Με το νέο νομοσχέδιο «Δουλειές για όλους», ο κ. Χατζηδάκης υποστηρίζει την ανάγκη ανασυγκρότησης και εκσυγχρονισμού του ΟΑΕΔ, με βασική πλευρά της μεταρρύθμισης την εκκαθάριση του μητρώου εγγεγραμμένων ανέργων από τους «καταχραστές» και «εκμεταλλευτές» των παροχών του: είτε από αυτούς που έχουν υψηλά εισοδήματα και παίρνουν επιδόματα ως μη όφειλαν είτε από αυτούς χαμηλών μεν εισοδημάτων, αλλά που κανονικά δεν θα έπρεπε να απολαμβάνουν παροχές γιατί δεν αναζητούν ενεργά εργασία και απορρίπτουν τις θέσεις εργασίας που τους προσφέρει ο ΟΑΕΔ. Είχε προηγηθεί η επί διετία ολοένα διευρυνόμενη απόκλιση των στοιχείων για την ανεργία μεταξύ ΕΛΣΤΑΤ και ΟΑΕΔ και η αναπόφευκτη πολιτική αντιπαράθεση μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης.
Επειδή το νομοσχέδιο Χατζηδάκη επιβάλλει εισοδηματικά κριτήρια στο σύνολο των παροχών του Οργανισμού προς τους μακροχρόνια ανέργους και βαφτίζει ως επανεκκίνηση του ΟΑΕΔ την εκκαθάριση του μητρώου ανέργων με τη διαγραφή τους σε περίπτωση μη αποδοχής υποδεικνυόμενων θέσεων εργασίας και κατάρτισης, αντιμετωπίζοντας το σύνολο των εγγεγραμμένων ανέργων ως δυνητικά υπόπτων κατάχρησης χρηματικών και άλλων παροχών, είναι καιρός να μιλήσουμε για τις αλήθειες και τα ψέματα γύρω από το μητρώο ανέργων και για την πολιτική διαστρέβλωση από την κυβέρνηση της πραγματικότητας, προκειμένου να προωθήσει μια νεοφιλελεύθερη μεταρρύθμιση, που μετατοπίζει την ευθύνη της ανεργίας από το οικονομικό σύστημα και το κράτος στους ανέργους.
Αλήθεια 1η. Άνεργος-η είναι το άτομο που δεν έχει και αναζητεί αμειβόμενη εργασία, όμως δεν υπάρχει «αντικειμενική» στατιστική καταγραφή της ανεργίας. Η ΕΛΣΤΑΤ ακολουθεί αναγκαστικά τον επίσημο αλλά περιοριστικό ορισμό της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) του ΟΗΕ, που έχουν υιοθετήσει η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη της για λόγους διεθνούς συγκρισιμότητας των στοιχείων και βγάζει στοιχεία για την ανεργία με βάση τριμηνιαία δειγματοληπτική έρευνα στα νοικοκυριά που πραγματοποιείται με κοινή μεθοδολογία σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. Εάν λοιπόν τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τον αριθμό των ανέργων γεννούν ερωτηματικά, σίγουρα αυτό δεν οφείλεται σε κάποιο αυθαίρετο ορισμό της ανεργίας που έχει επιλέξει να χρησιμοποιεί.
Παράλληλα η Eurostat δημοσιεύει στοιχεία και με βάση έναν ευρύ ορισμό της ανεργίας, ως «ανικανοποίητη ζήτηση αμειβόμενης εργασίας» (labour market slack). Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό, το τρίτο τρίμηνο του 2021, στους 650 χιλιάδες καταγεγραμμένους από την ΕΛΣΤΑΤ ανέργους στη χώρα μας σύμφωνα με τον ορισμό του ΟΗΕ, μπορούν να προστεθούν άλλες 330 χιλιάδες άτομα που αναζητούν εργασία όντας είτε υποαπασχολούμενα είτε μη άμεσα διαθέσιμα προς εργασία είτε μη ενεργά στην αναζήτηση, με το άθροισμα να αντιστοιχεί στο 20,5% του διευρυμένου εργατικού δυναμικού.
