Έχει εμπεδωθεί πλέον η ιδέα ότι η ΝΔ κέρδισε τις εκλογές του 2023, γιατί γύρω της συνασπίστηκαν κοινωνικές δυνάμεις που αυτή ευνόησε. Η συγκεκριμένη -σωστή- ερμηνεία επαναλαμβάνεται συχνά από στελέχη της Νέας Αριστεράς, όπως η Έφη Αχτσιόγλου και ο Δημήτρης Τζανακόπουλος. Με γκραμσιανούς όρους, δηλαδή, η ΝΔ ασκεί ηγεμονία.
Η ηγεμονία
Όπως ακριβώς σημειώνει ο Lawrence Cox στο «Social movements and hegemonic struggle», δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι «η ηγεμονία εμφανίζεται πρωτίστως με όρους ευρέων κοινωνικών συμμαχιών», οι οποίες συντίθενται από ελίτ που επωφελούνται και ταυτίζονται (ή και όχι) με την ηγεμονική στρατηγική, από το πολιτικό προσωπικό που εφαρμόζει την ηγεμονική στρατηγική, μιλώντας με κύρος αυθεντίας για το «τι πρέπει να κάνουμε», από υπάλληλα κοινωνικά στρώματα που ευθυγραμμίζονται με το σύστημα, καθώς πολλά μέλη τους επωφελούνται έστω και μερικώς, την ίδια στιγμή που μη επωφελούμενα κοινωνικά στρώματα παραμένουν αποκινητοποιημένα ή παραιτημένα, περιθωριοποιημένα στρώματα παραμένουν ανοργάνωτα, και αναδυόμενοι δρώντες αδυνατούν ακόμα να δράσουν αποτελεσματικά. Με λίγα λόγια, η πολιτική ηγεμονία στηρίζεται στην κατίσχυση των κυρίαρχων αφηγήσεων που εμφανίζονται ως κοινός νους και στη δημιουργία ενός κοινωνικού συμβολαίου που επιτρέπει σε συγκεκριμένα κοινωνικά στρώματα να επωφελούνται σε υλικό επίπεδο. Θεωρώ ότι αυτή η περιγραφή δεν απέχει από την παρούσα πολιτική συνθήκη στη χώρα μας.
Τα στοιχεία
Η πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών και της Prorata μπορούν να μας τροφοδοτήσουν με όλα εκείνα τα στοιχεία που χρειαζόμαστε για να αποδείξουμε του λόγου το αληθές.
Με τη θέση «Η κοινωνία είναι διαιρεμένη σε κοινωνικές τάξεις, οι οποίες έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα» μόνο οι ψηφοφόροι της ΝΔ διαφωνούν σε κάποιον αξιοσημείωτο βαθμό (39%). Ομοίως, με τη θέση «Το μεγαλύτερο πρόβλημα για την πρόοδο της κοινωνίας μας είναι το γεγονός ότι οι λίγοι εκμεταλλεύονται τους πολλούς» μόνο αυτοί διαφωνούν πλειοψηφικά (57%). Η διαφορά από τους ψηφοφόρους των άλλων κομμάτων είναι χαοτικές. Με τη θέση «Δεν θα πρέπει να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ο λαός να ασκήσει βία κάποια στιγμή ενάντια στο σύστημα» οι ψηφοφόροι της ΝΔ διαφωνούν πρώτοι και καλύτεροι κατά 80%. Όλοι οι υπόλοιποι, εκτός του ΠΑΣΟΚ (60%), διαφωνούν μειοψηφικά. Επίσης, μόνοι οι ψηφοφόροι της ΝΔ διαφωνούν πλειοψηφικά (52%) με τη θέση ότι «Οι πολιτικοί πρέπει να ακολουθούν πάντοτε τη βούληση του λαού». Ακολούθως, διατυπώνουν τη μεγαλύτερη διαφωνία (47%) με τη θέση «Θα πρέπει να μειωθεί ο χρόνος πλήρους απασχόλησης από 40 σε 30 ώρες την εβδομάδα (5ήμερο – 6ωρο)». Στις ερωτήσεις για το αν αγαθά όπως νερό, ενέργεια, υγεία, εκπαίδευση και υποδομές πρέπει να τα διαχειρίζεται