Στις χώρες της Άπω Ανατολής όταν υπογράφεται μια διεθνής συνθήκη, συνήθως αυτό δε συμβαίνει με φανφάρες, χαμόγελα, ή, τελοσπάντων, την εικόνα της επιτυχίας που βλέπουμε συχνά στη Δύση. Αντιθέτως πολλές φορές επικρατεί βαρύ κλίμα: μπορεί κάτι να κέρδισαν και τα δυο μέρη αλλά έχουν πλήρη συναίσθηση ότι ταυτόχρονα κάτι έχασαν. Πολλές φορές κάτι σημαντικό. Ο συμβιβασμός είναι μέσα στην κουλτούρα των ανθρώπων, αναγκαίος. Κάποιες φορές οδυνηρός. Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ εξελέγη στην κυβέρνηση, ο ελληνικός λαός είχε ήδη προσπαθήσει τα πάντα: γενικές απεργίες, πλατείες, κινήματα για τα διόδια, τον ΕΝΦΙΑ και πολλά αλλά. Τώρα ήταν η ώρα της πολιτικής που απαιτεί όραμα, σχέδιο, παρεμβάσεις, συμμαχίες, και φυσικά συμβιβασμούς.
Πόσο ρεαλιστικό ήταν το πρόγραμμα Θεσσαλονίκης; Ήταν πειστικό ότι θα μπορούσαμε να διεκδικήσουμε τη λύση που προέκυψε για τη Γερμανία μετά τον πόλεμο, με διαγραφή χρέους και με ρήτρα ανάπτυξης για την αποπληρωμή του υπόλοιπου; Θα ήταν καλύτερα να είχαμε παρκάρει μερικώς το θέμα του χρέους για να ζητήσουμε ένα πιο γενναιόδωρο πακέτο χρηματοδότησης για την κοινωνία και την σταδιακή αντιμετώπιση της πολιτικής λιτότητας που είχε τσακίσει την ελληνική κοινωνία; Πόσο θα μπορούσαμε να βασιστούμε σε ένα ευρωπαϊκό κίνημα αλληλεγγύης για να αλλάξουν οι συσχετισμοί; Αυτά, και πολλά άλλα ερωτήματα, απασχόλησαν τη διαπραγματευτική ομάδα τους πρώτους μήνες μετά το Γενάρη. Αλλά όσο προσπαθούσαμε να βγάλουμε άκρη, η στάση των πιστωτών σκλήραινε. Θέλανε την ήττα της Αριστεράς «προς ενθάρρυνση των άλλων», που θα έλεγε και ο Βολταίρος.
Κι έτσι, φτάσαμε στο δημοψήφισμα. Ένα δημοψήφισμα για να ξεκολλήσει η διαπραγμάτευση και να μπει σε άλλες ράγες κι όχι επειδή επιδιώκαμε την έξοδο από το ευρώ. Μετά το δημοψήφισμα ο Ολάντ και η Μέρκελ, σε αντίθεση με τον Σόιμπλε κατά την προηγούμενη περίοδο, πείστηκαν ότι μια τέτοια έξοδος θα μπορούσε να τορπιλίσει το ευρώ στο μέλλον. Ο συμβιβασμός του καλοκαιριού ήταν καλύτερος από το τελεσίγραφο Γιούνκερ, αλλά προφανώς πολύ πίσω από τις αρχικές μας προσδοκίες. Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου ο κόσμος μας ξαναψήφισε για να δει πώς θα πάει αυτός ο συμβιβασμός, ενώ δεν στήριξε ιδιαίτερα αυτούς που είπαν ότι η Αριστερά δεν μπορεί να εφαρμόσει μνημόνιο.
Ωστόσο, κι αυτοί που μας ψήφισαν το αισθάνθηκαν ως ήττα. Είχαν ελπίσει σε μια μερική νίκη του κινήματος και προέκυψε ένας αμφίβολος συμβιβασμός. Για πολλούς από εμάς, σίγουρα για μένα προσωπικά, δημιούργησε μια μεγάλη κρίση ταυτότητας. Δεν ήμουν καθόλου σίγουρος αν ήταν διαχειρίσιμο αλλά, επίσης, δεν έβλεπα έξοδο διαφυγής, πώς να ενορχηστρώσουμε μια ηρωική ήττα. Το τελικό αποτέλεσμα το καλοκαίρι του 2018 ήταν πολύ καλύτερο από τις προσδοκίες μου όταν ανέλαβα Υπουργός Οικονομικών το καλοκαίρι του 2015 και, ταυτόχρονα, πολύ χειρότερο από τις αρχικές μου προσδοκίες.
Στο πρώτο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ το 2013 είχα πει ότι φτιάχνουμε μια Αριστερά που δεν στοχεύει σε «ηρωικές ήττες». Η κατάρρευση των διαπραγματεύσεων, πόσο μάλλον η έξοδος από το ευρώ, πιστεύω ότι θα δημιουργούσε κινήσεις συμπαράστασης σε διεθνές επίπεδο, όμως για έναν περιορισμένο χρόνο. Κάποιους νέους μάρτυρες για την Αριστερά, άλλη μια ηρωική ήττα δηλαδή. Αυτό το αποφύγαμε. Η διαχείριση του αποτελέσματος μετά το συμβιβασμό είναι άλλο θέμα βέβαια που έχει συζητηθεί πολύ και θα συνεχίσει να αποτελεί θέμα συζήτησης και κατά την περίοδο της διακυβέρνησης και έπειτα από αυτήν.
Ευκλείδης Τσακαλώτος