Ο ευρύς ορισμός της ανεργίας δίνει λοιπόν για το τρίτο τρίμηνο του 2021 έναν συνολικό αριθμό αναζητούντων εργασία (980 χιλιάδες) παραπλήσιο με τον αριθμό των εγγεγραμμένων ανέργων στο μητρώο του ΟΑΕΔ το ίδιο διάστημα (962 χιλιάδες).
Αλήθεια 2η. Το μητρώο εγγεγραμμένων ανέργων του ΟΑΕΔ αποτελεί διοικητική και όχι στατιστική πηγή. Περιλαμβάνει τα άτομα που δηλώνουν από μόνα τους ότι αναζητούν εργασία, εφόσον εμπίπτουν στον ορισμό του ανέργου του Ν. 1545/1985, χωρίς να ελέγχεται από τον Οργανισμό η διαθεσιμότητα ή η ενεργή αναζήτηση εργασίας, αν και οι μισοί εγγεγραμμένοι και ένα ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό υπόχρεων έχουν συνεργαστεί με εργασιακό σύμβουλο και έχουν συντάξει το «ατομικό σχέδιο δράσης».
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η διαθεσιμότητα προς εργασία και η ενεργή αναζήτηση είναι καταστάσεις που παρουσιάζουν διακύμανση κατά τη διάρκεια της ανεργίας ενός ατόμου, αξίζει να υπογραμμίσουμε ότι οι εγγεγραμμένοι άνεργοι στο μητρώο του ΟΑΕΔ εμπίπτουν στον προαναφερθέντα ευρύ ορισμό της ανεργίας ως «ανικανοποίητη ζήτηση αμειβόμενης εργασίας». Δηλαδή το μητρώο περιλαμβάνει και άτομα που ο επίσημος στατιστικός ορισμός κατατάσσει στα μη διαθέσιμα προς εργασία ή ενεργά ως προς την αναζήτηση εργασίας.
Αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα. Ένα προσωρινά μη διαθέσιμο και μη ενεργό άτομο μπορεί ανά πάσα στιγμή να καταστεί διαθέσιμο και ενεργό, όταν αρθούν προσωπικά εμπόδια και υποχρεώσεις ή παρουσιαστούν ευκαιρίες εργασίας, αν και η μακροχρόνια παραμονή στην ανεργία έχει αρνητικές συνέπειες στις πιθανότητες εύρεσης εργασίας και παθητικοποιεί τα άτομα.
Τέλος, η ένταξη στο εργατικό δυναμικό ατόμων που προέρχονται από τον μη ενεργό πληθυσμό είναι εκ των πραγμάτων μια συνεχής ροή, επωφελής για την οικονομία, που αυξάνει τη δεξαμενή των ατόμων από την οποία οι επιχειρήσεις κάνουν προσλήψεις.
Συμπέρασμα: Κανένα άγχος με το μητρώο του ΟΑΕΔ και τις αποκλίσεις από την ΕΛΣΤΑΤ. Οι δύο φορείς μετρούν την ανεργία με διαφορετικό τρόπο και διαφορετικό ορισμό. Το σημαντικότερο, η εμμονή της κυβέρνησης και του υπ. Εργασίας στην εκκαθάριση του μητρώου από τους «μικροαπατεώνες» θα έχει μεγάλο κοινωνικό και διοικητικό κόστος και κανένα κοινωνικό όφελος. Πέραν του ότι θα αμαυρώσει την εικόνα του ΟΑΕΔ ως κοινωνικής υπηρεσίας, μετατρέποντάς την σε ελεγκτικό μηχανισμό.
Αλήθεια 3η. Ο αριθμός εγγεγραμμένων ανέργων στο μητρώο του ΟΑΕΔ επηρεάζεται από την προσφορά από τον Οργανισμό κατάλληλων θέσεων εργασίας μέσω προγραμμάτων απασχόλησης και από πολιτικές αποφάσεις.
