Πάρκο μητροπολιτικής εμβέλειας στην καρδιά της πόλης
Το μητροπολιτικό πάρκο Γουδή αποτελεί έναν χώρο συνολικής έκτασης 4.000 στρεμμάτων περίπου, που, αν και βρίσκεται σε ένα πολυσύνθετο καθεστώς ιδιοκτησίας και χρήσεων δεκάδων διαφορετικών φορέων του ευρύτερου δημόσιου τομέα, εντός του κυριαρχεί ο ελεύθερος χώρος. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για μια πόλη όπως η Αθήνα, που έχει μεγάλη έλλειψη πρασίνου. Τη σημασία του Πάρκου εντείνει το γεγονός ότι το Γουδή είναι ο τόπος δύο σημαντικών στοιχείων της γεωγραφίας και του περιβάλλοντος της Αθήνας, του Υμηττού και του Ιλισού, και συνδέει τον αστικό ιστό με τον ορεινό όγκο και το φυσικό περιαστικό περιβάλλον. Στο σύνολό της η ευρύτερη ενότητα έχει ιδιαίτερη σημασία για τη μητροπολιτική περιοχή της Αθήνας ως τόπος χωροθέτησης τριών κατηγοριών υπερτοπικών λειτουργιών: Υγείας, Διοίκησης και Εκπαίδευσης.
Έπειτα από παραχωρήσεις τμημάτων των στρατιωτικών εκτάσεων, στα 2.500 περίπου από τα 4.000 στρέμματα, έχουν εγκατασταθεί μία σειρά από σημαντικές δραστηριότητες (όπως νοσοκομεία, υπουργεία, το πολυτεχνείο, ερευνητικά κέντρα κ.ά.). Εν τούτοις, έχουν μείνει ελεύθεροι κατασκευών, χώροι που αντιπροσωπεύουν ποσοστό πάνω από το 60% της έκτασης. Στα υπόλοιπα 1.500 στρέμματα περίπου, στα οποία από τις αρχές του 20ού αιώνα εγκαταστάθηκαν στρατόπεδα, οι κατασκευές είναι ακόμα λιγότερες και οι ελεύθεροι και φυσικοί χώροι κυριαρχούν, ευρισκόμενοι συχνά σε πολύ καλή κατάσταση. Επιπλέον, στις επιμέρους ιδιοκτησίες του Πάρκου διασώζονται δεκάδες αξιόλογα κτίσματα: ιστορικά σύνολα στρατιωτικής αρχιτεκτονικής των αρχών του αιώνα, δείγματα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής, τα κτήρια του νοσοκομείου «Σωτηρία», έργα σημαντικών αρχιτεκτόνων της εποχής. Η θέση της περιοχής “δύο βήματα” από το κέντρο της πόλης, στο βασικό οδικό δίκτυο του Λεκανοπεδίου και κοντά σε σταθμούς μετρό, αποτελεί ισχυρό παράγοντα για τη μητροπολιτική της εμβέλεια.
Ωστόσο, οι χώροι που περιλαμβάνει το Μητροπολιτικό Πάρκο έχουν σήμερα πολλά προβλήματα, τα οποία έχουν προκύψει από μια μεγάλη σειρά αποσπασματικών χωροθετήσεων χρήσεων των προηγούμενων δεκαετιών – ιδιαίτερα κατά την “ολυμπιακή” περίοδο της Αθήνας, χωρίς ενιαίο σχεδιασμό και οργάνωση του χώρου. Η καρδιά του Πάρκου σήμερα λειτουργεί ως η «πίσω αυλή» των χρήσεων που έχουν πρόσωπο στις κεντρικές λεωφόρους, ως «αστικό κενό» στον πυκνοδομημένο πολεοδομικό ιστό που την περιβάλλει. Η διαμπερής κυκλοφορία και η ανεξέλεγκτη στάθμευση όλες τις ώρες της ημέρας αλλά και η κατάτμηση του χώρου με δημιουργία περιφραγμένων οικοπέδων συνθέτουν την προβληματική σήμερα εικόνα της περιοχής. Αυτά τα φαινόμενα πολυδιάσπασης, κακοδιαχείρισης και τμηματικού… “φαγώματος” του πάρκου δυστυχώς συνεχίζονται σαν πρακτική, ακόμη και σήμερα…
Ώριμη η οριστική θεσμική ρύθμιση του Πάρκου
Η πορεία θεσμικής κατοχύρωσης του Μητροπολιτικού Πάρκου Γουδή τα προηγούμενα χρόνια έχει υπάρξει πολυκύμαντη: Από την πρώτη νομοθεσία το 1977, τις τμηματικές παραχωρήσεις εκτάσεων, τις διάφορες αποφάσεις του ΣτΕ, το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας το 1985, τη μελέτη – πρόταση του ΕΜΠ για τη δημιουργία του Μητροπολιτικού Πάρκου ως ενιαίου οικολογικού δικτύου 4.500 στρεμμάτων, εκ των οποίων ο πυρήνας θα καταλαμβάνει μία έκταση 1.400 στρεμμάτων περίπου (1997). Ακολούθησαν μια σειρά από επιμέρους και ειδικές πολεοδομικές ρυθμίσεις με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες 2004, που ανέτρεψαν σταδιακά βασικά στοιχεία των σχεδιασμών, αλλά και μεταγενέστερες αποσπασματικές ρυθμίσεις για χωροθετήσεις χρήσεων.
