Η απανθρωποποίηση: αυτό είναι το πρόταγμα του καπιταλισμού, να νιώθει ο άνθρωπος λιγότερο άνθρωπος, λιγότερο μέλος της κοινωνίας όπου ανήκει, λιγότερο αλληλέγγυος στα πάθη του διπλανού, λιγότερο εν τέλει έμψυχο ον. Και περισσότερο άτομο. Περισσότερο μόνος, στο καβούκι του. Περισσότερο κομμάτι μιας απέραντης μηχανής παραγωγής, γρανάζι. Κι ολοένα περισσότερο χωρίς συναισθήματα.
Η αλλοτρίωση: η απώλεια της ανθρώπινης ουσίας, εκείνης που διαχωρίζει τον άνθρωπο από τ’ άλλα μέλη του ζωικού βασιλείου, ενταγμένη στον κύκλο της παραγωγής, που «…δεν παράγει τον άνθρωπο μόνο σαν εμπόρευμα, το ανθρώπινο εμπόρευμα, τον άνθρωπο με τη μορφή εμπορεύματος. Παράγει, επίσης, τον άνθρωπο πνευματικά και φυσικά σαν απανθρωποιημένη ύπαρξη… » (Καρλ Μαρξ, Χειρόγραφα). Εδώ εδράζεται η νίκη του καπιταλισμού, σ’ αυτά που κατάφερε στις καρδιές των ανθρώπων: στην παράλυση των αισθήσεων, να μην βλέπουν, να μην ακούν, να μην οσφραίνονται τη δυστυχία, να λειτουργούν σαν αυτόματα στη λογική της κερδοφορίας.
«…πολλὰ τα δεινὰ κουδὲν ανθρώπου δεινότερον πέλει…»: το δέος του Σοφοκλή απέναντι στην ανθρώπινη ύπαρξη, δέος που καταλαμβάνει την καθεμιά και τον καθένα μόλις αναλογιστεί ποιοι, ελάχιστοι, ωφελούνται από την απανθρωπιά, μετατρέπεται σε αληθινό τρόμο. Όταν οι από κάτω μετατρέπονται σε άγρια μαντρόσκυλα του συστήματος, μετανεωτερικοί επιστάτες σε φυτεία, στρεφόμενοι επί της ουσίας κατά του ίδιου τους του εαυτού, η κόλαση δεν είναι μια μεταφυσική δυστοπία. Είναι εδώ, η μοναδική συνθήκη της ύπαρξής μας.
Στο λιμάνι του Πειραιά, ένας άνθρωπος σπρώχτηκε στη θάλασσα, να πνιγεί. Στους φιλοζωικούς καιρούς μας, αν το ίδιο πράξεις σε γάτα ή σκύλο, θεωρείται, δικαίως, έγκλημα καθοσιώσεως. Να το πράττεις, όμως, σε άνθρωπο σηματοδοτεί τη στιγμή του απόλυτου εξευτελισμού της ύπαρξης.
Αλλά το μείζον δεν βρίσκεται στην ώρα του εγκλήματος. Στην, ας πούμε, κακιά στιγμή. Το μείζον είναι η απόκρυψή του μετά. Η συμπεριφορά δεν-τρέχει-τίποτα, η φυγή του πλοίου στην ώρα του, η μη διαταραγμένη, ούτε από το έγκλημα, κανονικότητα. Ο υπ. Ναυτιλίας, Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, εξέφρασε, απλώς, τη θλίψη του για το περιστατικό και, φυσικά, διαβεβαίωσε ότι οι αρμόδιες αρχές θα προβούν σε όλες εκείνες τις ενέργειες «για τη διαλεύκανση της υπόθεσης και την απόδοση ευθυνών». H Attica group πάλι συγκλονίστηκε και συνεργάζεται με τις αρχές.
Τέτοια, όμως, και άλλα παρόμοια εγκλήματα, τέτοιες τακτικές, που διαμορφώνουν αλλοτριωμένες συνειδήσεις ώστε ο/η εργάτης/τρια να λογαριάζουν περισσότερο την εργοδότρια εταιρεία από τον συνάνθρωπο, έχουν ονοματεπώνυμα. Είναι οι ίδιοι άνθρωποι που, καλοκαιριάτικα, υπερφόρτωναν τα πλοία με ρίσκο ανθρώπινες ζωές. Αυτοί, οι δήθεν ευεργέτες, που κατέχουν τον μεγάλο πλούτο, εξαγόρασαν τα ΜΜΕ και σπέρνουν καθημερινά δηλητήριο με φασιστικού τύπου αναπαραστάσεις, στοχοποιώντας τον πρόσφυγα και τον παρία. Είναι οι άνθρωποι της κυρίαρχης κουλτούρας, οι άριστοι, αυτοί που τα κατάφεραν και βρέθηκαν στην κορυφή. Και είναι η ηθική τους που σπρώχνει το χέρι του εργάτη να εγκληματήσει.
Είναι εν τέλει η βαρβαρότητα: αυτή που καθιστά τον άνθρωπο δεινό, το δεινότερο από όλα τα δεινά.
Η αλλαγή παραδείγματος, η πριμοδότηση μιας νέας κουλτούρας που θα θέτει όρια στη βουλιμία των ανθρώπων – θηρίων καθίσταται ανάγκη επιτακτική.
Κατέ Καζάντη