Την περίοδο 2015-2018, τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας και τα ειδικά προγράμματα στο δημόσιο τομέα προσέλκυσαν έναν μεγάλο αριθμό ατόμων χωρίς εργασία από φτωχά νοικοκυριά να εγγραφούν στα μητρώα του ΟΑΕΔ προκειμένου να έχουν την ευκαιρία προσωρινής μεν εργασίας και με τον κατώτατο μισθό του ιδιωτικού τομέα ή τον εισαγωγικό του δημοσίου, αλλά με πλήρη τήρηση της εργατικής νομοθεσίας, όταν στον ιδιωτικό τομέα σπάνιζαν οι ευκαιρίες εργασίας – πέραν της απασχόλησης στον τουρισμό τους καλοκαιρινούς μήνες – τα μεροκάματα ήταν πολύ χαμηλά (δεν είχε ακόμα αυξηθεί ο κατώτατος μισθός ούτε καταργηθεί ο υποκατώτατος), οι όροι και οι συνθήκες εργασίας στο πεδίο ήταν κακές, ενώ η αδήλωτη και υποδηλωμένη εργασία ήταν εκτεταμένες.
Για μια πολύ μεγάλη μερίδα φτωχών νοικοκυριών, ο ΟΑΕΔ αποτέλεσε πηγή επιβίωσης, προσωρινής ανακούφισης και ελπίδας γιατί τους πρόσφερε «κατάλληλες» θέσεις εργασίας. Αντίθετα, η δραματική μείωση των προσλήψεων την περίοδο της πανδημίας διόγκωσε τον αριθμό των ανέργων στο μητρώο κατά 148 χιλιάδες άτομα, γιατί μείωσε τις ροές εξόδου από την ανεργία προς την απασχόληση. Υπό κανονικές συνθήκες, το γνωρίζουμε από όλες τις έρευνες, για πρόσληψη στον ιδιωτικό τομέα οι περισσότεροι άνεργοι δεν χρησιμοποιούν τον ΟΑΕΔ αλλά τις προσωπικές και οικογενειακές τους γνωριμίες (φίλοι-συγγενείς-γνωστοί).
Όσον αφορά τις πολιτικές αποφάσεις, η εφαρμογή σε εθνική κλίμακα του Κοινωνικού Εγγυημένου Εισοδήματος από τον Αύγουστο του 2018 συνοδεύτηκε από την υποχρεωτική εγγραφή στον ΟΑΕΔ ως ανέργων όλων των μη εργαζόμενων ενήλικων μελών των νοικοκυριών-δικαιούχων, σύμφωνα με το κανονιστικό πλαίσιο του Οργανισμού. Η εφαρμογή του ΚΕΑ αύξησε τον αριθμό των εγγεγραμμένων στο μητρώο κατά 60 χιλιάδες άτομα το 2018-19, παρόλο που ο αριθμός των δικαιούχων νοικοκυριών του ΚΕΑ μειώθηκε αισθητά την ίδια διετία, λόγω της μείωσης της ακραίας φτώχειας.
Συμπέρασμα: Η αύξηση του αριθμού των εγγεγραμμένων στο μητρώο του ΟΑΕΔ από το 2015 και ύστερα οφείλεται στις ευκαιρίες εργασίας που προσέφερε ο Οργανισμός, δηλαδή τη δημοφιλία του στον μη εργαζόμενο πληθυσμό, στην πολιτική απόφαση υποχρεωτικής εγγραφής των μη εργαζόμενων μελών των νοικοκυριών του ΚΕΑ και στην πανδημική κρίση. Όχι στη δήθεν εκμετάλλευση των παροχών του από «επιτήδειους τεμπέληδες».
Τα μεγάλα ψέματα του Υπουργού
Ψέμα 1ο. Υποτίθεται ότι με το νομοσχέδιο δεν καταργούνται παροχές, απλά επιβάλλονται εισοδηματικά κριτήρια σε μακροχρόνια ανέργους. Όμως, όλα τα επιδόματα/βοηθήματα του Ν. 1836/1989 βρίσκονται στον αέρα, καθώς δεν περιλαμβάνονται ρητά στο άρθρο του νομοσχεδίου περί υποχρεώσεων απέναντι στους ανέργους της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης (ΔΥΠΑ), που προτείνεται ως η νέα ονομασία του ΟΑΕΔ.
Ο εξορθολογισμός αυτών των επιδομάτων/βοηθημάτων προαναγγέλλεται στο «Ελλάδα 2.0», το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης, στο έργο που αφορά τη μεταρρύθμιση των παθητικών πολιτικών αγοράς εργασίας. Με πλήρη κατάργηση κινδυνεύουν το ειδικό βοήθημα τρίμηνης παραμονής στο μητρώο ανέργων και το ειδικό βοήθημα μετά τη λήξη του επιδόματος ανεργίας, τα οποία έλαβαν 114 χιλιάδες και 92 χιλιάδες δικαιούχοι αντίστοιχα την τετραετία 2015-2018.
