Η καμπάνια του τμήματος δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ «Ένας ανεμιστήρας για κάθε κελί», η οποία είχε στόχο την συγκέντρωση χρημάτων για την αγορά ανεμιστήρων για τα κελιά των φυλακών Μαλανδρίνου και Ελεώνα, έληξε με τρομερή επιτυχία. Στο πλαίσιο αυτής της καμπάνιας λοιπόν, η συντακτική ομάδα του Cretan Left θεώρησε χρήσιμο να απευθυνθεί σε έναν άνθρωπο ο οποίος έχει αφιερώσει πολλά χρόνια της πολιτικής του δράσης στο ζήτημα των δικαιωμάτων των φυλακισμένων αλλά και εν γένει στον δικαιωματικό χώρο.
Ο λόγος για τον Πάνο Λάμπρου, μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ, υπεύθυνο Δικαιωμάτων και Δικαιοσύνης και μέλος της Πρωτοβουλίας για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων. Ο Πάνος Λάμπρου μετά από μία μακρά περίοδο διείσδυσης στον χώρο των σωφρονιστικών ιδρυμάτων έγραψε το βιβλίο «Στην χώρα των κλουβιών», εκδόσεις ΕΥΜΑΡΟΣ, το οποίο περιγράφει την ζωή των εγκλείστων στις φυλακές αλλά επιπλέον αναλύει κι όλο το σάπιο σύστημα το οποίο έχουν να αντιμετωπίσουν οι κρατούμενοι κι οι οικείοι τους. Στη συνέντευξη που ακολουθεί επιδιώκουμε να μάθουμε από τον Πάνο Λάμπρου πως ήταν το σωφρονιστικό σύστημα «χθες» (επί ΣΥΡΙΖΑ), πως είναι «σήμερα» (επί ΝΔ) και ποιο θα ήταν το ιδεατό σύστημα.
Στον δυτικό κόσμο, όπου υποτίθεται πως το νομικό μας πλαίσιο αλλά και διεθνείς οργανισμοί -όπως ο ΟΗΕ- μας εξασφαλίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματά μας, ποιoς ο λόγος ύπαρξης οργανώσεων που ασχολούνται με τα δικαιωματικά ζητήματα;
Μύθος, κανείς δεν εξασφαλίζει τα δικαιώματα. Και καμιά κατάκτηση δεν μπορεί να είναι στέρεη, αν οι άνθρωποι, το κίνημα, οι συλλογικότητες για τα ανθρώπινα δικαιώματα σιωπήσουν. Όσο υπάρχουν άνθρωποι χωρίς φωνή και χωρίς δικαιώματα, θα υπάρχουν και αυτοί και αυτές, που θα ενοχλούν και θα ξαναβάζουν στο τραπέζι της συζήτησης το αίτημα της καθολικής απελευθέρωσης.
Οι φυλακές βράζουν στην κυριολεξία.
Ποιες οι συνθήκες διαβίωσης μέσα σε μία ελληνική Φυλακή;
Δεν χρειάζεται να πω πολλά για να καταλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει. Σχεδόν σε όλες τις φυλακές ο υπερπληθυσμός υποχρεώνει πολλούς ανθρώπους που είναι έγκλειστοι να κοιμούνται στο πάτωμα, ενώ ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες το οξυγόνο είναι ελάχιστο. Οι φυλακές βράζουν στην κυριολεξία.
