Η ισπανική πολιτική κατάσταση των αρχών του 2017 είναι πολύ διαφορετική από την κατάσταση που υπήρχε μόλις πριν ένα χρόνο. Τον Γενάρη του 2016 ο Μαριάνο Ραχόι έμοιαζε με πολιτικό πτώμα. Ελάχιστοι στοιχημάτιζαν πάνω στον ηγέτη του Λαϊκού Κόμματος (PP), ενός σχήματος που είχε πληγεί από συνεχή σκάνδαλα διαφθοράς και είχε χάσει πάνω από 3,5 εκατομμύρια ψήφους στις εκλογές του Δεκέμβρη 2015. Μια κυβέρνηση συνασπισμού της αριστεράς δεν έμοιαζε με οφθαλμαπάτη – με το Podemos να έχει υπερβεί το 20% και ένα βήμα πριν ξεπεράσει τους σοσιαλιστές – και η πιθανότητα να στείλει στην αντιπολίτευση το PP και να αρχίσει μια νέα φάση για την Ισπανία ήταν κάτι που συμμεριζόταν μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Η στρατηγική του Ραχόι
Όμως ο Ραχόι είναι ένας πολιτικός που έκανε σύνθημά του και τρόπο λειτουργίας του τη λέξη αντοχή, από τη στιγμή που αντικατέστησε τον Χοσέ Μαρία Αθνάρ στην ηγεσία των λαϊκών στο μακρινό 2004: δύο εκλογές που έχασε από τον Χοσέ Λουίς Ροντρίγκεθ Θαπατέρο, οκτώ χρόνια αντιπολίτευση, μια εσωτερική κρίση στο κόμμα του που ήθελε να του αφαιρέσει την εξουσία. “Resistir es vencer”. Να αντέξεις σημαίνει να νικήσεις. Ελέγχοντας τη δομή ενός κόμματος ριζωμένου ακόμη στην επικράτεια, κάνοντας μόνο τις αναγκαίες δηλώσεις, μην παραχωρώντας συνεντεύξεις, αποφεύγοντας τον πρωταγωνισμό στα κοινωνικά δίκτυα, που τόσο τα αγαπούν τα στελέχη της νέας πολιτικής. Ο Ραχόι άφησε την πρωτοβουλία στους διαιρεμένους αντιπάλους του, που υπέστησαν τις συνέπειες. Η τριμερής συμφωνία μεταξύ Ισπανικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (PSOE), Ciudadanos και Podemos δεν είχε επιτυχία την άνοιξη και στις εκλογές του Ιουνίου το PP βελτίωσε το αποτέλεσμά του.
Το επιχείρημα του φόβου απέναντι στην αλλαγή και στην αστάθεια, με το Brexit στο βάθος, πέτυχε διάνα. Στους αργόσυρτους μήνες αδιεξόδου μεταξύ και καλοκαιριού και φθινοπώρου ο Ραχόι δεν κινήθηκε ούτε ένα χιλιοστό, αναγκάζοντας τους άλλους να υποχωρήσουν. Πρώτοι το έκαναν οι Ciudadanos, που υπέγραψαν μια κυβερνητική συμφωνία με το PP. Μετά ήρθε η σειρά του σοσιαλιστή γενικού γραμματέα Πέδρο Σάντσεθ, που εξαναγκάστηκε να παραιτηθεί από ένα PSOE διαιρεμένο στο θέμα της επιλογής για το αν θα έπρεπε να επιτρέψει την επανεκλογή του Ραχόι ή όχι. Έτσι, στα τέλη Οκτωβρίου, μια μέρα πριν από την ώρα X κατά την οποία θα έπρεπε να προκηρυχθούν για τρίτη φορά εκλογές μέσα σε δώδεκα μήνες, ο Ραχόι επανεξελέγη με τις ψήφους των Ciudadanos και την αποχή των σοσιαλιστών. Ο ηγέτης των λαϊκών, λιγομίλητος και φαινομενικά με ελάχιστη απήχηση, ήταν ο μοναδικός πραγματικός νικητής της χρονιάς κατά την οποία η Ισπανία έζησε χωρίς κυβέρνηση.
