Παραθέτω απόσπασμα από τα άρθρα 8 και 11 του νομοσχεδίου που τιτλοφορείται «Νέοι Ορίζοντες στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα»:
«Το Συμβούλιο Διοίκησης αποτελείται από έντεκα μέλη, εκ των οποίων έξι μέλη είναι εσωτερικά και πέντε μέλη είναι εξωτερικά. Η θητεία των μελών του Σ.Δ. είναι τετραετής. (…) Πρύτανης αναδεικνύεται ένας εκ των εσωτερικών μελών του Συμβουλίου Διοίκησης.»
Αν κάποιος έχει την παραμικρή αμφιβολία για το τι σημαίνει το παραπάνω: μια ομάδα εκλεγμένων από συναδέλφους καθηγητών πανεπιστημίου που μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού υπό την καθοδήγηση ενός υποψήφιου πρύτανη, μπορούν να διοικήσουν το ίδρυμα χωρίς να λογοδοτούν και χωρίς να ελέγχονται από πουθενά. Αρκεί μια απλή πλειοψηφία στο σώμα των έξι εσωτερικών μελών των Συμβουλίων Διοίκησης που εκλέγονται από τα μέλη ΔΕΠ, περισσότεροι από τρείς, δηλαδή τέσσερις άνθρωποι, οι οποίοι θα εκλέξουν τα υπόλοιπα εξωτερικά μέλη. Και με τον τρόπο αυτό θα διοικείται εφεξής το ίδρυμα.
Τι κάνει ο πρύτανης; One man show. Τι πρωτοκάνει, είναι το σωστό ερώτημα. Ελέγχει και δεν ελέγχεται. Εκτός αν πιστεύει κανείς σοβαρά ότι ο υποψήφιος για πρύτανης καθηγητής και η πλειοψηφία θα ελέγχονται από τα εξωτερικά μέλη που οι ίδιοι θα προσκαλέσουν να μετάσχουν στα Συμβούλια Διοίκησης … Αστεία πράγματα.
Πραγματικά απορώ ποιο να είναι το κίνητρο που καθοδηγεί την κυβέρνηση στα πανεπιστήμια σήμερα; Μέχρι να δω αυτό το φοβερό νομοθέτημα των 350 άρθρων και 400 σελίδων νόμιζα πως ήταν η αποκλειστική σπουδή να καταργηθούν τα εκλεγμένα όργανα των ΑΕΙ τα οποία «χειραγωγούνται και ελέγχονται από αναχρονιστικά συμφέροντα και βίαιες νοοτροπίες που εμποδίζουν την μεταρρύθμιση του ελληνικού πανεπιστημίου και την έξοδο από τη μετριότητα που το μαστίζει».
Αυτό δεν είναι το αφήγημα που κυριαρχεί στην κυβέρνηση και μεγάλο τμήμα της κοινής γνώμης; Ότι το πανεπιστήμιο στην Ελλάδα εχθρεύεται την εξωστρέφεια, τη διεθνοποίηση, την αριστεία διότι η κουλτούρα του δεν μπορεί να αλλάξει, δέσμια και αυτή της βίας, της τεμπελιάς, της αναξιοκρατίας και όλων των συναφών. Αυτά εξάλλου εντόπισε μια ομάδα συναδέλφων ως κατάρα των ελληνικών ΑΕΙ στο «Σχέδιο Δράσης για το πανεπιστήμιο του 2030» του Ιδρύματος Μποδοσάκη που έθεσε υπό την αιγίδα της η Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Πόσο πιο επίσημο;
Κι όμως, από αλλού το περιμέναμε, από αλλού μας ήρθε… Νεοφιλελεύθερης έμπνευσης απορρύθμιση φοβόμαστε, παλαιοσυντηρητικής κοπής παλινόρθωση μας προέκυψε. Εκτός αν η κυβέρνηση θεωρεί ότι αυτός ο τρόπος είναι ο μόνος για να υλοποιηθεί το μακροπρόθεσμο σχέδιό της. Πραγματικά όμως, αν το νομίζει, κάνει λάθος. Οι «Νέοι Ορίζοντες του ελληνικού πανεπιστημίου» έχουν σφόδρα δυσαρεστήσει ακόμη και τους πιο ανυπόμονους και εμπαθείς θιασώτες της προσδοκίας της αλλαγής ενώ ακόμη και παραδοσιακά φίλα προσκείμενοι στη συντηρητική παράταξη καθηγητές πανεπιστημίου είναι αρνητικοί.
