Τι είδους συνθήκες επιτρέπουν σε τόσους άντρες να γίνονται φορείς απόλυτης εξουσίας πάνω σε γυναικεία σώματα; Τι είδους κοινωνικό σώμα κρύβεται πίσω από τους γυναικοκτόνους και με ποιους τρόπους τούς «σιγοντάρει» στο έγκλημα; Εχετε αναλογιστεί πόσες οικογένειες ανατρέφουν τα αγόρια για να γίνουν ανάλγητοι άνδρες ενώ παράλληλα ωθούν τα κορίτσια τους σε σπαρακτικές σιωπές; Εχετε αναρωτηθεί για ποιους λόγους τόσοι νέοι ασκούν σεξουαλικοποιημένη βία στις γυναίκες, τους φέρονται σαν να είναι ιδιοκτησία τους και τις σκοτώνουν όταν εκείνες αποφασίζουν να τους εγκαταλείψουν, τη στιγμή που οι ευκαιρίες για σεξουαλικές συνευρέσεις γύρω τους είναι τουλάχιστον άφθονες;
Οι σύγχρονοι γυναικοκτόνοι έχουν μεγαλώσει μέσα σε ένα νεοφιλελεύθερο τοπίο, διαποτισμένο από την «παραδοσιακή ιδεολογία». Εχουν γαλουχηθεί μέσα σε ένα πολιτισμικό πλαίσιο όπου η γυναίκα ως υποκείμενο συγκροτείται ως ελλειμματική εκδοχή του ανδρικού υποκειμένου και όπου κυριαρχούν οι αστεϊσμοί που κανονικοποιούν και νομιμοποιούν κοινωνικά την υποτίμηση της γυναικείας σεξουαλικότητας, απόρροια του πατερναλιστικού τρόπου ανατροφής. Ο γλωσσικός σεξισμός αναπαράγεται δηλαδή καθημερινά μέσα από τα σεξιστικά αστεία, τα οποία είναι κοιτίδα των έμφυλων διακρίσεων. Επιπλέον ο ηγεμονικός λόγος, ο οποίος είναι γένους αρσενικού, κάνει τον λόγο των γυναικών να χαρακτηρίζεται διαχρονικά ως υστερικός. Μια γυναίκα που δηλώνει πως φοβάται, δεν μπορεί παρά να υπερβάλλει. Μια γυναίκα που καταγγέλλει πως δέχτηκε σεξουαλική παρενόχληση ή επίθεση, κάπου θα έχει φταίξει, δηλαδή θα έχει υπάρξει προκλητική. Το εντυπωσιακό είναι πως τις πατριαρχικές αντιλήψεις περί γυναικείας ταυτότητας δεν τις ενστερνίζονται μόνο οι άντρες αλλά και οι ίδιες οι γυναίκες, οι οποίες υπηρετούν την πατριαρχία και αναπαράγουν τα έμφυλα στερεότυπα.
Ετσι, οι αστεϊσμοί οδηγούν σταδιακά σε κανονικοποίηση και κοινωνική νομιμοποίηση της υποτίμησης και των διακρίσεων. Ακόμα και τα mainstream μέσα μαζικής ενημέρωσης αναπαράγουν όλα τα στερεότυπα της πατριαρχικής κοινωνίας.
