Ο λόγος για τον σπουδαίο ρώσο συγγραφέα Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ (1891-1940), ο οποίος γεννήθηκε στο Κίεβο, σπούδασε ιατρική αλλά αφιερώθηκε στη λογοτεχνία. Από τις σημαντικότερες δουλειές του «Η λευκή φρουρά» (1924) (εκδ. Ερατώ, μτφ. Ελένη Μπακοπούλου), «Η καρδιά του σκύλου» (1925), «Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα» (εκδ. Μίνωας, μτφ. Αλεξάνδρα Δ. Ιωαννίδου), το οποίο ο συγγραφέας ξεκίνησε να γράφει το 1928 και το δούλευε μέχρι τον θάνατό του ενώ τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου.
Η «Καρδιά σκύλου» είχε μια δύσκολη πορεία μέχρι την έκδοσή της: γράφτηκε το 1925 σε μια μεταβατική περίοδο όπου ακόμη υπήρχαν διαφορετικές φωνές, όμως δεν κυκλοφόρησε τότε. Κατασχέθηκε από την GPU (ΓκεΠεΟυ) για να εκδοθεί τελικά μετά από χρόνια, το 1987. Για πολλά χρόνια ο συγγραφέας δεν γράφει σχεδόν τίποτα ενώ στέλνει επιστολές στον ίδιο τον Στάλιν για να μπορέσει να φύγει από τη χώρα του. Και είναι η εκτίμηση του Πατερούλη στο πρόσωπο του Μπουλγκάκοφ που του έδωσε τη δυνατότητα να δουλεύει στο θέατρο ως βοηθός σκηνοθέτη ή διασκευαστής έργων. Είναι χαρακτηριστικό ένα από τα γράμματά του προς το Κρεμλίνο το 1930: «Αλίμονο, είμαι ένας σατιρικός συγγραφέας ακριβώς σε μια εποχή που η αληθινή σάτιρα (εκείνη που εισχωρεί σε απαγορευμένες περιοχές) είναι εντελώς αδύνατη στην ΕΣΣΔ».
Στη Μόσχα, στα τέλη του 1924, ένας σκύλος της πιάτσας, ο Σαρίκ, μεταμορφώνεται από τον καθηγητή Φ.Φ. Πρεομπραζένσκι και τον βοηθό του δρ Μπορμεντάλ καθώς του μεταφυτεύουν τους όρχεις και την υπόφυση ενός ταλαίπωρου νεαρού ονόματι Κλιμ. Παρ’ όλη την επιτυχία του εγχειρήματος ο ήσυχος σκύλος -ως Πολυγκράφ Πολυγκράφοβιτς Σάρικοφ πλέον- μεταλλάσσεται σε έναν απίστευτα μπρουτάλ τύπο όπου δεν αφήνει τίποτε όρθιο στο αριστοκρατικό σπίτι του διάσημου καθηγητή. Δεν σέβεται τίποτε και εννοεί να ξεφτιλίζει τον «ευεργέτη» του αλλά και τους ομοίους του ενώ το μόνο που φωνάζει δεξιά και αριστερά είναι «τα παίρνεις όλα και τα μοιράζεις», όταν, βέβαια, δεν πίνει ή δεν κυνηγάει γυναίκες.
Ακριβώς σε αυτό το ιστορικό μεταίχμιο ο Μπουλγκάκοφ προβάλλει την αντιφατική κατάσταση στη νεαρή τότε Σοβιετική Ένωση, καθώς η Νέα Οικονομική Πολιτική δημιουργεί ξανά εύπορα μεσαία στρώματα. Στην ουσία, ο ρώσος συγγραφέας σκηνοθετεί μια σουρεαλιστικής φαντασίας αλληγορία για τη μέχρι τότε πορεία της επανάστασης που ξεστράτιζε από τον σκοπό της. Η επιστημονική αναμόρφωση του ανθρώπου (ο καθηγητής Πρεομπραζένσκι) αλλά και το ανερμάτιστο προλεταριάτο (ο σύντροφος Σβόντερ και η «επιτροπή κτιρίου») που διεκδικούν τον Σαρίκοφ, συνθέτουν μια φοβερή χαοτική κατάσταση την οποία ο Μπουλγκάκοφ καυτηριάζει με γκογκολική διάθεση.
Αντώνης Φράγκος
