Αυτό που μου έκανε εντύπωση όταν διάβασα για τις διαμαρτυρίες της Γενιάς Ζ σε διάφορα σημεία του κόσμου ήταν πόσο οικείοι μου φάνηκαν οι διαδηλωτές. Ένα σύνθημα σε πανό κατά τη διάρκεια των κινητοποιήσεων στο Νεπάλ – «η διαφθορά είναι ύποπτη, σταματήστε να αγνοείτε τη δημοκρατία» – θα μπορούσε κάλλιστα να είναι κάτι που θα έλεγαν οι έφηβοι γιοι μου στο δείπνο.
Δεν είναι τυχαίο. Αυτά τα κινήματα διαμαρτυρίας, χάρη και στη διάχυτη διαδικτυακή κουλτούρα των νέων, έχουν ξεσπάσει στην Ινδονησία, τις Φιλιππίνες, την Κένυα και το Περού. Στο Νεπάλ και τη Μαδαγασκάρη οι διαδηλωτές ανέτρεψαν κυβερνήσεις, ενώ στο Μαρόκο οι κινητοποιήσεις συνεχίζονται.
Δύο δημοσιογράφοι των New York Times παρακολούθησαν από κοντά τις εξεγέρσεις αυτές. Ο Τζον Έλιγκον συνόδευσε τους νεαρούς Μαδαγασκαριανούς που ανάγκασαν τον πρόεδρο να εγκαταλείψει την εξουσία, ενώ η Χάνα Μπιτς βρέθηκε ανάμεσα στους διαδηλωτές του Νεπάλ μετά τη «48ωρη επανάστασή» τους. Παρά τις τεράστιες διαφορές ανάμεσα στις δύο χώρες, οι ομοιότητες είναι εντυπωσιακές: Τα αίτια, η ενέργεια των νέων, αλλά και το παράδοξο που ακολούθησε την πτώση των κυβερνήσεων.
Οι νέοι επαναστάτες της Γενιάς Ζ έχουν πραγματική δύναμη. Όμως δεν έχουν τη δύναμη να ελέγξουν αυτό που ξεκίνησαν ούτε να εξασφαλίσουν ότι οι αλλαγές που επέφεραν θα βελτιώσουν πράγματι τη ζωή τους.
Διαφορετικές χώρες, παρόμοια κινήματα
Τα γεγονότα που πυροδότησαν καθεμία εξέγερση ήταν διαφορετικά. Στο Νεπάλ, σπίθα ήταν η αιφνίδια απαγόρευση των κοινωνικών δικτύων. Στη Μαδαγασκάρη, η αδυναμία της κυβέρνησης να εξασφαλίσει βασικές υπηρεσίες -νερό και ηλεκτρισμό.
Ωστόσο, και οι δύο χώρες έχουν πολύ νεανικό πληθυσμό. Η διάμεση ηλικία στο Νεπάλ είναι τα 28 χρόνια και στη Μαδαγασκάρη τα 21. Και στις δύο επικρατεί ανεργία των νέων, διαφθορά και πελατειακές σχέσεις. Κοινός παρονομαστής είναι και η ισχυρή παρουσία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Οι διαμαρτυρίες εξαπλώνονται μέσα από πλατφόρμες που γεφυρώνουν τις αποστάσεις και δημιουργούν μια κοινή γλώσσα και κουλτούρα. «Ακόμα κι αν βρίσκονται σε κάποιο χωριό, σε βουνό ή στην έρημο, οι νέοι είναι συνδεδεμένοι στο TikTok και στο Discord», εξηγεί η Μπιτς. «Χρησιμοποιούν την ίδια γλώσσα και μοιράζονται τα ίδια memes».
Στο Νεπάλ, οι διαδηλωτές δήλωσαν ότι εμπνεύστηκαν από τα κινήματα της Ινδονησίας. Στη Μαδαγασκάρη, όπως είπε ο Έλιγκον, οι νέοι διαδηλωτές εμπνεύστηκαν από το Νεπάλ. Ένα παγκόσμιο κύμα αλληλοτροφοδοτούμενων εξεγέρσεων φαίνεται να αναδύεται.
