Το αντίθετο της βεβαιότητας είναι μάλλον η αμφιβολία. Και το αντίθετο της αβεβαιότητας δεν είναι τόσο η βεβαιότητα, όσο η σιγουριά. Γύρω από αυτές τις λέξεις παίζεται το ψυχόδραμα μιας ολόκληρης κοινωνίας σήμερα, το ψυχόδραμα που στήνει ένας ολόκληρος μηχανισμός ζωής.
Στο θεμέλιο αυτού του μηχανισμού βρίσκονται οι σχέσεις εργασίας. Ο σημερινός συμβασιούχος εργαζόμενος, ο λεγόμενος και «απασχολήσιμος», υποτίθεται ότι είναι πιο παραγωγικός αφού δεν έχει τη σιγουριά της μονιμότητας. Ενίοτε, παρά τα 706 ευρώ του βασικού μισθού του, έχει και αγγλικό τίτλο ευγενείας για να νιώθει περηφάνια – λ.χ. assistant manager. Ετσι, δεν έχουν τίτλο μόνον οι πρώην βασιλείς, αφού εκτός από κάποιον Νικόλαο de Grèce μπορεί κάλλιστα να υπάρχει και κάποιος Νικολάκης de la Misère – άλλωστε και η εξαθλίωση είναι κι αυτή κατά κάποιο τρόπο μια χώρα.
Το Δημόσιο είχε φυσικά τα προβλήματά του, σπάνια όμως συνειδητοποιούμε ότι εξίσου, αν όχι περισσότερο από τη μονιμότητα ή τον συνδικαλισμό, έφταιγε το ρουσφέτι, η επιβάρυνσή του δηλαδή με στρατιές κουμπάρων και ψηφοφόρων. Μάλλον όμως όλα αυτά δεν τελειώνουν με τη συρρίκνωσή του αφού κουμπάροι και ψηφοφόροι κάπου πρέπει να δουλέψουν κι αυτοί, οπότε οι μεγάλες εταιρείες σίγουρα προβλέπουν και ένα ποσοστό υπαλληλικής φύρας, με αντάλλαγμα μεγάλες δουλειές από το κατά τα άλλα μισητό, αρμεγόμενο κράτος.
Εν πάση περιπτώσει μία μόνο βεβαιότητα μπορεί να έχει ο σημερινός κακοπληρωμένος –καθότι επιπλέον μη συνδικαλιστικά καλυμμένος– απασχολήσιμος εργαζόμενος: ότι δεν έχει καμία σιγουριά. Και αυτό μπορεί να βελτιώνει κάπως τις επιδόσεις του Δημοσίου, δεν βελτιώνει καθόλου όμως τις επιδόσεις του ιδιωτικού τομέα. Ο συμβασιούχος κακοπληρωμένος εργαζόμενος είτε είναι πολύ αγχωμένος, κάτι που οπωσδήποτε δεν βοηθάει στην παραγωγικότητά του, είτε γίνεται ζαμανφουτίστας από άλλο δρόμο: μπορείς να αδιαφορείς το ίδιο τόσο από υπερβολική σιγουριά όσο και από υπερβολική αβεβαιότητα.
Και αν οι υπερβολές των μανδαρίνων μπορεί να οδηγούσαν σε καφκικούς παραλογισμούς, η υπερβολική εξουσία –συνδυασμένη επίσης με αβεβαιότητα η οποία κατακλύζει όλα τα επίπεδα της ιεραρχίας– στα χέρια ιδιωτών, που μπορεί να βρέθηκαν και κατά τύχη σε θέσεις αποφασιστικής αρμοδιότητας, οδηγεί επίσης σε τερατώδεις καταστάσεις. Η εξάρτηση όχι απλώς από έναν μισθό, αλλά επίσης από την ωριμότητα ή την ανευθυνότητα άλλων, που μπορεί να προβούν σε μια απόλυση γιατί ξύπνησαν άσχημα το πρωί ή γιατί τσακώθηκαν με τον/τη σύντροφό τους ή πάλι γιατί βρήκαν αλλού φτηνότερους εργαζόμενους, ανοίγει την πόρτα του φρενοκομείου.
Η αυτοπεποίθηση έχει γίνει λάστιχο, πότε τεντώνεται, πότε ζαρώνει, συμβασιούχος και αυτή με ημερομηνία λήξης. Και ο μεν Ρεμί, στο «Χωρίς οικογένεια» του Εκτόρ Μαλό, υπηρέτησε πάμπολλους αφεντάδες πριν να μάθει ότι ήταν πλουσιόπαιδο, οι περισσότεροι όμως στην πραγματική ζωή δεν είναι πλουσιόπαιδα και απλώς θα υπηρετούν πάμπολλους αφεντάδες, όχι πια «χωρίς οικογένεια», αλλά «χωρίς σιγουριά». Οι μόνοι που μπορούν να νιώθουν σιγουριά είναι οι ψυχολόγοι, ως διαχειριστές της απελπιστικής αβεβαιότητας.
Μανώλης Πιμπλής