Ψέμα 2ο. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του κ. Χατζηδάκη, το μητρώο ανέργων του ΟΑΕΔ είναι «μαγειρεμένο», διότι 50 χιλιάδες άτομα είναι εγγεγραμμένα για πάνω από 10 χρόνια, ενώ 40 χιλιάδες έχουν ετήσιο εισόδημα πάνω από 20 χιλιάδες ευρώ.
Όμως, από την ανωτέρω παράθεση στοιχείων από τον υπουργό δεν απορρέει ότι η δεύτερη ομάδα είναι υποσύνολο της πρώτης: μακροχρόνια άνεργοι με υψηλό εισόδημα. Παρ’ όλ’ αυτά, ο κ. Χατζηδάκης επιβάλλει εισοδηματικά πλαφόν, ίδια με αυτά χορήγησης του επιδόματος θέρμανσης, για κάθε επίδομα, παροχή, βοήθημα ή διευκόλυνση που καταβάλλεται σε εγγεγραμμένους επί πάνω από 12 μήνες στο μητρώο ανέργους, πλην του επιδόματος ανεργίας, του επιδόματος μακροχρονίως ανέργου και του βοηθήματος αυτοτελώς και ανεξαρτήτως απασχολουμένων, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα φαινόμενα κατάχρησης από «ανέργους-ρετιρέ».
Εκτός από την προφανή κοροϊδία, εφόσον τα παραπάνω επιδόματα καταβάλλονται το πολύ για 12 μήνες ή με εισοδηματικά κριτήρια πολύ αυστηρότερα από αυτά του επιδόματος θέρμανσης, η επιχειρηματολογία του υπουργού γεννά τις ακόλουθες ενστάσεις:
Ασφαλώς και οι περιπτώσεις καταχρηστικού προσπορισμού ωφελημάτων, όπως π.χ. όταν οι άνεργοι επιτελούν μαύρη εργασία ή ελεύθερο επάγγελμα κ.ο.κ., πρέπει να εντοπίζονται και να επιφέρουν κυρώσεις για παράνομη εκμετάλλευση δημόσιων πόρων, ακόμα και όταν η διάρκεια ανεργίας είναι μικρότερη των δώδεκα μηνών.
Από πουθενά όμως δεν προκύπτει ότι οι 40 χιλιάδες άνεργοι με ετήσιο εισόδημα (ατομικό ή οικογενειακό άραγε;) πάνω από 20 χιλιάδες ευρώ είναι απατεώνες. Κι αυτό για δύο λόγους:
Πρώτον, τα εισοδήματα που μπορεί να αντλήσει κανείς από την ΑΑΔΕ για τους σημερινούς εγγεγραμμένους στο μητρώο του ΟΑΕΔ αφορούν το έτος 2020, δηλαδή για μια περίοδο που πολλοί από αυτούς ήταν εργαζόμενοι πριν οδηγηθούν στην ανεργία. Άρα, σε ποιους ανέργους, σε ποιο εισόδημα και σε ποιο έτος αντιστοιχούν τα στοιχεία που παρουσίασε ο υπουργός;
Δεύτερον, εάν τα στοιχεία του υπουργού παραπέμπουν στο οικογενειακό εισόδημα, από πότε η ιδιότητα του-της ανέργου-ης και τα δικαιώματά του εξαρτώνται ή θα πρέπει να εξαρτώνται από το εισόδημα του-της συζύγου/συντρόφου; Δεν μετράει η οικονομική ανεξαρτησία του-ης ανέργου-ης όταν πρόκειται για χρηματικές παροχές π.χ. ελεύθερη μετακίνηση στα ΜΜΜ;
Επιπλέον, τα διαθέσιμα στοιχεία αποδεικνύουν ότι οι άνεργοι ανήκουν κυρίως στα πιο φτωχά και στα κατώτερα μεσαία νοικοκυριά. Με βάση έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ, το 2020, το 45% των ανέργων αντιμετώπιζε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Τρία χρόνια πριν, το 2017, το 91% των εγγεγραμμένων ανέργων στο μητρώο του ΟΑΕΔ που έμεναν μόνοι τους είχαν ατομικό εισόδημα έως 8.000 ευρώ, ενώ το 78% αυτών που έμεναν μαζί με άλλους είχαν οικογενειακό εισόδημα έως 16.000 ευρώ.