Κατά πόσο τηρούνται από το σωφρονιστικό και νομικό σύστημα τα νομικώς κατοχυρωμένα δικαιώματα των φυλακισμένων;
Η απάντηση είναι ένα μεγάλο «όχι» δεν τηρούνται. Ο ελληνικός σωφρονιστικός κώδικας είναι συμπαθής, αρκετά ανεκτικός, ωστόσο, για τους «προύχοντες», για τους «βασιλείς του σκότους», δεν είναι παρά ένα κουρελόχαρτο που το αγνοούν προκλητικά. Η φυλακή έχει τους δικούς της άγραφους νόμους, οι οποίοι καθορίζονται από μια χούφτα ανθρώπων και από μια παράδοση καταστολής και απίστευτου αυταρχισμού. Ασφαλώς, αυτή η πραγματικότητα δεν είναι τυχαία. Είναι στο πλαίσιο μιας άποψης, που υποστηρίζει στην πράξη ότι οι ζωές των κρατουμένων μετράνε ελάχιστα ή καθόλου. Ο κόσμος αυτός, είναι περισσευούμενος, είναι «οι εκτός», στη συντριπτική του πλειοψηφία κοινωνικά και ταξικών στα χαμηλότερα σκαλοπάτια. Δυστυχώς, η εξουσία των φυλακών δεν ελέγχεται. Πίσω από το απόρθητο τσιμέντο κρύβονται αυθαιρεσίες, παραβίαση δικαιωμάτων, εξευτελισμός, απόλυτη ένδεια, ισοπέδωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Με βάση τις ευρωπαϊκές συνθήκες και δεδομένα, κατά πόσο διαφέρουν οι ελληνικές φυλακές από τις φυλακές στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες;
Δεν υπάρχει μια ευρωπαϊκή φυλακή, αλλά πολλές. Δεν υπάρχει ένα ενιαίο μοντέλο, αλλά διάφορα. Στις περισσότερες όμως φυλακές ανά την Ευρώπη ο εγκλεισμός στηρίζεται στη τιμωρία και την αρχιτεκτονική της… εξαφάνισης. Υπάρχουν χειρότερες και αυταρχικότερες φυλακές από τις ελληνικές, υπάρχουν και ηπιότερες. Οι φυλακές της Ρουμανίας ή της Βουλγαρίας ανήκουν στην πρώτη κατηγορία. Στο Βέλγιο ή την Σουηδία για παράδειγμα η εικόνα είναι σαφώς καλύτερη.
«Και οι ζωές των κρατουμένων μετράνε»
Ποια ήταν η πραγματική σημασία του νόμου Παρασκευόπουλου για το σωφρονιστικό σύστημα αλλά και γενικότερα ποια τα πολιτικά πεπραγμένα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ στον χώρο αυτό;
Ο κυνηγημένος και συνεχώς λοιδορούμενος νόμος Παρασκευόπουλου είναι ίσως μια από τις καλύτερες στιγμές του ΣΥΡΙΖΑ την περίοδο του 2015. Ξέρω ότι πολλοί διαφωνούν απολύτως μαζί μου. Το αντιλαμβάνομαι. Εντούτοις ήταν ένας νόμος ο οποίος κινήθηκε στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση από την κυρίαρχη. Επιχείρησε να θέσει επί της ουσίας το ζήτημα της ομαλής επανένταξης. Αυτός πρέπει να είναι ο στόχος. Να βγει κάποτε ο κρατούμενος και να μην ξαναγυρίσει μέσα. Να σπάσει ο φαύλος κύκλος «παραβατικότητα, φυλακή και ξανά παραβατικότητα». Θα μπορούσα να μιλάω ώρες για ένα καινοτόμο νόμο, που αν δεν τον «δολοφονούσαν» τόσο βάναυσα, τόσο ιδεολογικά εμμονικά, λέγοντας συνεχώς ψέματα, ενδεχομένως να μιλάγαμε με διαφορετικό τρόπο σήμερα. Άραγε είναι τυχαίο ότι η δεξιά και η ακροδεξιά τον έχουν μέχρι και σήμερα σημαία στον πόλεμο κατά του ΣΥΡΙΖΑ και της αριστεράς γενικότερα; Την περίοδο εκείνη έγιναν πολλές κινήσεις στην κατεύθυνση του εξανθρωπισμού, των συνθηκών διαβίωσης και της κατοχύρωσης των δικαιωμάτων. Έπνεε άλλος άνεμος. Στις φυλακές δημιουργήθηκαν ρωγμές ανθρωπισμού. Δυστυχώς, όμως, η οργανωμένη επίθεση από το παλαιό πολιτικό σύστημα και τα συστημικά ΜΜΕ δεν άφησαν πολλά περιθώρια. Έπνιξαν τον ανθρωπισμό και τα δικαιώματα, ο νόμος λύγισε και έχασε την ορμή του κάτω από το βάρος των επιθέσεων. Για να είμαι ακόμα πιο σαφής, αυτοκριτικός και ειλικρινής: Ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ υπερασπίσθηκε με ιδεολογικό σθένος το δικό του νόμο. Έμειναν λίγοι άνθρωποι να υπερασπίζονται το αυτονόητο. Αυτό που αργότερα έγινε σύνθημα: «και οι ζωές των κρατουμένων μετράνε».
