Υπάρχει πολύς τόπος στις ερμηνείες, πέρα από τη συνάφεια αιτίου και αποτελέσματος. Άλλωστε, κι αυτή δεν έχει μόνο έναν τρόπο να υφίσταται. Το βέβαιο, όμως, είναι πως οι συνθήκες καταπίεσης και ανημπόριας προκύπτουν από τον τρόπο που φτιάχτηκε άδικος ο ντουνιάς, αυτό που εμείς ονομάζουμε καπιταλισμό. Αυτός είναι η «causalitas secundum esse» ή η αιτιότητα ως προς το είναι, δηλαδή η αιτία που συνεχίζει να επενεργεί προκειμένου το αποτέλεσμά της να συνεχίζει να υπάρχει. Και το δέον θα ήταν να προσπαθήσουμε να τελειώσουμε με την αιτία, να σπάσουμε την αιτιακή αλυσίδα.
Αν αυτά είναι κάπως πολύπλοκα, λέω να συνεχίσω σε αυτό το τέμπο λίγο ακόμα, αφού εξηγηθώ. Ο ανηφορικός και άγονος δρόμος που περπατάει αυτή τη στιγμή η Αριστερά στη χώρα μας, η «σάρα» που λέμε στην Εύβοια, δεν πρόκειται σύντομα να γίνει ίσιωμα. Εδώ δεν διατίθεμαι να αναζητήσω τις αιτίες, απώτατες και συγκαιρινές, πέρα από μία και μόνο. Έτσι κι αλλιώς, τα εγχειρήματα που θέλουν το πέρα από τον καπιταλισμό ή, έστω, τη ρύθμισή του με τρόπο υποφερτό δεν είναι πως τα έχουν καταφέρει πολύ καλά εδώ και αλλού. Μπορούμε, όμως, να μιλήσουμε για το δυνητικό που προκύπτει από το υπαρκτό.
Η κακοδαιμονία
Η σημερινή κακοδαιμονία του χώρου είναι συνισταμένη πολλών παραγόντων. Μια από τις πλέον σημαντικές -και ταυτόχρονα από τις πλέον υποφωτισμένες- είναι ότι τις εναντιώσεις στην κατάρρευση της χώρας ανέλαβαν, σε θεσμικό επίπεδο, ελάχιστοι από εκείνους που ξεσήκωσαν την κινηματική εποποιία έως το 2014. Καταρτισμένοι, επιτελικοί, μορφωμένες, πολλαπλών αναπαραστάσεων, με σπουδαίο πολιτικό gravitas (που δεν το φλέξαραν ποτέ) έμειναν πίσω από τις κοσμογονικές θεσμικές αλλαγές που συνέβησαν στο πολιτικό σύστημα από το 2012 κι έπειτα. Ισχυρίζομαι, δηλαδή, ότι μεγάλο μέρος από τη γενιά των ανθρώπων που ανέλαβαν να αναζωογονήσουν την Κοινωνία των Πολιτών σε ριζοσπαστική κατεύθυνση με διαδικασίες και λόγια από το αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα και τα λογιών λογιών occupy αργότερα, προσαρμοσμένα στην ελληνική πραγματικότητα, δεν έγινε αυτό που έπρεπε και μπορούσε, κυρίως επειδή εμποδίστηκε.
