Αυταρχισμός, ανυπακοή και ένας νέος αυστηρότερος Ποινικός Κώδικας που στέλνει ακόμη περισσότερους στη φυλακή.
Στη διάρκεια της «Πολύχρωμης Κυριακής» που διοργάνωσε το Κρατικό Θέατρο διερευνήθηκε η λειτουργία του αυταρχισμού καθώς και οι λόγοι που οδηγούν στην αντίσταση ή στην υποταγή. Μέσα από συζήτηση, βιωματικό εργαστήριο για ενήλικες, γονείς και παιδιά, ανιχνεύθηκαν η βία, η επιθετικότητα, οι βεβαιότητες και η άρνηση της αμφιβολίας, χαρακτηριστικά που συναντά κανείς στον αυταρχικό λόγο, και δόθηκαν απαντήσεις στο ερώτημα «πώς απαντάμε ως άτομα, ως πολίτες, ως κοινωνία σε φαινόμενα αυταρχισμού;».
Σ’ αυτό το πλαίσιο, ο διδάκτορας Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, εντεταλμένος διδασκαλίας στη Νομική ΔΠΘ Χαράλαμπος Κουρουνδής, ένας από τους ομιλητές στις εκδηλώσεις, συζητά για τον ακόμη πιο αυστηρό Ποινικό Κώδικα που οδηγεί ακόμη περισσότερους στη φυλακή, την ταξικότητα και τη φτωχοποίηση της κοινωνίας.
● Μια αυθόρμητη ομοφοβική επίθεση, μια αντισυγκέντρωση που τα έκανε γυαλιά-καρφιά, μια επίθεση στον αστυνομικό που συνόδευε τον Κασσελάκη, μια επιστολή μητροπολίτη στη διευθύντρια του φεστιβάλ για προσβολή της πίστεως εξαιτίας μιας αφίσας, ένα κάλεσμα συγκέντρωσης ακροδεξιών εναντίον της ίδιας ταινίας και η απαγόρευση της ΕΛ.ΑΣ. για συγκεντρώσεις την ίδια μέρα για να προστατευθούν γενικότερα οι πολίτες…Σας περιγράφω πρόσφατα 24ωρα που ζήσαμε στη Θεσσαλονίκη. Το σχόλιό σας;
Ο προπηλακισμός των δύο τρανς ατόμων ήταν καρπός της πολύμηνης ακροδεξιάς εκστρατείας ενάντια στην κατοχύρωση των ΛΟΑΤΚΙ δικαιωμάτων. Σε συνθήκες φτωχοποίησης, ανεργίας και εμπορευματοποίησης των βασικών δημόσιων αγαθών, όπως η υγεία και η παιδεία, οι φασίστες προσπαθούν να στρέψουν την αγανάκτηση και την οργή του κόσμου προς τον ρατσισμό, τον εθνικισμό και την ομοφοβία. Η προσπάθεια ματαίωσης της προβολής του ντοκιμαντέρ «Αδέσποτα κορμιά» εντάσσεται στο ίδιο πλαίσιο, με πρωταγωνιστικό σε αυτή την περίπτωση τον ρόλο εκκλησιαστικών παραγόντων και της οργανωμένης Ακροδεξιάς. Η αστυνομική απαγόρευση των συναθροίσεων, όμως, δεν είναι λύση. Η συλλογική έκφραση πολιτικών ιδεών πρέπει να προστατεύεται, όπως προβλέπει το Σύνταγμα, και όχι να καταστέλλεται για να δοθεί εικόνα «δύο άκρων», εξίσου επικίνδυνων.
● Μιλήσατε σε μια εκδήλωση-συζήτηση που διοργανώθηκε από το ΚΘΒΕ για τον αυταρχισμό και την ανυπακοή. Αναφερθήκατε στον νέο Ποινικό Κώδικα και την αυστηροποίησή του και ιδιαίτερα στην αλλαγή στις μαρτυρικές καταθέσεις των αστυνομικών, ένα σημείο του νόμου που μόνο στην Ελλάδα συναντάμε. Τι εννοείτε με αυτό; Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού του ιδιαίτερα αυστηρού νόμου;
Οι αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που ψηφίστηκαν πρόσφατα συνιστούν μια μεγάλη τομή όχι απλώς σε σχέση με όσα ίσχυαν από το 2019, αλλά σε σύγκριση με όλη τη μεταπολιτευτική περίοδο. Το πιο βασικό χαρακτηριστικό αυτών των αλλαγών είναι ο περιορισμός της δυνατότητας αναστολής της ποινής σε καταδίκες έως ένα έτος. Παράλληλα, αυξάνονται τα ανώτατα όρια έκτισης ποινών και περιορίζονται τα κριτήρια της αποφυλάκισης υπό όρους. Εντυπωσιακή και πρωτοφανής για τα ευρωπαϊκά δεδομένα είναι η πρόβλεψη που απαλλάσσει τους αστυνομικούς από την υποχρέωση να προσέλθουν στο δικαστήριο και να εξεταστούν από τους δικαστές και τους συνηγόρους των κατηγορουμένων. Η πρόβλεψη ότι πλέον θα διαβάζεται απλώς η κατάθεσή τους μετατρέπει την ποινική δίκη σε απλή διεκπεραίωση. Εν ολίγοις, οι αλλαγές θα μπορούσαν να συμπυκνωθούν σε δύο λέξεις: «περισσότερη φυλακή».