Σήμερα, με κυβέρνηση ΝΔ, μία κυβέρνηση η οποία βασίζεται στην καταστολή και την αστυνομοκρατία, πόσο έχει μεταβληθεί η ζωή των κρατουμένων σε σχέση με τη ζωή τους επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ;
Η Νέα Δημοκρατία έκανε πράξη αυτό που προεκλογικά είχε υποσχεθεί: Επανέφερε την καταστολή και τον αυταρχισμό. Και κάτι παραπάνω, που είναι πρωτοφανές σε όλη την Ευρώπη. Παρέδωσε τη δικαιοσύνη στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, δηλαδή στην αστυνομία. Η κίνηση αυτή έχει ένα μεγάλο συμβολισμό. Οι άνθρωποι στα χέρια της καταστολής. Από μόνη της αυτή η κίνηση σκιαγραφεί την κατάσταση που επικρατεί στις φυλακές της χώρας. Ό,τι είχε σχέση με την επανένταξη, σταδιακά αφαιρείται, σβήνει από τον χάρτη και στη θέση τους προστίθενται αυταρχικές και ανελεύθερες πινελιές πάνω στις παλιές. Το μαύρο κυριαρχεί παντού. Ρωτήστε έναν οποιονδήποτε κρατούμενο να σας μιλήσει για τη ζωή την περίοδο της πανδημίας. Το «απαγορεύονται, για λόγους υγείας, οι συναθροίσεις πάνω από εννέα άτομα σε κλειστούς χώρους», που ίσχυε στην «ελεύθερη κοινωνία», στις φυλακές μετατράπηκε σε υποχρεωτική πραγματικότητα. Οι άνθρωποι ήταν ανυπεράσπιστοι στον ιό, στην απόλυτη αδιαφορία της γενικής γραμματείας αντεγκληματικής πολιτικής, στη λογική ότι οι ζωές των κρατουμένων μετράνε λιγότερο. Οι άδειες δίνονται με σταγονόμετρο, κελιά που χωράνε ένα ή δύο ανθρώπους «φιλοξενούν» σήμερα τέσσερις, πέντε ή και έξι. Το πάτωμα έχει γίνει χώρος ύπνου, οι ανεμιστήρες είναι είδος πολυτελείας και τον διαθέτουν μόνο όσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα και πιστέψτε με, αυτοί είναι ελάχιστοι. Οι αγροτικές φυλακές αντί να αποτελούν εναλλακτική ως προς την έκτιση της ποινής είναι υποστελεχωμένες και ο αριθμός των κρατουμένων περιορισμένος. Σε πολλές φυλακές, όπως για παράδειγμα οι φυλακές Δομοκού, το νερό κόβεται συνεχώς και πολλά άλλα ανατριχιαστικά. Η κόλαση έχει όνομα…
Σε μία ιδανική Ελλάδα ποιες θα ήταν οι τομές που θα έπρεπε να κάνει το κράτος ώστε να μπορέσουν οι κρατούμενοι και οι κρατούμενες να ζουν με αξιοπρέπεια;