Διότι όντως τελικά τα εκλεγμένα όργανα, όπως η Σύγκλητος που σήμερα διοικεί, αποψιλώνονται από αρμοδιότητες, αλλά τα νέα ολιγομελή συμβούλια διοίκησης θα καταλήξουν με συνοπτικές διαδικασίες ομάδες ελεγχόμενες από τέσσερις ανθρώπους σε κάθε πανεπιστήμιο! Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει, οι νέοι ορίζοντες. Πρύτανης θα διοικεί, πρύτανης θα λογοδοτεί στον εαυτό του, ως πρόεδρος μιας πολυεθνικής που περιστοιχίζεται από το διοικητικό συμβούλιο (το συμβούλιο διοίκησης) και τον CEO του, τον εκτελεστικό διευθυντή. Λες και το πανεπιστήμιο είναι κυριολεκτικά δικό του. Και με τρεις επίσης δικούς του ανθρώπους, θα διοικεί ολόκληρο πανεπιστήμιο με μια Σύγκλητο σχεδόν διακοσμητική. Το πιο αναπάντεχο είναι ακόμη και μια μονάδα εσωτερικού ελέγχου που φτιάχνεται προκειμένου (έστω και προσχηματικά) να ελέγχει τη διοίκηση, υπάγεται απευθείας στον πρύτανη. Τέλος, ο πρύτανης πάλι έχει άμεση εποπτεία και των Ειδικών Λογαριασμών Κονδυλίων Έρευνας, αφού μάλιστα θα προτείνει ο ίδιος ποιοι θα είναι τα μέλη των Επιτροπών Έρευνας! Να σημειωθεί για τους μη επαϊόντες ότι από τους λογαριασμούς αυτούς χρηματοδοτείται η έρευνα στα ελληνικά ΑΕΙ, δηλαδή εκεί βρίσκονται όλα τα κονδύλια πέραν των παγίων.
Μονά ζυγά δικά του, του πρύτανη.
Με το νέο νόμο, ένα αδιάβατο, ολιγαρχικό πλέγμα εξουσίας συγκροτείται στο τρίγωνο πρύτανη, εκτελεστικού διευθυντή και συμβουλίου διοίκησης ενώ στοιχειώδης κανόνες και μηχανισμοί εξισορρόπησης απουσιάζουν πλήρως. Η έμπνευση είναι εφιαλτική. Στην προσπάθειά της να αλλάξει το ελληνικό πανεπιστήμιο που τόσο την δυσαρεστεί, η κυβέρνηση δημιουργεί κάτι αφόρητα και ασύμφορα αντιδραστικό. Είναι σα να λέμε ότι επειδή μας ενοχλεί ότι το Κοινοβούλιο δεν λειτουργεί όπως θα θέλαμε, να καταργούμε τις αποφασιστικές αρμοδιότητές δίνοντάς του διακοσμητικό ρόλο και να το αντικαθιστούμε από ένα διευθυντήριο εσωτερικών και εξωτερικών μελών…
Νομίζω ότι η Υπουργός Παιδείας και ο πρωθυπουργός νιώθουν πως διεξάγουν έναν ανένδοτο αγώνα εναντίον της ανομίας, της ασυδοσίας και όλων των δεινών που η αντίληψή τους υπαγορεύει ότι υπάρχουν στα ελληνικά ΑΕΙ, το κατώφλι των οποίων, σημειωτέον, δεν πέρασαν ποτέ. Εννοώ δηλαδή ότι πέραν της ιδεοληψίας και της εμμονής στην ιδιωτικοποίηση, υπάρχει και ένα στίγμα άγνοιας του χώρου. Και σε τελευταία ανάλυση μιας ταξικής αδιαφορίας.
Αντιλαμβάνομαι επίσης ότι ο κυβερνητικός σχεδιασμός είναι να περάσει το νομοσχέδιο εντός καλοκαιριού και η κυβέρνηση να αντιμετωπίσει τις έντονες διαμαρτυρίες που θα προκαλέσει με την πυγμή που θεωρεί ότι χρειάζεται από Σεπτέμβρη. Έτσι θα δημιουργήσει μια ευκαιρία συσπείρωσης του εκλογικού της ακροατηρίου μέσω του αφηγήματος “τάξη στα ελληνικά πανεπιστήμια” το οποίο έχει απήχηση και μεγάλο κοινό στην Ελλάδα σήμερα. Και μάλιστα, αυτό θα γίνει πιθανότατα προεκλογικά. Ωστόσο, το να προκαλείς τη βία για να δείξεις ότι μπορείς να την τιθασεύσεις, δεν είναι μαντάτο καλών.
Δεν βλέπω οι «Νέοι Ορίζοντες» της κυρίας Κεραμέως να μπορούν να μακροημερεύσουν. Αν η κυβέρνηση επιμείνει, μπορεί να είναι σίγουρη ότι το πρώτο πράγμα που θα κάνει όποια κυβέρνηση την διαδεχθεί, θα είναι να καταργήσει τους «Νέους Ορίζοντες». Στο μεταξύ, όμως θα έχει γίνει η ζημιά.
Δεν γίνεται να νομοθετείς συνειδητά χωρίς συναίνεση σε ένα χώρο όπως το πανεπιστήμιο. Δεν γίνεται να νομοθετείς σε ένα χώρο μόνο για να τον εκδικηθείς. Δεν μπορείς να διοικείς με τη σωφροσύνη που χρειάζεται, αυτό που τόσο αποστρέφεσαι. Αυτό είναι το πρόβλημα μας σήμερα με το σχέδιο νόμου.
Και είναι κρίμα διότι όντως το ελληνικό πανεπιστήμιο χρειάζεται αλλαγές. Όχι όμως με τέτοια νομοθετήματα.
Δημήτρης Χριστόπουλος
