Μην αντιδράσετε, η οργή θα εκτονωθεί, διαμήνυε στους εργαζόμενους η διοίκηση της AREVA, διαχειρίστρια για λογαριασμό της Ιαπωνικής Εταιρείας Ηλεκτρισμού (TEPCO), του πυρηνικού εργοστασίου της Φουκουσίμα, όταν το μετασεισμικό τσουνάμι προκάλεσε τη συμφορά. Έκτοτε κύλησε πολύ ραδιενεργό νερό κάτω απ’ τα γεφύρια, το υπέδαφος, τον υδροφόρο ορίζοντα. Οι άνθρωποι παλεύουν στην άρρωστη γη. Η ρυθμιστική αρχή ενέργειας έδωσε άδεια επαναλειτουργίας στο μεγαλύτερο πυρηνικό εργοστάσιο του κόσμου, κλειστού λόγω παραβάσεων ασφαλείας. Οι τοπικές αρχές δεν έχουν ακόμα συναινέσει, η TEPCO επείγεται να αποσβέσει τα λειτουργικά της έξοδα. Μετά την αδειοδότηση οι μετοχές της εκτινάχθηκαν. Η πρόθεση να διοχετευθούν ραδιενεργά απόβλητα στον Ειρηνικό δεν σήκωσε ιδιαίτερο κυματισμό.
Αγοραστές και σκουπιδιάρηδες
Η πυρηνική βιομηχανία ευγνωμονεί την COP28. Πράσινη ενέργεια, μείωση ρύπων, απαγκίστρωση από ορυκτά καύσιμα; Φθηνά ασφαλή, οικολογικά πυρηνικά. Το αφήγημα προωθείται, στοχοποιώντας όσους το απορρίπτουν. Αίφνης, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προβάλει ως ένα λόγο καθίζησης της γερμανικής οικονομίας την ενεργοβόρα βιομηχανία της που δεν στηρίζεται στα πυρηνικά. Η χώρα νοσταλγεί παλαιά κλέη; Ας αναθεωρήσει.
Αλλού υπογράφονται νέα συμβόλαια ή ξεπαγώνουν όσα ο συνδυασμός αρνητικής προδιάθεσης και οικονομικής κρίσης έριξαν στα αζήτητα. Κάποιοι πελάτες αλλάζουν προμηθευτή. Το τουρκικό πρόγραμμα πέρασε στη Ρωσία. Στα μέσα Δεκεμβρίου, η Akkuyu Nuclear Company, παράρτημα της Rosatom, ανακοίνωσε την πρόοδο του έργου με πιθανή έναρξη λειτουργίας το 2025.
Για τη Rosatom, δεν ισχύουν οι πολεμικές κυρώσεις, δεν υπάρχουν οι σεισμοί στην Τουρκία ούτε οι πλημμύρες που καταπίνουν το Μπαγκλαντές, μικρό αλλά χρήσιμο πελάτη που δίνει στον Πούτιν δυνατότητα εισχώρησης στην περιοχή. Ο πόλεμος, ωστόσο, δημιουργεί αμφιβολίες για την ασφάλεια των αντιδραστήρων. Μόσχα και Κίεβο αλληλοκατηγορούνται για καταστροφές στις εγκαταστάσεις της κατεχόμενης Ζαπορίζια, ενώ εμπειρογνώμονες της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας καταγγέλλουν ότι στερούνται πρόσβασης στα κτίρια. Επιπλέον πονοκέφαλος, οι δυσλειτουργίες σε εργοστάσια της Rosatom είτε της σοβιετικής εποχής –όπως στο Κοζλοντούι , κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, όπου στις 14 Δεκεμβρίου μετρήθηκε αυξημένη ραδιενέργεια– είτε νεότερα, όπως της Λευκορωσίας.
Καλοί φίλοι – εξυπηρετικοί φίλοι. Στην Ουκρανία του Τσερνόμπιλ, τον περασμένο Νοέμβριο, ο Αντρέι Γέρμακ, εκπρόσωπος του Ζελένσκι, υπέγραψε με τον Αλεξάντερ Σόρος της γνωστής οικογενείας την παραχώρηση 400 τετραγωνικών χιλιομέτρων γόνιμου εδάφους ως χωματερή ραδιενεργών αποβλήτων. Αξιωματούχος του ουκρανικού υπουργείου Προστασίας Περιβάλλοντος μίλησε για ανεπανόρθωτη βλάβη στη γεωργική παραγωγή και το οικοσύστημα ολόκληρης της Ευρώπης. Μετά τις αφρικανικές χώρες και τον βυθό της Μεσογείου, η Γηραιά Ήπειρος κοιμάται ήσυχη πάνω σε τοξικά σκουπίδια που παραμένουν ενεργά έως 100.000 χρόνια.