● Η ολοένα και μεγαλύτερη φτωχοποίηση της μεσαίας τάξης πόσο ευνοεί συνθήκες «ανυπακοής και αυταρχισμού»;
Την τελευταία δεκαπενταετία τουλάχιστον, υπάρχει μια απότομη υποβάθμιση της ζωής των εργαζομένων και των ανέργων και μια μεγάλη ένταση της εκμετάλλευσής τους. Ταυτόχρονα, το κράτος αποσύρεται από την κοινωνική πρόνοια, γεγονός που πλήττει τους ασθενέστερους. Η συλλογική αντίσταση με τη μορφή απεργιών, καταλήψεων, διαδηλώσεων και κάθε είδους κινητοποιήσεων συνιστά ανυπακοή, η οποία όμως απαντά σε αυτή τη συνθήκη χειροτέρευσης των συνθηκών ζωής των περισσότερων ανθρώπων. Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και οι απεργίες ήταν παράνομες πριν φτάσουν, ύστερα από αγώνες, να αναγνωριστούν ως συνταγματικό δικαίωμα. Ο αυταρχισμός, από την άλλη πλευρά, αποτελεί την απάντηση των κυβερνήσεων και γενικώς της εξουσίας απέναντι στις κοινωνικές αντιστάσεις. Ετσι, όσο λιγότερα χρήματα δίνονται π.χ. για την παιδεία και την υγεία τόσο περισσότερες προσλήψεις αστυνομικών χρειάζονται για να αντιμετωπίζουν όσους και όσες διεκδικούν χρήματα για την παιδεία και την υγεία…
● Είπατε ότι οι αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα είναι ταξικές. Μπορείτε να μου δώσετε ένα παράδειγμα εφαρμογής τους με όρους ταξικούς;
Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πρόβλεψη ότι σε περίπτωση καταδίκης κάποιου σε ποινή φυλάκισης από ένα έως δύο χρόνια, η ποινή μπορεί να μετατραπεί σε χρηματική ή να επιβληθεί κοινωνική εργασία. Ετσι, ο πλούσιος θα μπορεί να εξαγοράζει την ελευθερία του, ενώ ο φτωχός θα υποχρεώνεται σε απλήρωτη εργασία σε κοινωφελείς επιχειρήσεις ή δομές, οι οποίες θα καλύπτουν την υποστελέχωσή τους με δωρεάν ανθρώπινο δυναμικό. Η ταξικότητα, επίσης, προκύπτει από την ένταξη των αλλαγών στο γενικότερο πλαίσιο της κυβερνητικής πολιτικής. «Οπου ανοίγει ένα σχολείο, κλείνει μια φυλακή», έλεγε ο Βικτόρ Ουγκό. Οι ελληνικές κυβερνήσεις έκλεισαν πολλά σχολεία στην εποχή των μνημονίων. Τώρα φαίνεται πως ήρθε η ώρα να ανοίξουν και περισσότερες φυλακές.
● Ολοένα και περισσότεροι φτωχοί άνθρωποι θα καταλήγουν πλέον (με τον νέο νόμο) στη φυλακή. Στα επόμενα 10 χρόνια αυτό το γεγονός ποιες επιπτώσεις θα έχει στην κοινωνία;
Η αύξηση του πληθυσμού των φυλακών εξαιτίας του νέου νομοθετικού πλαισίου ομολογείται από τους ίδιους τους εμπνευστές του. Στην έκθεση για τις επιπτώσεις του στον προϋπολογισμό, αναφέρεται ότι από αυτόν θα προκύψουν δαπάνες για «την κάλυψη του πρόσθετου κόστους λειτουργίας των καταστημάτων κράτησης, λόγω της προσαύξησης του ανώτατου ορίου της πρόσκαιρης κάθειρξης, της αναπροσαρμογής λοιπών στερητικών της ελευθερίας ποινών, καθώς και της αυστηροποίησης του πλαισίου έκτισης και αναστολής εκτέλεσης της ποινής». Με δεδομένο ότι οι ελληνικές φυλακές είναι ήδη υπερπλήρεις και λειτουργούν σε συνθήκες προσβολής της ανθρώπινης αξιοπρέπειας των κρατουμένων, η κατάσταση που θα δημιουργηθεί θα είναι εφιαλτική. Ωστόσο, η λογική της αυστηροποίησης των ποινών δεν θα επιτύχει τον επίσημο στόχο της. Οσο οι κοινωνικές συνθήκες χειροτερεύουν, το έγκλημα θα αυξάνεται, όποιες ποινές κι αν επιβληθούν. Είναι ανοιχτό όμως το κατά πόσο η κυβέρνηση θα επιτύχει τον ανομολόγητο στόχο της: να διαμορφώσει ένα κοινό που θα ζητά ολοένα και μεγαλύτερες ποινές και θα κλείνει τα μάτια μπροστά στις κοινωνικές συνθήκες που γεννούν το έγκλημα.
● Οι φτωχοί άνθρωποι συνθλίβονται από το αυστηρό ποινικό σύστημα. Αυτό το καφκικό δυστοπικό τοπίο, φαντάζομαι, επηρεάζει συνολικά το σύστημα απονομής δικαιοσύνης και τους δικηγόρους. Αυτός που δεν έχει χρήματα θα βρει την απαιτούμενη νομική προστασία; Την υπεράσπιση;
Οι φτωχοί που δεν μπορούν να πληρώσουν τον δικηγόρο τους έχουν αυτή τη στιγμή μόνη διέξοδο τον θεσμό της νομικής βοήθειας. Τα κριτήρια υπαγωγής σε αυτόν, όμως, είναι πολύ χαμηλά. Επίσης, το κράτος καθυστερεί την πληρωμή των δικηγόρων που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στη νομική βοήθεια με καθυστέρηση που φτάνει ακόμα και τα τρία χρόνια. Το νέο νομοθετικό πλαίσιο κάνει την πρόσβαση στη Δικαιοσύνη ακόμα πιο πολυδάπανη, γεγονός που πλήττει τις λαϊκές τάξεις και όχι τους πλούσιους.
Στελλίνα Μαργαριτίδου
