Ο Χρύσανθος Τάσσης, επίκουρος καθηγητής Κοινωνικής Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης με εστίες ερευνητικού ενδιαφέροντος στην Πολιτική Κοινωνιολογία και το Ελληνικό Πολιτικό Σύστημα, γνωρίζει πολύ καλά τον χώρο της σοσιαλδημοκρατίας. Προσπαθήσαμε στη συζήτησή μας να ερμηνεύσουμε το εκλογικό αποτέλεσμα για την προεδρία του ΠΑΣΟΚ, τις προοπτικές της κεντροαριστεράς, το ρόλο που παίζουν κρίσιμες, αντινομικές ή απλώς ανεδαφικές ιστορικοποιήσεις του πρόσφατου παρελθόντος από τα δρώντα συλλογικά υποκείμενα.
Τελείωσε ο δεύτερος γύρος των εσωκομματικών εκλογών του ΠΑΣΟΚ σε μία συγκυρία όπου το κόμμα-ανταγωνιστής, o ΣΥΡΙΖΑ, δεν λέει να ολοκληρώσει την κατηφόρα του. Πώς είδες το αποτέλεσμα, ήταν αναμενόμενο;
Το αποτέλεσμα ήταν αναμενόμενο γιατί υπήρξαν δύο βασικά χαρακτηριστικά. Το πρώτο είναι ότι ο Νίκος Ανδρουλάκης είχε τα κεντρικά γραφεία του ΠΑΣΟΚ και αυτό του έδινε πλεονέκτημα. Αυτό είναι πολύ βασικό στη στρατηγική των κομμάτων και δείχνει και την έλλειψη γνώσεων του πολιτικού προσωπικού για τα πολιτικά κόμματα. Δηλαδή, το ποιος έχει τα κεντρικά γραφεία παίζει σημαντικό ρόλο στο να κερδηθεί μια εσωκομματική σύγκρουση. Το γεγονός πως ο Ανδρουλάκης ήταν εν ενεργεία πρόεδρος και το γεγονός ότι έδρευε εκεί ήταν το πλεονέκτημά του. Δεύτερον, οι τρεις υποψήφιοι οι οποίοι ουσιαστικά προκάλεσαν τις εκλογές (Γερουλάνος, Διαμαντοπούλου, Κατρίνης) τη δεύτερη Κυριακή στήριξαν τον Νίκο Ανδρουλάκη. Δηλαδή, δεν μας έκαναν σοφότερους οι εκλογές αυτές, αλλά το ΠΑΣΟΚ μπήκε σε μια εσωκομματική δίνη για τέσσερις μήνες, με τελικό αποτέλεσμα οι υποψήφιοι αυτοί στο δεύτερο γύρο να ακυρώσουν τον εαυτό τους πολιτικά. Γιατί όταν αμφισβητείς την ηγεσία πρέπει στο δεύτερο γύρο να υποστηρίξεις τον ανταγωνιστή της ηγεσίας. Πιστεύω, επίσης, ότι μεγάλος νικητής, εκτός από τον Νίκο Ανδρουλάκη, ήταν και ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Διότι τέσσερις μήνες, μαζί με τον ΣΥΡΙΖΑ και το δικό του πραγματικό πρόβλημα, τα φώτα βρίσκονται σε αυτά τα δύο κόμματα κι όχι στη ΝΔ που κυβερνάει χωρίς αντιπολίτευση, παρόλο που συρρικνώθηκε από το 41% στο 28%.