Το μέλλον ως πείραμα…
Τους διαφωνούντες αναλαμβάνει να αποστομώσει η διαφήμιση των «πυρηνικών τσέπης», υπερβολικός χαρακτηρισμός για τους μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες (SMR), με μικρότερο χρόνο κατασκευής ( τα 8-10 χρόνια που σήμερα χρειάζονται δεν ανταποκρίνονται στην ανάγκη άμεσων ενεργειακών λύσεων) και κόστος. Μόνο ένα δείγμα αυτού του θαύματος λειτουργεί, σε πλωτή μονάδα στη Σιβηρία. Στις ΗΠΑ, η πολιτεία της Γιούτα ακύρωσε παρόμοιο έργο λόγω υψηλού κόστους του παραγόμενου ηλεκτρικού ρεύματος. Η πυρηνική παραμένει μακράν η ακριβότερη ενεργειακή πηγή, ενώ η σμίκρυνση των υποδομών δεν λύνει το πρόβλημα των αποβλήτων, τη διασφάλιση πρώτων υλών που είναι πεπερασμένες, τους πολλαπλούς σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια των εγκαταστάσεων και της διαδικασίας.
Το μέλλον είναι πυρηνικό, απαντούν οι εκπρόσωποι του λόμπι. Η πυρηνική σύντηξη είναι προ των πυλών. Για δεκαετίες, αδυνατεί να τις διαβεί. Η νεότερη στη σειρά συνεργασία ΗΠΑ, Γαλλίας, Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ρωσίας, Ινδίας, Κίνας, Νότιας Κορέας και άλλων 30 χωρών με ορίζοντα 40ετίας, υπογράφηκε το 2006 και μένει ανεπηρέαστη από οποιαδήποτε αντιπαλότητα μεταξύ των συμβαλλομένων. Πολεμικές συγκρούσεις, αποκλεισμοί και πύρινα κατηγορητήρια δεν αγγίζουν την προσπάθεια, που προσπάθεια παραμένει. Ο Διεθνής Θερμοπυρηνικός Αντιδραστήρας που εγκαινιάστηκε τον Δεκέμβρη, 140 χιλιόμετρα βόρεια του Τόκιο, όπως και ο αντίστοιχος στην Προβηγκία της Γαλλίας δεν έχουν σχέση με την παραγωγή ενέργειας σε βιομηχανική κλίμακα. Αποτελούν πειραματικές υποσχέσεις τεράστιας απόκλισης μεταξύ κόστους και αποτελέσματος. Οι εμπλεκόμενοι αναφέρουν πως το 2023 πέτυχαν 3 φορές το πείραμα σύντηξης, για κάποια δευτερόλεπτα. Ο δρόμος παραμένει μακρύς και η υλοποίηση της θεωρίας εξαιρετικά πολύπλοκη.
…και ως διεκδίκηση
Στο μεταξύ, στον πραγματικό κόσμο, το 48% των ενεργειακών αναγκών της Νορβηγίας καλύπτεται από υδατοπτώσεις και ανεμογεννήτριες. Από ανανεώσιμες μορφές ενέργειας που θεωρούνται ασταθείς και ανεπαρκείς. Αν αναρωτηθούμε γιατί δαπανώνται αμύθητα πόσα, τεράστιος όγκος επικίνδυνων πρώτων υλών, γιατί πλήθος υπαρκτών κινδύνων παραβλέπονται στον βωμό της πυρηνικής εμμονής, φτάνουμε στην ουσία του ζητήματος.
Με όποια μορφή της, η πυρηνική ενέργεια προϋποθέτει ένα άκρως συγκεντρωτικό μοντέλο παραγωγής. Τόσο το πρωτογενές υλικό, όσο και οι εγκαταστάσεις, ο εξοπλισμός, η τεχνογνωσία παρέχονται από λίγους στους οποίους υποχρεούνται να απευθυνθούν οι πολλοί. Και να εξαρτηθούν από αυτούς για πάντα, εφόσον το μοντέλο ανάπτυξης παραμένει ενεργειακά αδηφάγο. Στον αντίποδα, ο ήλιος, ο αέρας, το νερό υπάρχουν για όλους. Δωρεάν. Επομένως κάθε χώρα, περιφέρεια, κοινότητα, θα μπορούσε συνδυάζοντας τα στη δική της κλίμακα να καλύπτει τις ενεργειακές ανάγκες της. Αν κλάσμα των κονδυλίων που διατίθενται στην πυρηνική βιομηχανία κατευθυνόταν στη βελτίωση των ΑΠΕ, οι όποιες αρνητικές πλευρές θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν.
Ενεργειακός ολοκληρωτισμός ή ενεργειακή δημοκρατία, είναι το ερώτημα που τίθεται. Από την απάντηση εξαρτάται η ευημερία των ανθρώπων με ισοτιμία και αξιοπρέπεια και η επιβίωση του πλανήτη μας.
Όλγα Αθανίτη
