O Νοτιοαφρικανός Ντέιμον Γκάλγκουτ είναι ο τρίτος συγγραφέας της χώρας του –μετά την Ναντίν Γκόρντιμερ και τον Τζον Μάξγουελ Κούτσι– που τιμάται με το βραβείο Booker. Γεννημένος το 1963 στην Πρετόρια, εξέδωσε σε μικρή ηλικία το πρώτο του βιβλίο. Υπήρξε ακόμη δυο φορές υποψήφιος για Booker, ενώ το έργο του «The Quarry» μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο. Ζει και εργάζεται στο Κέιπ Τάουν ενώ τα βιβλία του διαβάζονται σε δεκαέξι γλώσσες.
Η Υπόσχεση βασίζεται σε αληθινή ιστορία που αφηγήθηκε φίλος του συγγραφέα, η οποία τον συγκλόνισε. Οι λευκοί δεν έχουν δώσει πίσω τη γη που άρπαξαν από τους μαύρους ιδιοκτήτες της. Δεν εκπληρώθηκε η υπόσχεση που δόθηκε με την πολιτική αλλαγή και το τέρμα του αιματηρού απαρτχάιντ το 1991.
Οικογενειακή σάγκα τεσσάρων δεκαετιών αρχής γενομένης το 1986, σε μεγάλη φάρμα στην Πρετόρια όπου ολόκληρη η οικογένεια Σουάρτ συνωστίζεται γύρω από το φέρετρο της μητέρας, Ρέιτσελ. Η τελευταία πριν αποδημήσει εις κύριο απαιτεί απ’ τον σύζυγό της Νάνι να υποσχεθεί πως θα δώσει στη μαύρη τους υπηρέτρια Σαλομέ –όλη της η ζωή πέρασε δουλεύοντας γι’ αυτούς– το σπιτάκι στο οποίο μένει χαριστικά επί χρόνια.
Δομημένο σαν τραγωδία, σαν σεξπηρικό έργο, «Η υπόσχεση» χωρίζεται σε τέσσερα κεφάλαια με τους συντελεστές της οικογένειας: η «Μαμά», ο «Μπαμπάς», και τα παιδιά «Άστριντ» και «Άντον» ενώ η άλλη κόρη Αμόρ τα διατρέχει όλα και επιβιώνει τελικά. Καθώς η μη εκπληρουμένη υπόσχεση στοιχειώνει αυτό τον νοτιοαφρικανικό οίκο των Ατρειδών ένα-ένα τα μέλη του χάνονται: τον πάτερα Μάνι τον δαγκώνει φίδι στο ερπετάριο που διατηρεί επαγγελματικά και όπου κατά καιρούς έβαζε στοιχήματα για τη μακροήμερη διαβίωση του σε κλούβες με τα πιο δηλητηριώδη είδη. Την Άστριντ, ερωμένη διεφθαρμένου μαύρου πολιτικού παράγοντα με τον οποίον συνεργάζεται ο άντρας της, δολοφονεί μέσα στο πολυτελές αυτοκίνητό της και ενώ γυρίζει γεμάτη ψώνια, ένας τρελαμένος μαύρος. Ενώ ο Άντον, που κατά τη στρατιωτική του θητεία σκότωσε μαύρο διαδηλωτή και έκτοτε ψάχνει ματαίως ένα νόημα στη ζωή του χωρίς να στεριώνει σε κανένα τόπο, εντελώς αδιάφορος για τη συμβία του, Ντεζιρέ, που ξημεροβραδιάζεται με τον καθηγητή της γιόγκα Μότι, πλήρως ματαιωμένος, μια ωραία πρωία αυτοκτονεί με την μπερέτα. Αριστοτεχνικά ο Γκάλγκουτ παρεμβαίνει ως παντογνώστης αφηγητής, παρακολουθεί τους ήρωες στην παρακμή τους, τους δίνει λόγο φυσικά, χωρίς να διστάζει να σχολιάζει τις πράξεις και τις σκέψεις τους με καυστικό χιούμορ. Δεν τους απορρίπτει αλλά είναι αμείλικτος μαζί τους. Η μικροϊστορία τους αντανακλά τη δραματική ιστορία ολόκληρης της Νότιας Αφρικής: «Οπότε αυτή η “υπόσχεση” της επιστροφής της γης, στο βιβλίο, ή μιας αλλαγής σε συμβολικό, ευρύτερο επίπεδο, δεν πρόλαβε να γίνει. Δεν έγινε. Καμία εκπλήρωση καμίας υπόσχεσης δεν ήρθε. Τα διεστραμμένα συστήματα δημιουργούν διεστραμμένα άτομα. Το απαρτχάιντ ήταν ένα αφύσικο σύστημα. Και ο καπιταλισμός είναι αφύσικο σύστημα», έλεγε ο συγγραφέας σε συνέντευξή του στην Εφημερίδα των Συντακτών. Ούτως, παράλληλα με την ιστορία της οικογενείας παρακολουθούμε αυτήν της πατρίδας τους. Το τέλος του απαρτχάιντ, η άνοδος του Νέλσον Μαντέλα και η κυβέρνησή του, η μεγάλη ταξική διαφορά ανάμεσα στους πλούσιους λευκούς και τους φτωχούς μαύρους, κραταιά όσο ποτέ άλλοτε.
Αντώνης Ν. Φράγκος
