Ποράιμος στη γλώσσα των τσιγγάνων (επιμένω στη λέξη «τσιγγάνος») θα πει αφανισμός. Δεν είναι μονάχα μια λέξη, είναι και ιστορικός όρος μιας ανείπωτης τραγωδίας: της τραγωδίας που προκάλεσε η ανείπωτη φονικότητα του ναζισμού η οποία οδήγησε στον αφανισμό περίπου 1 εκατομμυρίου τσιγγάνων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Είτε τσιγγάνους τους πεις, είτε Ρομά (άγνωστη λέξη την εποχή εκείνη), είτε γύφτους, η αλήθεια είναι μία: 1 εκατομμύριο άνθρωποι οδηγήθηκαν στη σφαγή διά νόμου (προς Θεού, «νόμιμα» έγιναν όλα) γιατί ήταν «κατώτεροι», δεν ήταν «καθαροί», η ζωή τους ήταν «άχρηστη».
Είναι γνωστός σε όλους -και δεν πρέπει ποτέ να ξεχαστεί από ολόκληρη την ανθρωπότητα- ο φριχτός όρος «Ολοκαύτωμα». Πόσοι όμως γνωρίζουν τον όρο «Αφανισμός»; Πόσοι γνωρίζουν γι’ αυτή τη γενοκτονία των τσιγγάνων, που βέβαια δεν ήταν «λιγότερο» γενοκτονία από εκείνη των Εβραίων, αφού δεν υπάρχουν «λιγότερο» ή «περισσότερο» γενοκτονίες. Όπως δεν υπάρχουν «λιγότερο» ή «περισσότερο» εγκλήματα. Ούτε «λιγότερο» ή «περισσότερο» εγκληματίες ανάλογα με το αν αφορούν στολή ή όχι και ανάλογα με το αν το θύμα τους είναι «καθαρό» ή «ακάθαρτο» φυλετικά.
Εγκληματίες ήταν οι αστυνομικοί που σκότωσαν τον νεαρό Νίκο Σαμπάνη και τους οποίους συνεχάρη ο Τάκης Θεοδωρικάκος, υπουργός Προστασίας του Πολίτη. Εγκληματίες είναι οι καβαλάρηδες της ΔΙ.ΑΣ. που καταδίωξαν σε ένα αποτρόπαιο «κυνήγι της αλεπούς» (αυτό το «αβίωτο προς άγρα του αβρώτου» που έλεγε ο Όσκαρ Ουάιλντ) τον νεαρό τσιγγάνο Κώστα Φραγκούλη για ένα εικοσάρικο βενζίνη. Ευθεία βολή στο κεφάλι. Τι είδους αποβράσματα προσλαμβάνουν για να μας «προστατεύουν»; Τι είδους αποβράσματα είναι αυτοί που προσλαμβάνουν αποβράσματα για να μας προστατεύουν; Σε ποιον ύπνο από σίδερο κοιμάται μια κοινωνία που είναι έτοιμη να δείξει με φλεγόμενο δάχτυλο τον τσιγγάνο, τον ομοφυλόφιλο, την κάθε λογής θηλυκότητα στο κυνήγι αυτού του ζοφερού, σιωπηλού, γενικού «Αφανισμού» κάθε μειονοτικής έκφανσης, κάθε μειοψηφικής έκφρασης σ’ αυτή τη φρικιαστική δεσποτεία μιας ανελέητης πλειοψηφίας;
Πριν απαντήσουν αυτοί που ομνύουν στις πλειοψηφίες παντός καιρού, ας περάσουν μια βόλτα από την διασταύρωση Πειραιώς και Χαμοστέρνας. Εκεί, σε «αόρατο» μνημείο, «κρυμμένο σε κοινή θέα», γράφει: «Τιμή και δόξα στους ηρωικούς νεκρούς που εκτελέστηκαν από του Γερμανούς στις 4 Αυγούστου 1944». Και από κάτω τα ονόματα: Βασιλείου Ιορδάνης, Γεωργίου Βαγγέλης, Γεωργίου Βασίλειος, Ευαγγελίδης Απόστολος, Πασαλούκος Ιωάννης, Σαράφογλου Γεώργιος, Σαρρής Αριστείδης, Σιακούρης Νίκος, Τσατσάνης Λάζαρος, Γεροντάκης Γεώργιος, Χρήστου Παντελής. Έντεκα άνθρωποι. Έντεκα Έλληνες. Έντεκα ΕΑΜίτες και ΕΛΑΣίτες. Έντεκα τσιγγάνοι. Εκτελέστηκαν ύστερα από το μπλόκο στη συνοικία της Αγίας Σοφίας, καθ’ υπόδειξη κουκουλοφόρου Έλληνα συνεργάτη των ναζί. Εκτελέστηκαν γιατί ήταν ΕΑΜίτες και ΕΛΑΣίτες. Όχι ως ολιγότερο Έλληνες, ολιγότερο ΕΑΜίτες και ΕΛΑΣίτες επειδή ήταν τσιγγάνοι!
Κι όποιος είναι έτοιμος να κατακεραυνώσει τους γύφτους, ας πάει πρώτα να μάθει την ιστορία του θρυλικού «καπετάν-Γύφτου», κατά κόσμο Βασίλη Μήτρου, από την Κύμη Ευβοίας. Μεταξύ των κατορθωμάτων του, πριν σκοτωθεί στη μάχη της Λαμπούσας, ήταν και η ανατίναξη ενός γερμανικού αντιτορπιλικού. Για να μην θυμηθούμε τους σκηνίτες τσιγγάνους που περιέθαλπαν τους εξαθλιωμένους στρατιώτες μετά το σπάσιμο του αλβανικού μετώπου. Για να μην θυμηθούμε την οικογένεια Βρυσάκη από τη Λιβαδειά. Για να μην θυμηθούμε τόσα και τόσα.
Οπως, ας πούμε, ότι τον καιρό που μεγαλουργούσε ο «καπετάν-Γύφτος», ο διοικητής των Ταγμάτων Ασφαλείας Εύβοιας Χ. Γερακίνης σημείωνε σε αναφορά του: «Εκ των ημετέρων δυνάμεων απώλειες, εις Γερμανός βαρέως τραυματίας». Και για να μην θυμηθούμε τον Νίκο Θέμελη, κατοχικό νομάρχη (δηλαδή δωσίλογο) Κοζάνης, ο οποίος σε διακήρυξή του στον λαό της περιοχής είχε πει: «Πας πολεμών τους Γερμανούς δεν είναι Έλλην» (Νίκος Θέμελης, υπουργός Εθνικής Άμυνας το 1955, αναγορευθείς υπό του «εθνάρχου» Κωνσταντίνου Καραμανλή).
Αυτά τα ολίγα και τα σκόρπια. Όχι με σκοπό την εξιδανίκευση, αλλά με την ελπίδα, έστω και ακροθιγώς, να αναδειχθεί το πολύπλοκο της κοινωνικής ιστορίας και της μακραίωνης (ναι, μακραίωνης) ιστορίας κατωτεροποίησης αυτών των ανθρώπων, με την ελπίδα, πριν ρίξουμε την πέτρα του αναθέματος στους τσιγγάνους, να σκεφτούμε ότι οι κατωτεροποιημένοι άνθρωποι είναι τα πρώτα θύματα και του φονικού, και του καθημερινού φασισμού των «καθαρών».
Κώστας Καναβούρης