Να ρωτήσω και αντιστρόφως. Για ποιο λόγο δεν μπόρεσε τουλάχιστον να πλησιάσει τη νίκη ο Δούκας, ο οποίος φαινόταν να έρχεται με πολιτική φόρα, με ένα μήνυμα σχετικής ανανέωσης με τον ίδιο ως νέο πρόσωπο που προσπαθούσε να οριστεί αριστερότερα των συνυποψηφίων του;
Γι’ αυτό ακριβώς που είπες, γιατί φάνηκε να εκφράζει μια αριστερότερη στροφή στο ΠΑΣΟΚ. Το ΠΑΣΟΚ όμως είναι ένα κεντροδεξιό, νεοφιλελεύθερο κόμμα ιδεολογικά. Οργανωτικά είναι ένα “ανοιχτό κόμμα” κατά τα πρότυπα του 2004 επί Παπανδρέου και με μια στρατηγική η οποία είναι πιο κοντά στη Νέα Δημοκρατία παρά στην Αριστερά. Από το 2011, το ΠΑΣΟΚ συγκυβέρνησε κυρίως με τη Νέα Δημοκρατία, μαζί με ΛΑΟΣ και ΔΗΜΑΡ. Υπενθυμίζω πως από το 2013 ο Νίκος Ανδρουλάκης ήταν γραμματέας. Το ΠΑΣΟΚ κατά τη γνώμη μου, λοιπόν, είναι ένα κεντροδεξιό κόμμα και ο Δούκας, ως πρωσοποποίηση της μετακίνησής του προς την κεντροαριστερά, δεν γινόταν να κερδίσει, καθώς ο κόσμος του ΠΑΣΟΚ είναι κεντροδεξιός και το ίδιο και τα στελέχη του.
Τώρα ο Ανδρουλάκης φαίνεται ότι έχει περισσότερο από το μαχαίρι και το καρπούζι. Δηλαδή, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να προκύψει ως νέος αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης ή τέλος πάντων ένας άνθρωπος που αναμένει να γίνει αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αν όχι Πρωθυπουργός. Είναι έτσι;
Νομίζω ότι το ΠΑΣΟΚ και ο Ανδρουλάκης είναι μέρος του προβλήματος κι όχι της λύσης. Δηλαδή, αξιωματική αντιπολίτευση μπορεί να γίνει αλλά επουδενί δεν μπορεί να πλησιάσει και να απειλήσει τη Νέα Δημοκρατία γιατί έχει ένα διπλό πρόβλημα. Πρώτον, δεν μπορεί να προσελκύσει στελέχη του λεγόμενου εκσυγχρονιστικού μπλοκ ή ψηφοφόρους του μπλοκ αυτού γιατί αυτοί από το 2015-2016 έχουν πάει στη Νέα Δημοκρατία υπό τον κ. Μητσοτάκη. Σκεφτείτε πως οι μισοί υπουργοί της κυβέρνησης είναι πολιτικοί φίλοι του κ. Ανδρουλάκη, εκσυγχρονιστές. Δεύτερον δεν μπορεί να προσελκύσει και ψηφοφόρους, μέλη, στελέχη, τα οποία φύγανε από το 2010, πήγανε στο ΣΥΡΙΖΑ, και τώρα απλά έχουν πάει στην αποχή. Άρα, λοιπόν, υπάρχει δυσκολία του ΠΑΣΟΚ να κερδίσει είτε προς τα δεξιά είτε προς τα αριστερά. Ενώ καταρρέει ο ΣΥΡΙΖΑ, ενώ χάνει η Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να κεφαλαιοποιήσει αυτή την αλλαγή του κομματικού συστήματος.
Άρα, κατά τη γνώμη σου, δεν υπάρχει κάτι που μπορεί να κάνει ο Ανδρουλάκης; Ακόμα κι αν πει πριν τις εκλογές ότι θέλει να κάνει μια μεγάλη παράταξη μαζί με τον ΣΥΡΙΖΑ, ή και με όποιον άλλο, με προγραμματική συμφωνία, έτσι ώστε να νικηθεί ο Μητσοτάκης;
Δεν μπορεί να το πει αυτό γιατί στρατηγικά είναι κομμάτι του αντιΣΥΡΙΖΑ μετώπου. Το ΠΑΣΟΚ είναι μέρος του μετώπου από το «ναι» στο δημοψήφισμα. Ο Νίκος Ανδρουλάκης δεν μπορεί να το πει αυτό, λοιπόν, γιατί αφενός στρατηγικά είναι εκεί, οργανωτικά έχει το “ανοιχτό κόμμα” και ιδεολογικά είναι επίσης εκεί. Χθες ο γραμματέας του ΠΑΣΟΚ ο κ. Σπυρόπουλος είπε ότι είναι υπέρ των ιδιωτικών πανεπιστημίων. Το ΠΑΣΟΚ είναι και υπέρ των απογευματινών ιατρείων επί πληρωμή γιατί αυτό ήταν μια επιλογή του Αλέκου Παπαδόπουλου το 2001. Επίσης, παρόλο που έχει πει ότι θέλει να έχει αυτόνομη πορεία, θα έχει μεγάλο πρόβλημα γιατί η ΝΔ θα μετακινηθεί στρατηγικά προς το Κέντρο. Εφόσον η μεγαλύτερη απειλή της είναι από τα δεξιά της, πρέπει να κερδίσει χώρο πολιτικά, με στελέχη, με ψηφοφόρους από το Κέντρο. Ο Μητσοτάκης θα προσπαθήσει να κάνει μια μεγάλη κεντροδεξιά παράταξη την οποία θέλει να παρουσιάσει ως τη μοναδική εναλλακτική στην ακροδεξιά. Εγώ βλέπω ότι τα ευρωπαϊκά κομματικά συστήματα πια δεν μπορούν να έχουν δύο κυριαρχικά κόμματα, όπως παλαιότερα, ένα χριστιανοδημοκρατικό και ένα σοσιαλδημοκρατικό. Νομίζω ότι θα δούμε την αντιπολιτευτική πίεση στο κυβερνών κόμμα να ασκεί η ακροδεξιά. Τώρα είναι η ώρα της.