Συμπέρασμα: Ο υπερτονισμός των καταχρήσεων με ανακριβή στοιχεία από τον κ. Χατζηδάκη οδηγεί σε μια αυθαίρετη γενίκευση και στην κατασκευή μιας εικόνας του ανέργου ως ύποπτου μικροαπατεώνα.
Ψέμα 3ο. Υποτίθεται ότι με την επιβολή εισοδηματικών κριτηρίων στις παροχές προς τους μακροχρόνια ανέργους αίρονται αδικίες και εξοικονομούνται σημαντικοί δημόσιοι πόροι για τους έχοντες πραγματική ανάγκη.
Όμως, πόσο ορθολογικό είναι το μέτρο και κατά πόσο χρειάζεται μια γενικευμένη επιβολή του; Ας ξεκινήσουμε από τις αδικίες στη μοριοδότηση των αιτούντων συμμετοχή στα προγράμματα κοινωφελούς χαρακτήρα, που βρέθηκαν πρώτα στο στόχαστρο του υπ. Εργασίας μαζί με τις προκηρύξεις του ΑΣΕΠ.
Προς τι η φασαρία; Το σύστημα μοριοδότησης αυτών των προγραμμάτων ήδη περιλαμβάνει πλαφόν ατομικού εισοδήματος αυστηρότερο απ’ ότι αυτό του επιδόματος θέρμανσης και ίδιο σχεδόν πλαφόν οικογενειακού εισοδήματος. Ως προς τις προκηρύξεις μέσω ΑΣΕΠ, σε ποιες περιπτώσεις και πόσο ορθολογική είναι η επιβολή εισοδηματικών κριτηρίων για τη μοριοδότηση των υποψηφίων και πώς τα κριτήρια θα επιβληθούν μόνο σε μακροχρόνια ανέργους και όχι στο σύνολο αυτών που απευθύνεται η προκήρυξη;
Δεύτερον, όλα τα κοινωνικά προγράμματα του ΟΑΕΔ για εργαζόμενους και ανέργους που επιδοτήθηκαν το προηγούμενο έτος (κοινωνικός τουρισμός, παιδικές κατασκηνώσεις, επιταγές αγοράς βιβλίων κλπ.) έχουν ως πλαφόν μοριοδότησης του οικογενειακού εισοδήματος τα 30 χιλιάδες ευρώ, αντί τα 20 χιλιάδες ευρώ, συν 3 χιλιάδες για κάθε παιδί του επιδόματος θέρμανσης. Όμως τα διαθέσιμα εισοδήματα που λαμβάνονται υπόψη αναφέρονται σε δύο χρόνια πριν την αίτηση, όταν ένα μεγάλο μέρος των μακροχρόνια ανέργων ήταν εργαζόμενοι. Είναι αυτό δίκαιο; Τι είδους εξοικονόμηση θα μπορούσε να περιμένει κανείς;
Αν η μοναδική πρόθεση του Υπ. Εργασίας είναι να επιβάλει εισοδηματικά κριτήρια στο δικαίωμα δωρεάν μετακίνησης στα ΜΜΜ Αθήνας και Θεσσαλονίκης να το πει ευθέως, αντί να προκαλεί εντυπώσεις μιλώντας για δήθεν γενναιόδωρες παροχές που συλλήβδην προκαλούν αντικίνητρα εργασίας και για ανέργους καταχραστές δικαιωμάτων και ρετιρέ.
Ψέμα 4ο. Το νομοσχέδιο προτείνει την καταβολή του μισού επιδόματος ανεργίας σε όσους επιδοτούμενους ανέργους βρίσκουν δουλειά πριν λήξει η συνολική διάρκεια καταβολής του επιδόματος ως κίνητρο αναζήτησης εργασίας και αντικίνητρο μαύρης εργασίας.