Σήμερα, η θεσμοθέτηση του Μητροπολιτικού Πάρκου Γουδή περιλαμβάνεται ρητά τόσο στο νέο ΡΣΑ της Αθήνας-Αττικής (2014), όσο και στο σχέδιο του νέου Π.Δ. για τον «Καθορισμό μέτρων προστασίας της περιοχής του όρους Υμηττού και των Μητροπολιτικών Πάρκων Γουδή – Ιλισσίων». Και έχει επίσης εκπονηθεί σχέδιο Υπουργικής Απόφασης για τη θεσμοθέτηση του Σχεδίου Γενικής Διάταξης του Πάρκου, που προέκυψε από έρευνα του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου έπειτα από ανάθεση του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας.
Σήμερα είναι μοναδική ευκαιρία
Πιο σημαντική όμως από τη “θεσμική ωρίμανση” της κατοχύρωσης του Μητροπολιτικού Πάρκου είναι η σημερινή γενικότερη πολιτική συγκυρία. Μια πρώτη φορά, τόσο η κυβέρνηση μέσω του κατεξοχήν αρμόδιου υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, η διοίκηση της Περιφέρειας Αττικής, αλλά και οι όμοροι δήμοι δηλώνουν, σε συζητήσεις και δημόσια, το ενδιαφέρον και την πρόθεσή τους να συνεργαστούν για να προχωρήσει άμεσα η δημιουργία του Μητροπολιτικού Πάρκου.
Για πρώτη φορά φαίνεται πως υπάρχει σε πολλά επίπεδα η πολιτική βούληση για δράση, πρωτοβουλίες και ανάληψη της ευθύνης για τη δημιουργία του Πάρκου Γουδή. Χρειάζεται η κυβέρνηση να επισπεύσει ώστε να προχωρήσουν τα επόμενα αναγκαία βήματα, όπως:
* Να ολοκληρωθεί το πολεοδομικό πλαίσιο που θα διέπει τον χώρο.
* Να απελευθερωθούν και να συνενωθούν λειτουργικά σε ενιαίο δίκτυο οι διαφορετικές εκτάσεις.
* Να εξασφαλιστούν τα αναγκαία κονδύλια και η οικονομική βιωσιμότητα του εγχειρήματος.
* Να βρεθεί το καλύτερο δυνατό πολυσυμμετοχικό διοικητικό σχήμα που θα διαχειρίζεται μακροχρόνια το Πάρκο.
Αναμφίβολα, η υπόθεση της δημιουργίας του πάρκου άπτεται πολλών φορέων και υπηρεσιών και είναι ζήτημα “δύσκολο”, στον βαθμό που βασίζεται στην ύπαρξη κουλτούρας συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών υπουργείων και επιπέδων της Διοίκησης – κάτι που ιστορικά δεν χαρακτηρίζει την ελληνική Πολιτεία. Χρειάζονται νέοι θεσμοί πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, με την κεντρική κυβέρνηση και την Αυτοδιοίκηση α’ και β’ βαθμού να αναλαμβάνουν ρόλους και ευθύνες. Χρειάζεται οι κινήσεις πολιτών και οι ειδικοί φορείς να σταθούν διεκδικητικά, αλλά και δημιουργικά, με προτάσεις και δουλειά, κοντά στο εγχείρημα που θα πάρει χρόνο και θα περάσει από διαφορετικές φάσεις.
Το μητροπολιτικό Πάρκο Γουδή δεν μπορεί να περιμένει άλλο την ελληνική Πολιτεία να κάνει όσα οφείλει νομικά και πολιτικά εδώ και δεκαετίες. Σήμερα έχουμε μια μοναδική -ιστορική θα λέγαμε- ευκαιρία να αφήσουμε μια θετική παρακαταθήκη για την ποιότητα ζωής στην Αθήνα. Να προχωρήσουμε γοργά την υπόθεση της δημιουργίας Μητροπολιτικού Πάρκου στο Γουδή. Ας μην την αφήσουμε να πάει χαμένη.
Χάρης Κωνσταντάτος, μέλος της γραμματείας του Τμήματος Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού ΣΥΡΙΖΑ
Πηγή: Left.gr
