Η δίκη για τη δολοφονία του Ζαχαρία Κωστόπουλου (του Ζακ, της Zackie) πλησιάζει πλέον στο τέλος της. Απομένουν οι αγορεύσεις των συνηγόρων των κατηγορούμενων αστυνομικών που θα ολοκληρωθούν στην επόμενη δικάσιμο (3/5) και η ανακοίνωση της ετυμηγορίας που προβλέπεται να γίνει στις 4 ή στις 11 Μαΐου. Σ’ αυτή την τελική φάση της δίκης οι αγορεύσεις των δικηγόρων των δύο πλευρών (αν και από την πλευρά της υπεράσπισης, έχουμε μόνο τους δικηγόρους των δύο πολιτών κατηγορουμένων, του μεσίτη Χορταριά και του κοσμηματοπώλη Δημόπουλου) αναδεικνύουν και συμπυκνώνουν τους δύο κόσμους που βρέθηκαν αντιμέτωποι κατά τη διάρκεια αυτής της δίκης. Η εισαγγελική αγόρευση, που προηγήθηκε, μας έδωσε μια πρώτη εικόνα για το πού στέκεται ως προς αυτούς τους δύο κόσμους η πολιτεία μας, πόσο δίκιο αναγνωρίζει στον καθένα από αυτούς, πόση ανοχή δείχνει και σε ποια σημεία.
Σ’ αυτή τη δίκη που, όπως επισήμαναν οι δύο δικηγόροι της πολιτικής αγωγής, δικάστηκε και ο ίδιος ο Ζακ, αυτή τη στιγμή τίθενται δύο κρίσιμα επίδικα. Αφενός, αν το δικαστήριο θα αποφασίσει την αλλαγή της κατηγορίας από «θανατηφόρο σωματική βλάβη» σε «δολοφονία με ενδεχόμενο δόλο», όπως ζητά η πολιτική αγωγή και δεν τόλμησε να προτείνει παρά τα θετικά στοιχεία της αγόρευσής του ο εισαγγελέας. Αφετέρου, αν θα αναγνωριστούν ευθύνες στους τέσσερις κατηγορούμενους αστυνομικούς, ενώ ο εισαγγελέας πρότεινε την απαλλαγή τους. Ας υπενθυμίσουμε ότι η ΕΔΕ της Ελληνικής Αστυνομίας είχε αναγνωρίσει βαρύτατες ευθύνες για τους τέσσερις και έθετε ζήτημα ακόμη και απόταξής τους.
Δύο κόσμοι
Γύρω από τις δύο ενδεχόμενες αποκλίσεις από την εισαγγελική πρόταση, που κατά τα άλλα ανέδειξε με θετικό τρόπο τις λεπτομέρειες της υπόθεσης και τα ερωτήματα που απασχόλησαν τη διαδικασία, συγκροτούνται οι δύο κόσμοι.
Από τη μια, ο κόσμος της αξιοπρέπειας, του αιτήματος για δικαιοσύνη, της ανάγκης κάθε ανθρώπου που περπατά στις πόλεις μας να απολαμβάνει ασφάλεια ανεξαρτήτως του φύλου, του σεξουαλικού προσανατολισμού, της οικονομικής επιφάνειας, των ευάλωτων ταυτοτήτων του. Ο κόσμος της οικογένειας του Ζακ, των δύο γυναικών δικηγόρων του (και νομίζω πως πρέπει να ιδωθεί και από την έμφυλη σκοπιά η παρουσία στη δίκη της Άννυς Παπαρούσου και της Κλειώς Παπαπαντολέων), των φίλων του και των μαρτύρων που κλήθηκαν από την πολιτική αγωγή, των κοινοτήτων στις οποίες ανήκε και που εδώ και τριάμισι χρόνια απαιτούν δικαιοσύνη.