Μπορούν να λύσουν βαθιά δομικά προβλήματα;
Οι δύο ρεπόρτερ παρατήρησαν ότι τα κινήματα αυτά πολύ γρήγορα απομακρύνθηκαν από το αρχικό τους όραμα.
Στη Μαδαγασκάρη, ο πρόεδρος έφυγε και ο στρατός κατέλαβε την εξουσία, όμως υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι οι νέοι που οδήγησαν την ανατροπή δεν θα έχουν την επιρροή που φαντάζονταν. Η είδηση ότι ο νέος πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης είναι ένας παλιός πολιτικός του κατεστημένου, έχει προκαλέσει απογοήτευση.
Στο Νεπάλ, οι νέοι ακτιβιστές που αρχικά προσκλήθηκαν από το μεταβατικό πρωθυπουργό για διαβούλευση, τώρα νιώθουν παραγκωνισμένοι.
Και στις δύο χώρες επικρατεί ανησυχία ότι, όποια κυβέρνηση κι αν προκύψει, δύσκολα θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τα βαθιά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Όπως είπε ένας Νεπαλέζος διαδηλωτής που παραλίγο να χάσει τη ζωή του: «Τι θα γίνει αν όλα επιστρέψουν όπως πριν, παρόλο που χύσαμε αίμα και χάσαμε συντρόφους; Τι θα γίνει αν όλα ήταν μάταια;»
Οι περισσότερες αιτίες δυσαρέσκειας έχουν τις ρίζες τους σε διαρθρωτικά προβλήματα που μοιράζονται πολλές χώρες με νεανικούς πληθυσμούς, εξηγεί η ερευνήτρια του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Άμπ. Μπράνφορντ, ειδική στις αφρικανικές κοινωνίες. «Ζητήματα όπως η ανεργία είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιλυθούν, ακόμη κι αν τα κράτη θέλουν να εντάξουν περισσότερο τους νέους στην πολιτική. Η οικονομία απλώς δεν μπορεί να απορροφήσει τον αριθμό των νέων που μπαίνουν στην αγορά εργασίας», τονίζει.
Από το ’68 έως την Αραβική Άνοιξη – και τώρα
Οι εξεγέρσεις της Γενιάς Ζ θυμίζουν, σε κάποιο βαθμό, τα γεγονότα του 1968 στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν μια γενιά νέων, οπλισμένη με ροκ μουσική και αγανάκτηση απέναντι στο κατεστημένο, ξεσηκώθηκε ενάντια στις συντηρητικές πολιτικές των γηραιότερων. Παράλληλα, φέρνουν στο νου την Αραβική Άνοιξη στις αρχές της 10ετίας του 2010, όταν οι νέοι βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή των εξεγέρσεων που ανέτρεψαν καθεστώτα, αλλά σπάνια οδήγησαν σε πραγματική δημοκρατία ή βελτίωση των συνθηκών ζωής.
Οι νέοι σήμερα είναι πιο συνδεδεμένοι, πιο ενημερωμένοι και πιο ανυπόμονοι για αλλαγή από κάθε άλλη γενιά. Έχουν αποδείξει ότι διαθέτουν τη δύναμη να φέρουν ανατροπές. Όμως το μεγάλο ερώτημα παραμένει: Τί συμβαίνει μετά την επανάσταση; Αν η ενέργεια και η οργή της Γενιάς Ζ δεν μετουσιωθούν σε πολιτική συμμετοχή, σε θεσμικές μεταρρυθμίσεις και σε οικονομικές ευκαιρίες, ο κίνδυνος είναι να επαναληφθεί ο κύκλος απογοήτευσης.
Η Γενιά Ζ έδειξε ότι μπορεί να κάνει τον κόσμο να τη δει και να την ακούσει. Το επόμενο στοίχημα είναι να βρει τρόπους να μετατρέψει την οργή σε διαρκή επιρροή – να περάσει από την εξέγερση στη δημιουργία. Γιατί αν δεν καταφέρει να ελέγξει την αλλαγή που η ίδια προκαλεί, τότε, όπως δείχνει η ιστορία, άλλοι θα το κάνουν αντί γι’ αυτήν.
K REPORT από THE NEW YORK TIMES
