Στις 13 Οκτωβρίου 1972, ένα αεροπλάνο των αερογραμμών της Ουρουγουάης, που μετέφερε την ομάδα ράγκμπι Ολντ Κρίστιανς του Μοντεβιδέο στη Χιλή, έπεσε στις χιονισμένες κορυφές των Άνδεων. Στην πτήση ταξίδευαν 40 άνθρωποι, από τους οποίους οι 11 σκοτώθηκαν κατά τη συντριβή του αεροπλάνου. Από τους 29 που επέζησαν οι 8 έχασαν τη ζωή τους από χιονοστιβάδα. Τελικά επέζησαν οι 17 από αυτούς, αφού παρέμειναν σε υψόμετρο 3.600 μέτρων 72 ημέρες. Η ιστορία είχε συνταράξει την παγκόσμια κοινή γνώμη επειδή οι άνθρωποι εκείνοι κατάφεραν να επιβιώσουν τρώγοντας ανθρώπινο κρέας.
Η συγκλονιστική αυτή ιστορία μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1993 με την ταινία του Φρανκ Μάρσαλ «Οι επιζήσαντες» (Alive). Τριάντα χρόνια μετά έρχεται μια άλλη ταινία να ασχοληθεί με το ίδιο θέμα. Πρόκειται για την «Κοινωνία του χιονιού» (La Sociedad de la nieve) του Χουάν Αντόνιο Μπαγιόνα, ενός σκηνοθέτη που τον γνωρίσαμε κυρίως από ταινίες τρόμου όπως το «Ορφανοτροφείο» (The orphanage, 2007). Αλλά αν το καλοσκεφτεί κανείς, πώς μπορεί να εκληφθεί μια ταινία επιβίωσης όπου οι άνθρωποι για να επιβιώσουν αναγκάζονται να φάνε τους νεκρούς συντρόφους τους; Δεν αποτελεί αυτό από μόνο του κάτι το τρομακτικό;
Η αλήθεια είναι πως ο Μπαγιόνα αποδεικνύεται ιδιαίτερα επιδέξιος στο να χειριστεί το δύσκολο θέμα της ταινίας. Από τον συγκλονιστικό τρόπο που κινηματογραφεί τα δραματικά λεπτά της πρόσκρουσης μέχρι το λυτρωτικό φινάλε, ο ισπανός σκηνοθέτης στήνει τη δραματική του αφήγηση επάνω στις ανθρώπινες στιγμές, στις σχέσεις, στα ηθικά διλήμματα και μαζί με αυτά το εχθρικό φυσικό περιβάλλον, το χιόνι, το κρύο, την πείνα. Με έντονα συγκινησιακά φορτισμένες στιγμές περιγράφει το πώς εκείνοι οι άνθρωποι κατάφεραν να επιβιώσουν κάτω από τελείως αφιλόξενες για τον άνθρωπο συνθήκες. Πρώτα απ’ όλα πήραν μια πολύ δύσκολη απόφαση η οποία ερχόταν σε αντίθεση με τη συνείδησή τους και τη χριστιανική τους πίστη. Πώς ήταν δυνατόν να «φάνε» τους νεκρούς; Σίγουρα δεν ήταν εύκολη απόφαση όπως κι αν την εξετάσει κανείς. Όμως δεν υπήρχε άλλος δρόμος. Ή θα έτρωγαν ή θα πέθαιναν! Και τελικά επικράτησε το ένστικτο της επιβίωσης και οι νεκροί κράτησαν στη ζωή τους υπόλοιπους!
Αυτό το τεράστιο ηθικό ζήτημα είναι το πρώτο που βάζει η ταινία. Όμως δεν είναι αυτό γύρω από το οποίο επικεντρώνεται ο Χουάν Αντόνιο Μπαγιόνα. Είναι και κάτι άλλο, εξίσου αν όχι περισσότερο, σημαντικό. Κι αυτό βγαίνει από τον ίδιο τον τίτλο της ταινίας, που μιλάει για «κοινωνία». Γιατί οι άνθρωποι που βρέθηκαν ξαφνικά εκεί έξω, έρμαια των αντίξοων καιρικών συνθηκών και των ανθρώπινων βιολογικών αναγκών, συγκρότησαν μια μικρή κοινωνία. Που όμως, σε αντίθεση με τα όσα συμβαίνουν συνήθως, τα μέλη αυτής της μικρής κοινωνίας δεν αναλώθηκαν σε εξουσιαστικούς ανταγωνισμούς αλλά λειτούργησαν με αίσθηση συντροφικότητας και αλληλεγγύης. Κι αυτό είναι ένα πολύ καλό μάθημα για όλους μας, ένα συμπέρασμα που καλά θα κάνουμε να το κρατήσουμε.
Ο σκηνοθέτης δεν αφήνει ούτε στιγμή τα λουριά να ξελασκάρουν. Με κοντινά πλάνα στα ταλαιπωρημένα πρόσωπα των ηρώων του, αναδεικνύει τον φόβο και άλλα συναισθήματα που τους κατακλύζουν. Η τραγικότητα των γεγονότων και ο απόλυτος ρεαλισμός με τον οποίο ο Μπαγιόνα τα αποτυπώνει είναι γροθιά στο στομάχι. Όπως και η αδυναμία του ανθρώπου, η μικρότητά του μπροστά στη φύση και τη φυσική ροή των πραγμάτων. Ακόμη ένα μάθημα για όλους.
«Η κοινωνία του χιονιού» δεν προβάλλεται στους κινηματογράφους -τουλάχιστον προς το παρόν- αλλά σε ψηφιακή πλατφόρμα. Προσωπικά ως φανατικός οπαδός της κινηματογραφικής αίθουσας, για πρώτη φορά γράφω για ταινία που προβάλλεται σε πλατφόρμα. Ελπίζω να μου συγχωρεθεί το παραστράτημα, αφού το φιλμ του Χουάν Αντόνιο Μπαγιόνα, φιγουράρει στην πεντάδα που διεκδικεί το Διεθνές Όσκαρ ως επίσημη συμμετοχή της Ισπανίας.
Στράτος Κερσανίδης
