Η πρωτοφανής ενεργειακή κρίση και κρίση ακρίβειας που βίωσαν οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία κορυφώθηκε με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, ήταν μια κρίση που οφείλεται πρωταρχικά στο ορυκτό, φυσικό αέριο.
Η κρίση αυτή ανέδειξε πολλαπλά ζητήματα. Πρώτον, πόσο λανθασμένη ήταν η στρατηγική επιλογή της ΕΕ το ορυκτό και εισαγόμενο, φυσικό αέριο να διατηρεί πολύ σημαντικό ποσοστό στο ενεργειακό της μείγμα, με το «δόγμα» του φυσικού αερίου ως καύσιμο-γέφυρα στην ενεργειακή μετάβαση. Δεύτερον, ότι η κοινή ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική της αγοράς ηλεκτρισμού είναι βασισμένη στην κυριαρχία των ορυκτών καυσίμων, καθώς και ότι δεν έχει σχεδιαστεί για να αντιμετωπίζει κρίσεις.
Την αποτυχία και τα όρια στη λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρισμού παραδέχτηκε και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν[1] τον Αύγουστο του 2022. Την είχαν πληρώσει ήδη όμως πολύ ακριβά οι ευρωπαίοι πολίτες και ειδικά οι πιο ευάλωτοι. Η παραδοχή της αποτυχίας αυτής ήταν και η εκκίνηση για τη διαδικασία αναθεώρησης, μεταρρύθμισης του τρόπου λειτουργίας της αγοράς. Τα κράτη μέλη της ΕΕ είχαν αντιδράσει, εξάλλου, με εντελώς διαφορετικό τρόπο στις ακραία υψηλές τιμές ρεύματος, με κάποιες χώρες, την Ισπανία και την Πορτογαλία, να πετυχαίνουν να εξαιρεθούν από κάποιους κανόνες της κοινής αγοράς.
Η πρόταση της Κομισιόν για τη μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ο Κανονισμός και η Οδηγία, υιοθετήθηκαν τελικά από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν από έναν μήνα, τον Απρίλιο[2] με 433 υπέρ, 140 κατά and 15 αποχές, καθώς και 473 υπέρ, 80 κατά και 27 αποχές αντίστοιχα.
Η Ομάδα της Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο GUE/NGL (The Left) καταψήφισε την πρόταση επειδή την θεωρεί συντηρητική καθώς, δεν «ακουμπάει» τον πυρήνα του προβλήματος, τη βασική στρέβλωση που είναι η αρχή της οριακής τιμολόγησης (marginal pricing). Τη θέση αυτή είχε διατυπώσει από το 2022 όπου είχαμε και την «έκρηξη» των τιμών ρεύματος[3].
Οριακή τιμολόγηση σημαίνει ότι η τελευταία μονάδα ηλεκτροπαραγωγής που μπαίνει στο σύστημα για να καλύψει τη ζήτηση είναι αυτή που καθορίζει την τελική τιμή χονδρικής και είναι σχεδόν κατά κανόνα το φυσικό αέριο.
Η Ομάδα της Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο GUE/NGL (The Left) πρότεινε, κατά τη διαδικασία συζήτησης και ψήφισης της μεταρρύθμισης, τροπολογίες για τα εξής ζητήματα:
Για τη μετατροπή της οριακής τιμολόγησης (marginal pricing) σε average pricing, ώστε να μην υπάρχει χώρος για χειραγώγηση της τιμής χονδρικής και για την παραγωγή άδικων, ουρανοκατέβατων κερδών για τους ηλεκτροπαραγωγούς από ορυκτά καύσιμα και για την εφαρμογή κανόνων στην αγορά που δεν οδηγούν σε περιορισμό στην καθολική πρόσβαση των πολιτών στο αγαθό του ηλεκτρισμού. Αν και η πρόταση της Κομισιόν δεν αγγίζει το ζήτημα της οριακής τιμολόγησης περιλαμβάνει και κάποια μέτρα που βρίσκονται σε θετική κατεύθυνση. Τις αμφίδρομες συμβάσεις επί διαφοράς, two ways contracts for differences (CFD), ένα σχήμα στήριξης των ΑΠΕ που θέτει κατώτατο όριο, ελάχιστο εγγυημένο επίπεδο αποζημίωσης στα έσοδα των παραγωγών και ανώτατο όριο για να επιστρέφουν τυχόν υπερέσοδα στους καταναλωτές.
Η πρόταση αναθεώρησης της αγοράς ηλεκτρισμού περιλαμβάνει επίσης μέτρα ενίσχυσης της προθεσμιακής αγοράς και των διμερών συμβολαίων, Power Purchase Agreements (PPAs) ώστε, να μειωθεί το ποσοστό ηλεκτρικής ενέργειας που συμμετέχει στο Χρηματιστήριο Ενέργειας. Στα υπόλοιπα κράτη μέλη άλλωστε, μόλις το 10% με 20% συμμετέχει στο Χρηματιστήριο Ενέργειας.
Στην Ελλάδα αυτό που συμβαίνει δυστυχώς είναι ότι:
– δεν λειτουργεί η προθεσμιακή αγορά
– δεν έχει ενεργοποιηθεί ακόμη μεγάλος αριθμός διμερών συμβολαίων, αναμένεται με βιομηχανία και αγρότες
– σχεδόν το 100% της ηλεκτρικής ενέργειας «περνάει» από την spot αγορά
– η κυβέρνηση επιτρέπει τη χειραγώγηση τιμών, λειτουργία καρτέλ στην αγορά, με τις εποπτικές αρχές να παρακολουθούν παθητικά
– η ηλεκτρισμένη ισχύς έργων αυτοπαραγωγής αντιστοιχεί μόλις στο 3.9% της αιτούμενης ισχύος (στοιχεία Green Tank, Φεβρουάριος 2024)
Όλα τα παραπάνω αποτελούν όμως επιλογές της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας. Για αυτό, πάνω από όλα, για να μειωθεί το κόστος ρεύματος χρειάζεται ακόμη πιο ισχυρή αντιπροσώπευση της Ομάδας της Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο αλλά, και σε εθνικό επίπεδο χρειάζεται μια σοβαρή, αριστερή και αξιόπιστη πολιτική δύναμη που μπορεί να αλλάξει στο μέλλον τους συσχετισμούς και να ανατρέψει την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας.
Για αυτούς τους λόγους είναι κοινωνικά και πολιτικά χρήσιμη η στήριξη της Νέας Αριστεράς στις ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου!
Σημειώσεις
1. www.epohi.gr/article/44826/h-arhh-toy-teloys-gia-thn-koinh-eyropaikh-agora-hlektrikhs-energeias
2. www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20240408IPR20316/parliament-adopts-reform-of-the-eu-electricity-market
3. left.eu/medias/energy-how-the-market-is-not-working
Η Ινώ Σιώζου είναι υποψήφια ευρωβουλεύτρια με την Νέα Αριστερά