Εκβιασμός περί επαναληπτικών εκλογών
Πάντως, η νομοθετική περίοδος που άρχισε δεν είναι εύκολη για το PP. Δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία, όπως έγινε μεταξύ 2011 και 2015, και η ανάγκη να καταλήξει σε συμφωνίες δεν επιδέχεται παράταση. Όμως, είναι πάντα ο Ραχόι αυτός που έχει το μαχαίρι από την πλευρά της λαβής και που μπορεί να διαχειριστεί τους χρόνους της πολιτικής. Το είδαμε πολύ καλά αυτούς τους πρώτους μήνες, όταν ο ηγέτης των λαϊκών κατόρθωσε να αποκτήσει τη στήριξη των Ciudadanos και των σοσιαλιστών στους στόχους του ελλείμματος για την επόμενη τριετία και στο μέγιστο πλαφόν δαπάνης για τη δημόσια διοίκηση. Αφού πέτυχε αυτό το σημαντικό αποτέλεσμα, που τον ενισχύει ως αξιόπιστο ηγέτη στην Ευρώπη, τώρα έρχεται η σειρά του προϋπολογισμού για το 2017. Και κατά πάσα πιθανότητα, θα γίνει η ίδια ιστορία.
Οι σοσιαλιστές είναι στριμωγμένοι: μπορούν μόνο να φωνάζουν την ημέρα, ενώ τη νύχτα είναι υποχρεωμένοι να καταλήξουν σε συμφωνία με το PP. Ο κίνδυνος, που ο Ραχόι χρησιμοποιεί ως ισχυρό εκβιασμό, είναι η επανάληψη των εκλογών. Και ο μοναδικός που θα κέρδιζε θα ήταν ακριβώς το PP, το οποίο σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις πλησιάζει την απόλυτη πλειοψηφία. Από τον Μάιο, δώδεκα μήνες από την τελευταία διάλυση της Βουλής, ο Ραχόι θα έχει τη δυνατότητα να προκηρύξει νέες εκλογές, μια επιλογή που δεν απορρίπτεται στα κεντρικά γραφεία των λαϊκών και που κάνει τους σοσιαλιστές να ανατριχιάζουν. Δεν είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς ότι πριν το καλοκαίρι θα ψηφιστεί ο προϋπολογισμός.
Εσωτερικές αναταραχές στους Ποδέμος
Όμως, στο μεταξύ, όλα τα κόμματα γλείφουν τις πληγές τους και προσπαθούν να βρουν μια νέα εκκίνηση, έπειτα από έναν εκλογικό χρόνο που κράτησε πολύ και ήταν εξουθενωτικός. Οι Ciudadanos, που δεν κατάφεραν να προκαλέσουν ανησυχία στο PP, ως μια σταθερή επιλογή της κεντροδεξιάς, θα πραγματοποιήσουν το συνέδριό τους στις αρχές Φεβρουαρίου: ο Άλμπερτ Ριβέρα, που αναμφίβολα θα επιβεβαιώσει τη θέση του ως πρόεδρος, θέλει να φέρει τον σχηματισμό οριστικά στον φιλελευθερισμό, αφαιρώντας κάθε αναφορά στη σοσιαλδημοκρατία από το καταστατικό. Στα τέλη της επόμενης εβδομάδας (10-12 Φεβρουαρίου), η Μαδρίτη θα είναι στο επίκεντρο της ισπανικής πολιτικής: θα γίνει ταυτόχρονα το συνέδριο του PP, που θα επιβεβαιώσει τον νικητή Ραχόι στην ηγεσία του κόμματος, και η δεύτερη συνέλευση του Podemos, Vistalegre II.