Από την άλλη, ένας κόσμος μίσους για το διαφορετικό, τοξικής αρρενωπότητας, αυτοδικίας, μηδενικής ενσυναίσθησης, ένας κόσμος της βίας, συνδεδεμένος με τις σκοτεινές περιοχές της ελληνικής ακροδεξιάς, που από την αρχή ως το τέλος επέμεινε σε σενάρια που διέψευδε η ακροαματική διαδικασία. Ο κόσμος του «μεσίτη» και του «κοσμηματοπώλη», που τριάμισι χρόνια μετά δεν μπορούν να δείξουν μια στάλα συντριβής για τη δολοφονία που διέπραξαν. Κι ακόμη, ο κόσμος, τόσο αφόρητα γνωστός, της ατιμωρησίας της ελληνικής αστυνομίας, της αυθαιρεσίας στον τρόπο που ασκείται η νόμιμη βία της.
Εμβληματική δίκη
Η δίκη για τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου, της Zackie Oh, είναι εμβληματική για την ελληνική πολιτεία και τον δημόσιο βίο μας. Και είναι εμβληματική επειδή αυτή η αποτρόπαιη δολοφονία συνέβη σε μια μεταβατική στιγμή για την ελληνική κοινωνία, σε μια στιγμή που κάτι φαινόταν να αλλάζει. Άνθρωποι σαν τον Ζακ, σαν τη Zackie, άρχιζαν να αποκτούν ορατότητα, να μιλούν δημόσια, να εκπροσωπούν οι ίδιοι τις ταυτότητές τους, μέχρι πρόσφατα περιθωριοποιημένες, καταδικασμένες στη σιωπή. Γι’ αυτό και ο νέος που λιντσαρίστηκε μέρα μεσημέρι στην οδό Γλάδστωνος δεν εξαφανίστηκε τόσο εύκολα κάτω από τη δημοσιογραφία του ηθικού πανικού και των κατασκευασμένων σεναρίων. Η δολοφονία του διέρρηξε βίαια την ικανοποίηση από τις θετικές αλλαγές, υπενθύμισε ότι η απειλή εξακολουθούσε να επικρέμαται με όρους ζωής και θανάτου πάνω από τα κεφάλια των ομοίων του. Βιώθηκε ως συλλογικό τραύμα που απαιτεί δικαίωση, βρήκε τρόπο να διεισδύσει στην επικράτεια των θεσμών, στο χώρο του πολιτισμού, του ακτιβισμού, των ιδιωτικών ιδρυμάτων.
«Η απόφασή σας θα γράψει ιστορία» είπε στην αγόρευσή της η Κλειώ Παπαντολέων και συνέχισε, «το ερώτημα είναι ποια ιστορία θέλετε να γράψετε». Σήμερα, καθώς η δίκη τελειώνει, ο κόσμος του Ζακ μοιάζει να είναι ο κόσμος του αύριο, ο κόσμος που κερδίζει έδαφος. Ο κόσμος του σεβασμού, της συμπερίληψης και της συνύπαρξης. Ακόμη κι οι φυλλάδες και οι τηλεοπτικές εκπομπές που έσπευσαν να τον δολοφονήσουν τότε για δεύτερη φορά, σήμερα εκφράζονται πολύ πιο προσεκτικά για την εξέλιξη της δίκης. Ο άλλος κόσμος, ο κόσμος των δολοφόνων, δυστυχώς όχι ακόμη μειοψηφικός, είναι ένας κόσμος που φθίνει, ένα απεχθές επιβίωμα.
Στις δύο ή τρεις δικάσιμες που απομένουν, θα γραφτεί το τέλος αυτής της ιστορίας. Η πολιτεία διά στόματος των δικαστών, αλλά και η κοινωνία μέσω των ενόρκων, πρέπει να έχει συνείδηση ότι η επικείμενη απόφασή της είναι πολλαπλώς βαρύνουσα. Για τη δικαίωση μιας ζωής και για την επούλωση ενός συλλογικού τραύματος. Για τα δικαιώματα μιας ολόκληρης κοινότητας που δεν της αρκεί το χάιδεμα που της επιφυλάσσουν εσχάτως πολλά ΜΜΕ και θεσμικοί παράγοντες, που διεκδικεί ασφάλεια και δικαιώματα όπως κάθε άλλος πολίτης. Γι’ αυτό και στην ετυμηγορία αυτή δεν χωράνε ημίμετρα. Ο κόσμος της Zackie πρέπει να νικήσει κατά κράτος.
Έφη Γιαννοπούλου