Δεν ξέρω αν θα υπάρξει ποτέ αυτή η ιδανική χώρα. Μπορεί να μην τη ζήσουμε, αλλά σίγουρα αξίζει να την ονειρευτούμε και να αγωνιστούμε για αυτήν. Ας αποπειραθώ να πω δύο σκέψεις. Αν είχα ένα μαγικό ραβδί θα γκρέμιζα όλο αυτό το απάνθρωπο οικοδόμημα, την αρχιτεκτονική του εγκλεισμού, την κτηνωδία της τιμωρίας και της εκδίκησης. Στη θέση τους θα είχαμε ολοήμερα σχολεία, που ο κρατούμενος θα είχε τη δυνατότητα να δει τη ζωή αλλιώς, να ανακαλύψει τη γνώση, το βιβλίο, να πάρει πληροφορίες χρήσιμες για τη ζωή του, να ανακαλύψει την αγάπη, την αλληλεγγύη, τη δημιουργία, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, την εργασία, τη γη. Σε αυτή την «ιδανική χώρα» ο αναγκαστικός περιορισμός της ελευθερίας δεν θα σήμαινε ψυχολογική και σωματική εξόντωση, αλλά μια νέα αρχή, ένα παράθυρο στην πραγματική ελευθερία. Να φέρω ένα παράδειγμα: Στις φυλακές Αυλώνα, στην οποία κρατούνται ανήλικοι και νέοι, ο αριθμός των παιδιών δεν υπερβαίνει ένα οποιοδήποτε σχολείο της γειτονιάς. Πιστεύει κανείς ότι η Πολιτεία δεν έχει τη δυνατότητα να μετατρέψει το χώρο αυτό σε ολοήμερο σχολείο; Γιατί σήμερα από το πρωί μέχρι το μεσημέρι γίνεται ένα θαύμα, ακριβώς γιατί υπάρχει σχολείο, αλλά αμέσως μετά η βαναυσότητα της φυλακής, των άθλιων κελιών, η αυταρχική αντιμετώπιση ακυρώνει τη θαυμαστή δουλειά των δασκάλων και καθηγητών. Σύγκρουση ελευθερίας και ανελευθερίας, σύγκρουση εκπαίδευσης και αυταρχισμού, σύγκρουση δύο αντιθετικών και ανταγωνιστικών κόσμων. Δεν υπάρχουν μεσοβέζικες ή μεσαίες λύσεις. Χρειάζεται να επιλέξουμε ανάμεσα στη βαρβαρότητα και τον ανθρωπισμό. Ακόμα και ως στάση ζωής…
Ο τομέας Δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ κατά πόσο επηρεάζει και τι επίπεδο παρέμβασης έχει σήμερα σε τέτοια ζητήματα;
Ο Τομέας Δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ έχει μια πλούσια δράση και μια μεγάλη εμπειρία. Ο δημόσιος λόγος του ακούγεται ακριβώς γιατί έχει μια ζωντανή σχέση, μια ουσιαστική επικοινωνία με τον κόσμο της φυλακής. Σήμερα που συζητάμε (10 Αυγούστου), αντιπροσωπεία του τομέα Δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ και των αντίστοιχων νομαρχιακών επιτροπών είναι στις γυναικείες φυλακές της Θήβας και στις φυλακές Μαλανδρίνου, για να παραδώσουν ανεμιστήρες, οι οποίοι θα καλύψουν τις ανάγκες των γυναικών και των αντρών κρατουμένων. Η δική μας λογική δεν πε«ριορίζεται στην καταγγελία, η οποία είναι και απαραίτητη και αυτονόητη. Κάνει και ένα βήμα ακόμα. Επειδή πιστεύουμε βαθιά ότι και οι ζωές των κρατουμένων μετράνε, όπως όλων των ανθρώπων, μας ενδιαφέρει η καθημερινότητά τους. Και θα συνεχίσουμε σε αυτό το δρόμο, το δρόμο της έμπρακτης αλληλεγγύης.
Πηγή: Cretan Left