Αυτό το αναδυόμενο ρεύμα ριζοσπαστικής πρακτικής και λόγου έφερε εντός του, σπερματικά και με όλη τη δέουσα πολλαπλότητα, τις ποιότητες για την ανάδυση ενός εντελώς διαφορετικού και απολύτως απαραίτητου εκσυγχρονισμού για την Αριστερά και, έπειτα, για τη χώρα. Άλλωστε βρίσκονταν (κι ευτυχώς ακόμα βρίσκονται) στην καταλληλότερη ηλικία να ηγούνται όλων των απαραίτητων αλλαγών. Δυστυχώς, όμως, εκεί που το ρεύμα αυτό έφτιαχνε κατώφλια του όμορφου αυτού δυνητικού και παράλληλα εφικτού, η δύναμη των από κούνια κερδισμένων περιφρουρούσε τις καβάτζες της με καταπακτές. Αλλιώς: Κάθε φορά που οι νέοι αυτοί πολιτικοί παίκτες, οργανικά αναδεδειγμένοι στο πεδίο τους, προσπάθησαν να παίξουν το παιχνίδι της εξουσίας, οι από πάντα φρουροί καναλιζάριζαν τις διαδικασίες με τρόπο που να τους πετάει απ’ έξω, αντί να τους υποδέχεται με ανοιχτές αγκάλες, μιας και τους είχε απελπιστικά ανάγκη.
Ετσι οι γνωστοί από τη βιβλιογραφία και ως gatekeepers, με διαφορετικό βαθμό ευθύνης, κατάφεραν όσα εκτυλίχθηκαν, με τα σημερινά τραγικά αποτελέσματα. Ωστόσο, κι αυτό είναι κρίσιμο, τούτο δεν έγινε μόνο δόλια αλλά και χωρίς να το κατανοούν. Η ανανέωση κατάντησε ένα άδειο, χωρίς περιεχόμενο κέλυφος, που περιέφεραν αντανακλαστικά σχεδόν σαν τα «ομ» των βουδιστών. Κι αν ήταν αδύνατο ή ακατανόητο πώς έγινε αυτό τα πρώτα χρόνια έπειτα από την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ, όσο περνούσε ο καιρός οι κάπως σαν frenemies, για τους οποίους κάνει λόγο η νέα γενιά, το τακτοποιούσαν σε συγκεκριμένα κουτάκια στα μυαλά τους και στα λόγια τους, έτσι ώστε να μην τους ενοχλεί.
Υπάρχει ελπίδα
Ηρθε, όμως, η ώρα το πιστόλι να εκπυρσοκροτήσει με τα κακά εκλογικά αποτελέσματα και όσα ακολούθησαν έπειτα από αυτά. Είναι βέβαιο πως η ανάταξη του χώρου θα είναι μια μακρά και κοπιώδης διαδικασία με άδηλο αποτέλεσμα. Υπάρχει, όμως, μια ελπίδα για να μην συμβεί αυτό που λέει ο Σκαρίμπας στο ποίημά του, δηλαδή «το πλοίο να τραβάει και να τραβάει χωρίς μηχανικούς, χωρίς ανθρώπους… Και χωρίς φώτα. Ακυβέρνητο! Και όλο να χλιμιντράει στο χάος».
Απαιτείται να πάρουμε το εισιτήριο πριν «όλα να ’χουν χαθεί και να ’χουν πάει κι οι ανθρώποι δραπετεύσει από τους τόπους», όπως τιτλοφορεί το συγκεκριμένο ποίημα ο μπαρμπα-Γιάννης. Ή στα πιο πολιτικά και θεωρητικά λόγια των Bonta & Protevi (2004: 35-36): «Παρότι οι αναδυόμενες δομές είναι πραγματικές και έχουν πραγματικά αποτελέσματα, δεν είναι δρώντες παράγοντες ήδη μορφοποιημένοι, καθ’ εαυτοί παρόντες […] που εφορμούν για να διασώσουν ένα χαοτικό σύστημα από τον εαυτό του (το “χάος” εδώ χρησιμοποιείται στην αρχαία, κοσμογονική του έννοια). Αντίθετα, αυτές οι ίδιες παράγονται όταν […] φτάνουν σε συγκεκριμένα κατώφλια που ενεργοποιούν αυτο-οργανωτικά σχέδια, ενδογενή στις υλικές αλληλεπιδράσεις των συστατικών στοιχείων».
Ο Βασίλης Ρόγγας είναι υποψήφιος διδάκτορας Κοινωνιολογίας