και παρέχει αποκλειστικά το κράτος ή ο ιδιωτικός τομέας, διατυπώνουν με μεγάλη διαφορά τις πιο ευνοϊκές για τον ιδιωτικό τομέα απαντήσεις. Στην ερώτηση «Αν έπρεπε να επιλέξετε μεταξύ των δύο τι θα επιλέγατε; Μια οικονομία που θα λειτουργεί στηριζόμενη κυρίως στην ιδιωτική πρωτοβουλία εντός ενός πλαισίου ελεύθερου ανταγωνισμού ή μια οικονομία που θα λειτουργεί κυρίως στη βάση μιας κεντρικά σχεδιασμένης μέριμνας του κράτους» απαντούν κατά 72% την πρώτη, με τους ψηφοφόρους της Νίκης να έρχονται δεύτεροι με μόλις 39%. Με τη θέση «Η Δημοκρατία στην Ελλάδα είναι αρκετά καλά θεμελιωμένη και πάντα θα επιβιώνει από τους διάφορους κινδύνους» μόνο οι ψηφοφόροι της ΝΔ συμφωνούν (72%). Ακολουθούν οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ με 42% και μετά το χάος. «Οι επαναστάσεις είναι ακατάλληλες για τις σύγχρονες κοινωνίες» ή «περισσότερο θα ζημίωναν παρά θα ωφελούσαν τις σύγχρονες κοινωνίες» απαντούν πρώτοι και καλύτεροι οι ψηφοφόροι της ΝΔ κατά 82%, αφήνοντας πίσω του ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ (65%), με τους υπόλοιπους ψηφοφόρους να έχουν πολύ καλύτερη άποψη για την επίδραση των επαναστάσεων. «Που οφείλεται κυρίως το φαινόμενο της φτώχειας;». Μόνο οι ψηφοφόροι της ΝΔ απαντούν κατά 45% «στις μειωμένες δυνατότητες που έχουν αρκετοί άνθρωποι». Οι υπόλοιποι υποδεικνύουν συντριπτικά το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα ή τις κυβερνήσεις. «Κατά τη γνώμη σας η έντονη αντιπαράθεση στην Πολιτική είναι κάτι θετικό ή αρνητικό;» Μόνο οι ψηφοφόροι της ΝΔ απαντούν αρνητικά (56%). Στην ερώτηση «Με ποιους από τους παρακάτω θα πρέπει να αντιπαρατεθεί με μεγαλύτερη ένταση η Αριστερά» μόνο αυτοί απαντούν πλειοψηφικά (52%) «με εγκληματικές οργανώσεις» δίνοντας το μικρότερο ποσοστό σε απαντήσεις όπως «με το μεγάλο κεφάλαιο» ή « με τα ΜΜΕ». Δίνουν, επίσης, το μικρότερο ποσοστό στο ότι χρειάζονται μεγάλες αλλαγές στην αστυνομία ή το στρατό, και το μεγαλύτερο στο ότι πρέπει να εκλείψουν τα συνδικάτα. Τέλος, έχουν την πιο ευνοϊκή στάση απέναντι στα ΜΜΕ, τη Δικαιοσύνη, το ΝΑΤΟ και την ΕΕ.
Από τα παραπάνω στοιχεία, φαίνεται ότι η ΝΔ είναι το κόμμα των βολεμένων. Οι ψηφοφόροι της ξεχωρίζουν από τους ψηφοφόρους των άλλων κομμάτων, καθιστώντας τη ΝΔ, θα τολμούσα να πω, το πλέον ανάδελφο κόμμα. Όλοι οι υπόλοιποι/ες δείχνουν σαφώς ή και πολύ πιο δυσαρεστημένοι από την υπάρχουσα κατάσταση και θέλουν εκτεταμένες αλλαγές. Αντιθέτως, οι ψηφοφόροι της ΝΔ συγκροτούν την κρίσιμη εκείνη μάζα πολιτών που υπερασπίζονται το πολιτικό status quo και τους θεσμούς που το εγγυώνται, καθώς και την ανισοκατανομή των πόρων και τις κοινωνικο-οικονομικές θεσμίσεις που την καθιστούν εφικτή.
Ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος είναι διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