Ο σχηματισμός υπό την ηγεσία του Πάμπλο Ιγκλέσιας, που βιώνει μια περίοδο πισωγυρίσματος έπειτα από ένα χρόνο διαρκούς προεκλογικής εκστρατείας, προσπαθεί να θέσει τις βάσεις μιας νέας πολιτικής φάσης. Οι διάφορες ψυχές του κόμματος είναι διαιρεμένες στο θέμα της στρατηγικής που πρέπει να υιοθετηθεί, με τον Ιγκλέσιας υπέρ μιας μεγαλύτερης προσέγγισης με την Ενωμένη Αριστερά και μιας επιστροφής στις πλατείες, χρησιμοποιώντας το Κοινοβούλιο ως αντηχείο των κοινωνικών αγώνων, ενώ το νούμερο δύο Ινίγο Ερεχόν, είναι, αντίθετα, υπέρ μιας μικρότερης ταύτισης με την κλασική αριστερά και υπέρ μιας στρατηγικής βασισμένης στην λαϊκίστικη εγκαρσιότητα, που δεν θα περιφρονούσε μια μελλοντική συμμαχία με τους σοσιαλιστές. Το κλειδί θα είναι οι ψήφοι της Αντικαπιταλιστικής Αριστεράς, του τροτσκιστικού ρεύματος του Podemos, που έχει πλησιάσει τον Ιγκλέσιας για να πλήξει τον Ερεχόν.
Κλειδί οι προσεχείς μήνες
Η περίοδος θα κλείσει πριν από το καλοκαίρι, πιθανά τον Ιούνιο, με το συνέδριο του PSOE, που θα πρέπει να εκλέξει τον αντικαταστάτη του Σάντσεθ στη γενική γραμματεία. Σε πλεονεκτική θέση είναι η περιφερειάρχης της Ανδαλουσίας Σουζάνα Ντίαθ, που κυβερνά με τις ψήφους των Ciudadanos. Η Ντίαθ, απόλυτα εχθρική απέναντι στον Σάντσεθ, είναι πολύ κοντά στους πρώην γενικούς γραμματείς Φελίπε Γκονζάλεθ και Θαπατέρο, αλλά πολύ μισητή στα στελέχη του κόμματος πέρα από το νότο της Ισπανίας. Στο σοσιαλιστικό οίκο υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα, με τη βάση αποθαρρυμένη, και με τη δαμόκλεια σπάθη που κρατάει ο Ραχόι πάνω από το κεφάλι τους, η οποία τους υποχρεώνει, θέλοντας και μη, να πάρουν μέρος σε έναν μεγάλο ιδιότυπο συνασπισμό.
Οι προσεχείς μήνες θα είναι το κλειδί για γίνει κατανοητή η πολιτική πορεία της Ισπανίας, ενώ συνεχίζεται η διεκδίκηση της ανεξαρτησίας εκ μέρους των Καταλανών με το αίτημα ενός δημοψηφίσματος για την αυτοδιάθεση, συμφωνημένο όπως το αντίστοιχο στη Σκοτία ή μονομερές, το οποίο δεν αποδέχεται η Μαδρίτη. Το σενάριο της Καταλονίας θα είναι το άλλο κομβικό σενάριο του ισπανικού 2017. Οι προσπάθειες του Ραχόι να ανοίξει ένα δίαυλο διαλόγου, έπειτα από μια πενταετία συγκρούσεων, είναι ακόμη αδύναμες, αλλά είναι πιθανό να θέσουν σε κρίση το μέτωπο υπέρ της ανεξαρτησίας, που είναι όλο και πιο διαιρεμένο στο εσωτερικό του.
Δεν είναι ένας χρόνος εύκολος για τον Ραχόι, αυτό είναι βέβαιο. Όμως ο ηγέτης των λαϊκών μπορεί να αφήσει να στεναγμό ανακούφισης έπειτα από το 2016 που τον έβλεπε πολιτικά νεκρό. Κυρίως λόγω του ευρωπαϊκού πλαισίου που του επιτρέπει να εμφανίζεται ως ένας αξιόπιστος ηγέτης σε μια χρονιά κατά την οποία η Γαλλία, η Ολλανδία και η Γερμανία έχουν εκλογές και κατά την οποία η αστάθεια, με τη διαχείριση του post-Brexit, την ευαίσθητη κατάσταση στην Ιταλία μετά από την παραίτηση του Ρέντσι και την άνοδο των ξενοφοβικών λαϊκισμών σε όλη την ήπειρο, μπορεί να θέσει σε σοβαρή κρίση το ευρωπαϊκό σχέδιο.
Ο Στίβεν Φόρτι είναι ερευνητής του Ινστιτούτου Σύγχρονης Ιστορία του Πανεπιστημίου της Λισαβόνας.
Μετάφραση: Τόνια Τσίτσοβιτς
Πηγή: Η Εποχή