Σοβεί ακόμα διάσπαση στο ΠΑΣΟΚ, όπως διαφαινόταν πριν τις εκλογές;
Η μεγάλη εσωκομματική ρήξη στο ΠΑΣΟΚ έγινε στο συγκλονιστικό συνέδριο του 1996, το 1998 στο συνέδριο της Νεολαίας, καθώς και το 2007. Στο κόμμα αυτό όλη η ηγετική ομάδα από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 είχε προσαρμοστεί σε αυτό που λέμε κρατικοποίηση. Φυλλορρόησε μετά το 2010. Δεν υπάρχει πια μεγάλη ιδεολογική σύγκρουση: όλοι οι υποψήφιοι πια συμφωνούν, ακόμα και ο Δούκας που εμφανίζεται να είναι λίγο πιο κεντροαριστερός, είναι σε αυτό το πλαίσιο. Ταυτόχρονα δεν έχει κοινωνικές δυνάμεις και πολιτικά στελέχη τα οποία να αυτοτοποθετούνται στην Αριστερά. Οπότε δύσκολη η διάσπαση χωρίς να αποκλείεται, παρόλη την εσωκομματική ηρεμία. Πρακτικά όμως δεν υπάρχει πια κόμμα, μεσαία στελέχη, μέλη από την υιοθέτηση των πρακτικών του Γιώργου Παπανδρέου το 2004, υπάρχουν μόνο στελέχη ή “υπουργίσιμοι”.
Ο ΣΥΡΙΖΑ εξαϋλώνεται. Επί τη βάση αυτής της διάλυσης ενός κόμματος που πρόσφατα πήρε 15% στις ευρωεκλογές, πώς θα μπορούσαμε να δούμε κάτι που να μοιάζει με ανασύνθεση του χώρου της κέντρο-αριστεράς και της αριστεράς ή της αριστεράς μόνο;
Δεν το βλέπω εύκολο. Δεν υπάρχει η Αριστερά πια στην Ελλάδα. Την αριστερά την τελείωσε το ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του 1990, το ΚΚΕ με την άρνησή του να συμμετέχει με τον ΣΥΡΙΖΑ σε κοινή κυβέρνηση, και ο ΣΥΡΙΖΑ με τις οργανωτικές και πολιτικές του επιλογές. Το πολιτικό τέλος του ΣΥΡΙΖΑ ήταν το 2015 όταν το «όχι» έγινε «ναι» και εσωτερίκευσε αφενός το τρίτο μνημόνιο και αφετέρου την τεχνοκρατική αντίληψη της πολιτικής. Το 2022 ήταν το αποκορύφωμα αυτού, μια μεταμοντέρνα διαδικασία. Πρόβλημα υπάρχει και με το ΚΚΕ που κατά τη γνώμη μου δεν είναι κόμμα, είναι συνδικάτο, δεν θέλει την εξουσία κι εμποδίζει οποιαδήποτε κίνηση προς αυτήν, αντιλενινιστικά, παρόλο που οι συνθήκες ώριμες είναι. Νομίζω έρχεται η ώρα της ακροδεξιάς.
Βασίλης Ρόγγας
