Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα των εκλογών στις 25 Ιουνίου, έχουν ήδη διαφανεί οι δομικοί περιορισμοί που αντιμετωπίζει ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ στην προσπάθειά του να διευρύνει την επιρροή του.
Όσες κριτικές και αν ασκήσει κανείς στις επιλογές του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, δεν πρέπει να παραγνωρίζει το ναρκοθετημένο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό πεδίο στο οποίο ο τελευταίος καλείται να πολιτευθεί. Αν, φυσικά, θέλει να κατανοήσει τόσο γιατί προκρίθηκαν οι συγκεκριμένες επιλογές όσο και γιατί δεν ευδοκίμησαν. Ή, αν αναρωτιέται γιατί και τα υπόλοιπα σχήματα της Αριστεράς δεν έχουν καλύτερη τύχη. Καλούμαστε, λοιπόν, να σκεφτούμε τι διαφορετικό θα μπορούσε να γίνει, αλλά όχι επί βολικών (και φανταστικών) δεδομένων. Και πάντα υπό την προϋπόθεση ότι δεν μας ενδιαφέρει να μετατραπεί η καθ’ ημάς Αριστερά σε ένα νέο ΠΑΣΟΚ, δηλαδή σε έναν πολιτικό σχηματισμό που θα τα βρει με τους μεγαλοεπιχειρηματίες και τους καναλάρχες και θα υιοθετήσει διαπλεκόμενους συνδικαλιστές και αυτοδιοικητικούς. Στο ποσοστό, όμως, που αρνείται να κάνει κάτι τέτοιο (και μπράβο, δόθηκαν τέτοιες ευκαιρίες, αλλά δεν…), τα πράγματα δεν είναι καθόλου εύκολα. Και δεν είναι, γιατί ένα κόμμα που ενισχύεται για χ λόγους, δεν είναι σίγουρο ότι μπορεί να παραμείνει μεγάλο για τους ίδιους λόγους. Αλλάζουν τα δεδομένα, περνάει ο χρόνος. Ας δούμε, επομένως, τα δομικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας πάνω στα οποία τρακάρει η καθ’ ημάς Αριστερά.
Δημογραφική γήρανση
Η ελληνική κοινωνία είναι από τις πιο γερασμένες στην Ευρώπη. Οι αλλαγές δεν είναι το φόρτε των ηλικιωμένων, οι οποίοι ρέπουν προς τον συντηρητισμό σε ποσοστά μεγαλύτερα από τα άλλα ηλικιακά στρώματα. Το πολιτικό τους βάρος μάλιστα είναι ακόμα μεγαλύτερο, αφού ψηφίζουν σε μεγαλύτερο ποσοστό. Από ό,τι φάνηκε, η 13η σύνταξη και τα αναδρομικά, καθώς και η στήριξη του ΕΣΥ, δεν είναι σε θέση να αλλάξουν τον προσανατολισμό τους.
Τουριστικοποίηση οικονομίας
Η τουριστικοποίηση της ελληνικής οικονομίας έχει κατακερματίσει το εργασιακό πεδίο, έχει καταστήσει τη συνδικαλιστική δράση πιο δύσκολη και έχει εγκλωβίσει μεγάλο μέρος των εργαζομένων σε αυτό τον τομέα σε ατομικές στρατηγικής οικονομικής επιβίωσης και/ή ανέλιξης. Όπου όμως οι συλλογικές ρυθμίσεις υποχωρούν, υποχωρεί και το έδαφος κάτω από τα πόδια της Αριστεράς. Για να μην αναφέρουμε την αδυνατότητα προσφυγής στις κάλπες εν μέσω τουριστικής σαιζόν.
Ενδημική φοροδιαφυγή
Το μεγάλο ποσοστό των ελευθέρων επαγγελματιών και μικρών επιχειρηματιών της χώρας συνδέεται άρρηκτα με την ενδημική φοροδιαφυγή. Είτε βγαίνουν είτε δεν βγαίνουν οικονομικά οι ως άνω κοινωνικές κατηγορίες επιδιώκουν να φοροδιαφεύγουν συστηματικά, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο για την Αριστερά να δικαιολογήσει παροχές και δημόσιες επενδύσεις. Ενδεικτικά, ακόμα ασχολούμαστε με την κοστολόγηση του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και τις δηλώσεις Κατρούγκαλου, που θέτουν ευθέως ζητήματα φορολόγησης των συγκεκριμένων κοινωνικών στρωμάτων. Η Δεξιά, με τη σειρά της, υπόσχεται φορολογικές μειώσεις και, κυρίως, έλλειψη ελέγχων και στραβά μάτια στη φοροδιαφυγή, μέχρι φυσικά να υπάρξει πρόβλημα στα δημόσια οικονομικά, οπότε θα ψάξει να βρει κάποιον άλλο να κατηγορήσει.
