Αλέξης Χαρίτσης, την περασμένη εβδομάδα σε εκπομπή του Open: «Για να πέσει η κυβέρνηση Μητσοτάκη χρειάζεται αριστερό και προοδευτικό μέτωπο. Ομως σήμερα έχουμε τις ηγεσίες του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ. Η μία κάνει πολιτική με όρους lifestyle και τηλεοπτικού reality show. Η άλλη κάνει πολιτική με όρους ποδοσφαιρικών μεταγραφών…».
Οι σχέσεις μεταξύ του ΠΑΣΟΚ και της ανανεωτικής ριζοσπαστικής Αριστεράς ποτέ δεν ήταν ρόδινες – για λίγο-πολύ γνωστούς λόγους που δεν είναι του παρόντος να αναφέρουμε. Εχει όμως κάποια σημασία η παραθετική απαξίωση, στην ίδια διατύπωση, της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ και εκείνης του ΣΥΡΙΖΑ, από τον επικεφαλής της Κ.Ο. της Νέας Αριστεράς. Ο Αλ. Χαρίτσης, με (απολύτως δικαιολογημένα) καυστικό τρόπο, αντιμετωπίζει την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ ως την ηγεσία ενός –οποιουδήποτε– άλλου κόμματος. Προξενώντας αναπόφευκτα μια ανοίκεια αίσθηση.
Η αίσθηση του ανοίκειου οφείλεται βέβαια στο ότι δεν πρόκειται για ακόμη ένα «άλλο» κόμμα, όπως είναι το ΠΑΣΟΚ, με τη δική του, διακριτή ιστορία. Υπό μία έννοια, θα μπορούσαμε να πούμε πως ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ είναι το «αρνητικό είδωλο» της Νέας Αριστεράς: είναι ό,τι δεν είναι ή δεν θέλει να είναι η Νέα Αριστερά. Είναι ο αρνητικός λόγος για τον οποίο υπάρχει η Νέα Αριστερά και για τον οποίο προσπαθεί να συγκροτηθεί ως νέο κόμμα. Εξ ου και το ότι η συζήτηση για «μέτωπο» μαζί του φαίνεται ούτως ή άλλως εκ των προτέρων ολίγον τι εξωπραγματική.
Η Νέα Αριστερά έχει μπροστά της τη μεγάλη μάχη των ευρωεκλογών, χωρίς ακόμη να έχει προλάβει να συγκροτηθεί ως κόμμα. Δεν έχει κάνει ιδρυτικό συνέδριο – που σημαίνει ότι δεν έχει συγκροτήσει τον θεμελιώδη θεσμό που την καθιστά (αριστερό) κόμμα. Επιμένω σε αυτό, διότι (όπως είχα υποστηρίξει σε παλαιότερα άρθρα) η ουσιαστική κατάργηση του συνεδρίου με την αφαίρεση από αυτό των αρμοδιοτήτων εκλογής προέδρου και Κεντρικής Επιτροπής ήταν και η αρχή του τέλους για τον ΣΥΡΙΖΑ. Η μετατροπή του από κόμμα σε εκλογικό μηχανισμό, όπως απέδειξε η Ιστορία αλλά όπως ήταν και αναμενόμενο, είχε και εκλογικά αυτοκτονικές συνέπειες. Θα το πούμε για ακόμη μία φορά, μπας και το χωνέψουμε και απαλλαγούμε επιτέλους οριστικά από τις φασιστοειδείς σαχλαμάρες περί «άμεσης δημοκρατίας» που ακούγαμε και ακούμε: Η σύνδεση του κόμματος με τη βάση δεν γίνεται με δημοψηφίσματα, αλλά με τη συμμετοχή των οργανώσεων βάσης στον προσυνεδριακό διάλογο και στη συνακόλουθη εκλογή συνέδρων.
Τώρα, η Νέα Αριστερά, χωρίς να ευθύνεται η ίδια, αναγκάζεται να λειτουργήσει ως εκλογικός μηχανισμός επειδή ακόμη δεν υπάρχει ως κόμμα. Ο ΣΥΡΙΖΑ του Κασσελάκη εξακολουθεί –και πιο πολύ από πριν– να λειτουργεί ως εκλογικός μηχανισμός, αλλά τον σώζουν κάποιες αδράνειες της εκλογικής συμπεριφοράς, που αποβαίνουν εις βάρος της Νέας Αριστεράς. Για τις μάζες που ψηφίζουν κόμματα σε εθνικές εκλογές και σε ευρωεκλογές, καθοριστικό ρόλο παίζουν τα αποτελέσματα των προηγούμενων εκλογών και ποιο κόμμα βρίσκεται στην αξιωματική αντιπολίτευση. Στις προηγούμενες εκλογές η Νέα Αριστερά δεν υπήρχε, και ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να έπαθε πανωλεθρία αλλά ακόμα βρίσκεται στην αξιωματική αντιπολίτευση. Εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις όπου γίνονται και οι μεγάλες αλλαγές, όπως στις εκλογές του 2012, ο πολύς κόσμος τείνει να ψηφίζει «κόμματα εξουσίας» (πρόκειται για το περίφημο bandwagon effect).
Αυτό τι σημαίνει, ότι η Νέα Αριστερά δεν έχει ελπίδες να γίνει κόμμα εξουσίας παρά μόνο αν συμβούν τεκτονικές αλλαγές, όπως τη διετία που προηγήθηκε των εκλογών του 2012; Υπάρχει μια ιδιαιτερότητα στη σημερινή κατάσταση, ανεπανάληπτη ίσως στην πολιτική ιστορία, που αφήνει περιθώριο για να είμαστε κάπως πιο αισιόδοξοι. Η κατάληψη της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ από τον Κασσελάκη ήταν μια πραξικοπηματική ενέργεια του κοινωνικο-πολιτικού καθεστώτος που πολύς κόσμος δεν έχει προλάβει να καταλάβει τη σημασία της. Ηταν ένα «πολιτικό Blitzkrieg (πόλεμος-αστραπή)».
Στη σύγχρονη Ελλάδα κάθε άλλο παρά έχουν παρέλθει οι συνθήκες που προξενούν τη δυσαρέσκεια των κατώτερων και μεσαίων τάξεων. Εδαφος για εκλογικά ισχυρό αριστερό κόμμα εξακολουθεί να υπάρχει. Απλώς αρκετός κόσμος δεν έχει ακόμα συνειδητοποιήσει ότι ο Κασσελάκης δεν έχει ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΚΑΜΙΑ σχέση με οποιαδήποτε Αριστερά ή έστω Κεντροαριστερά. Δεν φταίει ο κόσμος βέβαια, πώς να πιστέψει ότι το καθεστώς διαθέτει τέτοια θαυματουργή αποτελεσματικότητα στην κατατρόπωση των αντιπάλων του. Να το συνειδητοποιήσει μέχρι τις ευρωεκλογές, δύσκολο – ας ελπίσουμε μέχρι τις επόμενες εθνικές εκλογές. Αλλωστε ο Κασσελάκης δεν σταματάει να μας εκπλήσσει ως προς αυτό – ακόμη και όσους/ες είχαμε καταλάβει εξ αρχής περί τίνος πρόκειται.
Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι ομότιμος καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
