Τι συνδέει το φεστιβάλ βιβλίου ενός προοδευτικού ινστιτούτου στη Λευκωσία, κύπριους ακροδεξιούς, τον Κυριάκο Βελόπουλο και τον Παύλο Μαρινάκη; Ο φόβος για τις βασίλισσες. Όχι, αγαπημένοι αναγνώστες και αναγνώστριες, δεν ξαναζωντάνεψαν μνήμες του 1789 και της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας. Ούτε πρόκειται για τους Βουρβόνους ή τους γάμους στο Βυζαντινό Μουσείο. Οι βασίλισσες τις οποίες εχθρεύονται όλοι οι παραπάνω είναι άλλες: οι ντραγκ κουίν. Προχωρώ στα περιστατικά:
Περιστατικό πρώτο. Πριν μια βδομάδα, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης στην Αθήνα, οργανώθηκε Διαπολιτισμικό Φεστιβάλ Συνύπαρξης, υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού. Στόχοι του, «η προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρία στον πολιτισμό, η ορατότητα των LGTBQI ατόμων, η αλληλεπίδραση με κοινότητες προσφύγων και μεταναστών». Καθώς το φεστιβάλ περιλάμβανε ντραγκ σόου, σηκώθηκε ο γνωστός ακροδεξιός κουρνιαχτός, με τον Κυριάκο Βελόπουλο να ξιφουλκεί κατά της «πλύσης εγκεφάλου». Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, αντί να δείξει κάποια σύνεση, έσπευσε να αγκαλιάσει τις αντιδράσεις. Τις «συμμερίζομαι απόλυτα», είπε (συμμεριζόμενος έτσι και τα ψεύδη ότι το σόου ήταν για παιδιά, όπως και όλα τα μισαλλόδοξα), κραδαίνοντας ταυτόχρονα την εθνική-κρατική-λογοκριτική μεζούρα: «Όταν δίνεται αιγίδα, πρέπει να γίνεται εξαντλητικός έλεγχος της κάθε εκδήλωσης και του αναλυτικού της προγράμματος για να αποφεύγουμε τέτοια φαινόμενα».
Περιστατικό δεύτερο. Αυτό το Σαββατοκύριακο πραγματοποιείται στη Λευκωσία το Nicosia Book Festival, γεγονός σημαντικό για την Κύπρο. Εκεί, σήμερα, οι εκδόσεις Ψηφίδες θα παρουσίαζαν την έκδοσή τους «Η ντραγκ κουίν που έσωσε τα Χριστούγεννα» του Κωνσταντίνου Μαραγκού. Το βιβλίο, ένα παραμύθι για την υπέρβαση των στερεοτύπων, μας λέει ότι όλα τα χρώματα είναι για όλα τα παιδιά (και όχι το ροζ για τα κοριτσάκια και το μπλε για τα αγοράκια). Στην παρουσίαση, μια ντραγκ κουίν θα διάβαζε το παραμύθι σε παιδιά, όπως έγινε ήδη στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Υπήρξαν οι συνήθεις διαμαρτυρίες συντηρητικών και ακροδεξιών και –προφανώς εξαιτίας τους– οι διοργανωτές ζήτησαν να μη συμμετάσχει η ντραγκ κουίν. Οι Ψηφίδες το θεώρησαν απαράδεκτο και αποσύρθηκαν από το φεστιβάλ.