Έωλο επιχείρημα, διότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Το ύψος του επιδόματος ανεργίας είναι τόσο χαμηλό που δεν επιτρέπει την επιβίωση και αποτελεί ισχυρότατο κίνητρο αναζήτησης εργασίας. Παράλληλα, το αντικίνητρο μαύρης εργασίας μοιάζει λιγότερο ισχυρό απ’ ότι εκ πρώτης όψεως. Όταν ένας επιδοτούμενος άνεργος έχει την αντικειμενική δυνατότητα μαύρης εργασίας, δεν έχει επαρκές κίνητρο να θυσιάσει το μισό επίδομα ανεργίας.
Ψέμα 5ο. Ο ΟΑΕΔ προσφέρει κατάλληλες θέσεις εργασίας στους εγγεγραμμένους ανέργους και συμμετοχή σε προγράμματα κατάρτισης, ενώ αυτοί το αρνούνται επειδή είναι δήθεν ακατάδεκτοι ή βολεμένοι ή κάνουν μαύρη εργασία.
Όμως η δια νόμου επιβολή υποχρεώσεων και κυρώσεων στους ανέργους, σε συνδυασμό με την απροσδιοριστία του νομοσχεδίου ως προς το ρόλο των εργασιακών συμβούλων, που υποκρύπτει τη μεταβίβαση σε αυτούς της ευθύνης ατομικής διαπραγμάτευσης με τους ανέργους για τον προσδιορισμό της κατάλληλης θέσης εργασίας και κατάρτισης, βάζει το κάρο μπροστά από τα άλογα, δεδομένου ότι ο Οργανισμός προσφέρει πολύ λίγες θέσεις εργασίας στους ανέργους και αυτές, σχεδόν αποκλειστικά, μέσω προγραμμάτων απασχόλησης.
Βάζοντας το κάρο μπροστά από τα άλογα και συμπληρώνοντας τις υποχρεώσεις με κυρώσεις, αφού έχει πρώτα βάλει στο στόχαστρο τους ανέργους ως καταχραστές, βολεμένους με τις γενναιόδωρες παροχές ή απλά απρόθυμους να βρουν εργασία και να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους, το πνεύμα, η προσέγγιση και το γράμμα του νομοσχεδίου διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα υποβάλλοντας στη κοινή γνώμη μια εντελώς λανθασμένη ερμηνεία της ανεργίας.
Για την κυβέρνηση και τον υπ. Εργασίας, για την ανεργία δεν φταίει το έλλειμμα θέσεων εργασίας αλλά ο ίδιος ο άνεργος που δεν γνωρίζει τις ανάγκες του και τους επαγγελματικούς του στόχους, δεν συμπεριφέρεται όπως πρέπει και άρα χρειάζεται να συμμορφωθεί προς τις υποδείξεις μέσω απειλής κυρώσεων.
Εντέλει, ο προτεινόμενος από την κυβέρνηση εκσυγχρονισμός, που μάλιστα προβάλλεται αλαζονικά ως «επανεκκίνηση του ΟΑΕΔ», δεν υποβαθμίζει μόνο τον Οργανισμό μετονομάζοντάς τον σε Υπηρεσία, διαγράφοντας επιπλέον την ιστορία του.
Κινδυνεύει να τινάξει στον αέρα τη μεγάλη μεταρρυθμιστική προσπάθεια των ετών 2015-2019 με σκοπό να καταστεί ο ΟΑΕΔ φιλικός, οικείος και εξυπηρετικός για τους ανέργους. Ένας οργανισμός που τους δείχνει εμπιστοσύνη, σέβεται τις ανάγκες και τους στόχους τους και έχει ως πρώτο μέλημα να βελτιώσει τις υπηρεσίες που τους παρέχει, στηρίζοντάς τους στην προσπάθεια που κάνουν για την εργασιακή και επαγγελματική τους (επαν)ένταξη.
Να θυμίσω το κεντρικό διαφημιστικό σλόγκαν εκείνης της περιόδου, που συνόψιζε το όραμα της μεταρρύθμισης που αγκαλιάστηκε από τους εργαζόμενους: «Ο δικός σου ΟΑΕΔ».
Η Μαρία Καραμεσίνη είναι Καθηγήτρια Οικονομικών της Εργασίας Παντείου Πανεπιστημίου, πρώην πρόεδρος και διοικήτρια ΟΑΕΔ.