Ενδιαφέρον είναι το στοιχείο πως στην πλειονότητά τους οι σύγχρονοι γυναικοκτόνοι είναι σύντροφοι -σύζυγοι ή εραστές- των θυμάτων τους. Τι σημαίνει αυτό; Ο άντρας μέσα από τον αφανισμό του «αδύναμου άλλου» γίνεται φορέας απόλυτης εξουσίας πάνω στη γυναίκα που νιώθει πως του «διαφεύγει». Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι το ερωτικό φαντασιακό μας έχει δομηθεί πάνω σε γυναίκες κυριαρχημένες. Η κοινωνική οργάνωση της αγάπης συνεχίζει δηλαδή να ενισχύει την εξουσία των ανδρών πάνω στις γυναίκες. Αν δεν ξεριζώσουμε αυτή την ιδιοκτησιακή πρακτική, οι γυναικοκτονίες δεν θα πάψουν ποτέ. Να θυμηθούμε πως εκτός από τους γυναικοκτόνους, υπάρχουν κι εκείνοι που σκοτώνουν ξανά και ξανά τις γυναίκες, δηλαδή εκείνοι που τις βιάζουν, μόνοι τους ή ομαδικά, και εκείνοι που καταναλώνουν τη βιντεοσκοπημένη εικόνα της. Ως γνωστόν, ο βιασμός είναι μια πράξη σεξουαλικοποιημένης βίας και επιβεβαίωση της ανδρικής κυριαρχίας πάνω στο θύμα ενώ ο ομαδικός βιασμός είναι μια ψευδοσεξουαλική πράξη σε κοινή θέα που αναπαράγει μαζικά την περιφρόνηση μιας κατηγορίας ανθρώπων προς μια άλλη.
Δεν μπορούμε φυσικά να υποτιμήσουμε τους ψυχοπαθολογικούς παράγοντες όταν μιλάμε για ένα έγκλημα. Οφείλουμε ωστόσο να μελετήσουμε τη γυναικοκτονία μέσα στην κοινωνική της πραγματικότητα, δεδομένου πως το ψυχοπαθολογικό υπόβαθρο τρέφεται από το κοινωνικο-πολιτισμικό πλαίσιο. Είναι γεγονός πως ο ψυχισμός ενός ανθρώπου φέρει εγγραφές από τις επιθυμίες και τα τραύματα της οικογένειας μέσα στην οποία μεγάλωσε. Οι άνθρωποι που έχουν υποστεί κακοποίηση, παραμέληση, εγκατάλειψη ως παιδιά και δεν έχουν καταφέρει να μεταβολίσουν αυτήν την τραυματική εμπειρία, ενδέχεται να αντισταθμίσουν την εσωτερική απουσία ελέγχου μέσα από την κακοποίηση του άλλου και στην προκειμένη περίπτωση του γυναικείου άλλου. Αν όμως αυτοί οι εύθραυστοι άνδρες μεγάλωναν σε ένα άλλο πολιτισμικό πλαίσιο, δεν θα ενστερνίζονταν την πεποίθηση πως η γυναίκα αξίζει κάποιο είδος «σεξουαλικής τιμωρίας» όταν παραβιάζει τον πατριαρχικό κανόνα θηλυκής υποτέλειας και δεν θα είχαν καταλήξει γυναικοκτόνοι.
Οσο λοιπόν η εξουσία της γλώσσας μετασχηματίζει κοινωνικο-πολιτισμικά στερεότυπα της θηλυκότητας και της αρρενωπότητας με τρόπο πατριαρχικό, οι οικογένειες και οι παρέες μας θα γεννούν ή θα υποθάλπουν γυναικοκτόνους.
Η Γαλλίδα ψυχαναλύτρια και σπουδαία θεωρητικός της κοινωνιοσημειωτικής τής αφήγησης, Julia Kristeva, έχει δείξει μέσα από το έργο της πως η γλώσσα διαμορφώνει τις κοινωνικές συνθήκες.
Ας μην κρύψουμε για ακόμα μια φορά τη συλλογική ευθύνη κάτω από το πάπλωμα της ατομικής. Η γλώσσα μας νομιμοποιεί συχνά την περιφρόνηση ή ακόμα και τον φόνο του γυναικείου άλλου, που δεν συμβαδίζει με τον κοινωνικά προκαθορισμένο ρόλο του. Κι αυτή την περιφρόνηση συγκαλύπτει και ενθαρρύνει το κοινωνικό σώμα. Ας αναλάβουμε τις ευθύνες μας.
Δήμητρα Αθανασοπούλου