Δεν έχουμε απλώς την αντίδραση κάποιων κατοίκων, γονέων, ιερέων κ.ο.κ. Πρόκειται για την απόφαση ενός πολιτιστικού φορέα, και μάλιστα με αριστερό προφίλ: το ινστιτούτο Προμηθέας, που οργανώνει το φεστιβάλ, το έχει ιδρύσει το ΑΚΕΛ. Στόχος του είναι να αποτελέσει «πόλο συσπείρωσης και βήμα έκφρασης της κυπριακής προοδευτικής διανόησης», ενώ στη θεματολογία του περιλαμβάνονται «η ισότητα των φύλων, η ταξική και κοινωνική στρωμάτωση της κυπριακής κοινωνίας, ο ρατσισμός και ο νεοφασισμός» κ.ά. Ακριβώς από έναν τέτοιο φορέα θα περιμέναμε να αγκαλιάσει εκδηλώσεις όπως αυτή των Ψηφίδων και να επιδιώξει ανάλογες. Έτσι, προσφέροντας χώρο και θεσμική κάλυψη, θα μπορούσε, απευθυνόμενο στο ευρύ κοινό, να σπάσει προκαταλήψεις, να δώσει βήμα στη διαφορετικότητα, να αντισταθεί έμπρακτα στην ομοφοβία και τον ρατσισμό.
Τόσο η απόφαση του Προμηθέα, όσο και οι δηλώσεις Μαρινάκη, είτε οφείλονται σε υπερσυντηρητική αντίληψη είτε σε ψοφοδεή πολιτικάντικη στάση, συνιστούν νεύμα προς την Ακροδεξιά. Στη Λευκωσία, μια σύμπτωση εικονογραφεί ανυπέρβλητα την εξέλιξη: στη θέση του περιπτέρου των Ψηφίδων βρέθηκε, διπλασιάζοντας τον χώρο του, το συντηρητικό βιβλιοπωλείο «Ελλάς».
Αξίζουν χίλια μπράβο στη Μαρία Κελετζή, τον Χρίστο Μάη και τους άλλους ανθρώπους των Ψηφίδων. Πήραν μια απόφαση αρχών με κόστος. Και έχει σημασία ότι υπήρξαν δύο χώροι στη Λευκωσία που υποδέχτηκαν αμέσως την απαγορευμένη εκδήλωση: τα συνεργατικά καφέ Yalla και Υφαντουργείο –θα γίνει και στα δύο σήμερα. Παραθέτω ένα απόσπασμα από την ανακοίνωση των Ψηφίδων:
«Δεν παίρνουμε αψήφιστα την απόφαση απόσυρσης […] Είμαστε μια εκδοτική επιχείρηση και το Nicosia Book Fest αποτελεί για εμάς μια σημαντική πηγή εσόδων, πόσο μάλλον όταν έχουμε ήδη κάνει τα έξοδα του ταξιδιού [και της συμμετοχής] […]. Αλλά, παρότι είμαστε επιχείρηση –και όχι πολιτικός φορέας– δεν μπορούμε και δεν επιθυμούμε να υπαναχωρήσουμε μπροστά στα στοιχειώδη […] Αδυνατούμε να διανοηθούμε τον αποκλεισμό οποιουδήποτε ατόμου από πάνελ, διοργάνωση ή από το ακροατήριο με βάση τις επιλογές του σε σχέση με την ταυτότητα φύλου ή τη σεξουαλικότητά του, τη φυλή του ή οποιοδήποτε άλλο στοιχείο αυτοπροσδιορισμού του».
Κλείνω με κάτι που ίσως το σκεφτήκαμε πολλοί και πολλές. Με τόσο τρομερά εντός και εκτός Ελλάδας, με τον πόλεμο να πλησιάζει ακόμα και στην Κύπρο, ασχολούμαστε με ντραγκ κουίν και λογοκρισίες; Κατά τη γνώμη μου, αν έχουμε μέτρο, κάτι τέτοιο όχι μόνο δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαίο. Η μονοκαλλιέργεια του τύπου «ένας είναι ο εχθρός ο ιμπεριαλισμός» αποδείχθηκε ασφυκτική και για τη σκέψη και για τη δράση. Το πάγωμα της ενασχόλησης με τα «μικρά» μπορεί να αποδειχθεί ολέθριο, ιδίως όταν οι καταστάσεις κρίσης και έκτακτης ανάγκης διαρκούν πολύ. Άλλωστε, σε τέτοιες συνθήκες, ενισχύονται μισαλλόδοξες, φοβικές και ακροδεξιές φωνές: ένας ακόμα λόγος να μιλήσουμε.
Στρατής Μπουρνάζος