Πολυδιάσπαση Αριστεράς
Η ιστορική πολυδιάσπαση της ελληνικής Αριστεράς της προσδίδει ένα ακόμα μειονέκτημα σε σχέση με τη Δεξιά. Ούτε η ευκαιρία της απλής αναλογικής δεν κατάφερε να διορθώσει τα πράγματα. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ ήθελε να βγει πρώτος, το ΚΚΕ δεν συνεργάζεται με κανέναν, το ΜΕΡΑ25 ήθελε να συνεργαστεί με αυτούς που έβριζε ακατάσχετα για τα πεπραγμένα του 2015, το ΠΑΣΟΚ εδώ και καιρό βρίσκεται σε απόσταση ασφαλείας από την Αριστερά, ονειρευόμενο οι μηχανισμοί εξουσίας που διαθέτει να ξαναμαζέψουν τον κόσμο όπως ακριβώς το κάνει η ΝΔ.
Βαλκανική Δεξιά
Η ελληνική Δεξιά δεν είναι εύκολος αντίπαλος. Έχει πλέον βαλκανικά ή λατινοαμερικανικά χαρακτηριστικά. Ή, επί το δυτικότερον, μπερλουσκονικά. Αποτελεί μια ελληνική εκδοχή της Alt-right. Ελέγχει τα ΜΜΕ που τη στηρίζουν σε βαθμό που η χώρα μας κατατάσσεται πλέον στην 107η θέση της παγκόσμιας κατάταξης στην ελευθερία του τύπου, χρησιμοποιεί τη Δικαιοσύνη για να καλύπτει τις πρακτικές διαφθοράς που μετέρχεται ανενδοίαστα, πλιατσικολογεί το δημόσιο ταμείο για να πλουτίζουν φίλοι και οπαδοί της. Το τρίγωνο της διαπλοκής αποτελεί έκφραση της ενότητας των ελίτ που μόνο με λαϊκή ενότητα και επιθετική πολιτική στρατηγική θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί.
Κατίσχυση ατομισμού
Η κατίσχυση του ατομισμού, που συνδέεται με την άνοδο της καταναλωτικής κοινωνίας και τη διάχυση ατομικιστικών προτύπων από την ιδιωτική τηλεόραση και άλλα αγοραία μέσα, θέτουν πλέον ασφυκτικά όρια στην απήχηση συλλογικών προταγμάτων ή προτεραιοτήτων. Το «όλοι μαζί» δεν φαίνεται να συγκινεί πλέον μεγάλα στρώματα του πληθυσμού. Ειδικά τα ευνοημένα κοινωνικά στρώματα δεν επιδεικνύουν ενδιαφέρον για τα μη ευνοημένα. Και αυτό μάλλον δεν ευνοεί την Αριστερά.
Διαδικτυακές φούσκες
Σαν να μην έφταναν, όμως, όλα τα παραπάνω δομικά προσκόμματα η εποχή του διαδικτύου έχει επιθέσει ένα ακόμα: τα echo chambers που εγκλωβίζουν τους πολίτες σε κοινωνικές φούσκες και φούσκες ενημέρωσης που δεν επιτρέπουν τον συγχρωτισμό με πολίτες άλλων απόψεων. Επειδή όμως τα αριστερά echo chambers είναι πολύ μικρότερα από τα δεξιά, χάνεται η δυνατότητα επίδρασης των αριστερών απόψεων πέραν των τειχών, ενώ οι δεξιοί πολίτες εκτίθενται συνεχώς στις ίδιες απόψεις τις οποίες εκλαμβάνουν πλέον ως προφανείς και αναντίρρητες.
Για το τι μπορεί να γίνει σε αυτές τις συνθήκες έχω τοποθετηθεί πολλάκις στο παρελθόν, αλλά θα επανέλθω και μετά τις εκλογές.
