Συνέντευξη του Έβο Μοράλες στο αμερικανικό περιοδικό Jacobin
Κρίσιμες οι εκλογές στη Βολιβία, όχι μόνο για την ίδια τη χώρα αλλά για όλα τα κράτη της Λατινικής Αμερικής, καθώς από την έκβαση τους θα διαφανεί αν και κατά πόσο μπορεί να αμφισβητηθούν οι συνεχείς αμερικανικές παρεμβάσεις στην «πίσω αυλή τους». Χαρακτηριστικές περιπτώσεις το πραξικόπημα κατά του Σαλβαδόρ Αλιέντε, στη Χιλή το Σεπτέμβριο του 1973, η απόπειρα στρατιωτικής εξέγερσης εναντίον του Ουγκού Τσάβες, στη Βενεζουέλα τον Απρίλιο του 2002, και του Νικολά Μαδούρο στις μέρες μας, και η προσπάθεια της αστυνομίας του Εκουαδόρ να εκδιώξει τον Ραφαέλ Κορέα, τον Σεπτέμβριο του 2010.
Ο Έβο Μοράλες, εκλεγμένος πρόεδρος της Βολιβίας από το 2005 έως το πραξικόπημα του 2019, ζει σήμερα εξόριστος στην Αργεντινή. Μετά την αποχώρηση του από τη Βολιβία, τον περασμένο Νοέμβριο, ακολούθησε στη χώρα του έντονο κλίμα καταστολής, σφαγές δεκάδων συνδικαλιστών και αυτόχθονων ακτιβιστών και απόπειρες απαγόρευσης του κόμματος του Μοράλες MAS (Movimiento al Socialismo) για να μη μετέχει στις σημερινές εκλογές. Εκτός αυτών, σημειώνεται μια δυναμική εκστρατεία χειραγώγησης των μέσων ενημέρωσης με στόχο να αμαυρώσουν τα 14 χρόνια σοσιαλιστικής διακυβέρνησης.
Την περασμένη εβδομάδα το αμερικανικό περιοδικό Jacobin δημοσίευσε μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη με τον τέως πρόεδρο της Βολιβίας, Έβο Μοράλες, που πήραν οι δημοσιογράφοι Denis Rogatyuk και Bruno Sommer. Η «Εποχή» αναδημοσιεύει εκτενή αποσπάσματα.
Την περίοδο 1999-2000, έγινε μαζική εξέγερση ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού. Τότε ήσασταν συνδικαλιστής ηγέτης που αντιτάχθηκε στη νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση. Μπορείτε να συγκρίνετε την κατάσταση που επικρατούσε τότε με τη σημερινή;
Θα πρέπει καταρχάς να αναφερθούμε στην ομάδα νέων, αγροτών και αυτόχθονων, οι οποίοι δραστηριοποιούνται από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και στην οποία μετείχα και εγώ. Αναρωτηθήκαμε τότε «γιατί θα πρέπει να μας κυβερνάνε ξένοι; Πόσο καιρό θα πρέπει να ακολουθούμε τις οδηγίες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας; Πότε θα αρχίσουν οι Βολιβιανοί να κυβερνάμε τον τόπο τους;» Στη Βολιβία, υπήρχαν πάντα δυναμικές μορφές κοινωνικής, συνδικαλιστικής και συλλογικής οργάνωσης από τα κάτω. Αλλά διαπιστώσαμε ότι αυτό δεν αρκούσε. Επομένως, ήταν σημαντικό να εργαστούμε για ένα πολιτικό όργανο, το οποίο θα βασιζόταν στο αγροτικό κίνημα στις τροπικές περιοχές, στους περισσότερους από 30 αυτόχθονες πληθυσμούς. Παρουσιάσαμε, λοιπόν, ένα πολιτικό μέσο για την ελευθερία, από το λαό για τον λαό, και με ένα πολιτικό πρόγραμμα από το λαό, το MAS.
Διαπιστώσαμε ότι αν θέλουμε να πετύχουμε κάτι θα έπρεπε να χτυπήσουμε το καπιταλιστικό σύστημα. Σε αυτό το σύστημα, τα κοινωνικά κινήματα ονομάζονται «τρομοκράτες» και τα συνδικάτα «δεν πρέπει να παρεμβαίνουν στην πολιτική». Έχουμε όμως πολιτικά δικαιώματα και δεν μπορούμε να μετέχουμε σε συνδικάτα μόνο για εργασιακά ζητήματα. Εάν θέλουμε βαθιές αλλαγές, είναι σημαντικό να κάνουμε βαθιές αλλαγές στη δομή του κράτους. Είχαμε κάποια προβλήματα με τους εργαζόμενους, οι οποίοι επέμεναν στην «ανεξαρτησία των συνδικαλιστικών οργανώσεων» και στη μη πολιτική τους στάση.
Στη συνέχεια, ήρθαν κυβερνήσεις που ιδιωτικοποίησαν τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και τηλεπικοινωνιών της Βολιβίας, παραδίδοντας τους φυσικούς πόρους μας, όπως το φυσικό αέριο, σε πολυεθνικές εταιρείες. Μετείχα σε αρκετές διαπραγματεύσεις με τους ηγέτες του COB (Central Obrera Boliviana, την κεντρική οργάνωση των συνδικάτων της Βολιβίας), καθώς και με τα συνδικάτα των αγροτών. Κάθε φορά θέταμε το ζήτημα της εθνικοποίησης. Το επιχείρημά μας ήταν ότι όταν το αέριο βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της γης, ανήκει στους Βολιβιανούς, αλλά όταν βγαίνει από τη γη, δεν είναι πλέον βολιβιανό. Στις αντισυνταγματικές συμφωνίες που υπογράφηκαν προέβλεπαν ότι ο ιδιοκτήτης αποκτά δικαιώματα ιδιοκτησίας και στην πηγή. Και ποιος είναι ο ιδιοκτήτης; Η πολυεθνική εταιρεία.
Στις προεδρικές εκλογές του 2002, αντιμετωπίσατε μια εκστρατεία με ψεύδη, τρομοκρατία και απειλές εναντίον σας και κατά του ΜAS. Σήμερα φαίνεται ότι λίγο πολύ συμβαίνει το ίδιο. Τι μαθήματα πήρατε από εκείνη την εμπειρία;
Το 1997, μου προτάθηκε να είμαι υποψήφιος για πρόεδρος. Δέχθηκα συκοφαντικές επιθέσεις από την κυβέρνηση του Σάντσε ντε Λοζάδα. Είπαν για μένα: «πώς μπορεί να είναι πρόεδρος ένας έμπορος ναρκωτικών, ένας δολοφόνος;» Αναγκάστηκα να αποσύρω την υποψηφιότητά μου.
Το 2002 αν και ήμουν διστακτικός στην αρχή, τελικά δέχθηκα. Μια μεγάλη ξένη εφημερίδα έγραψε ότι το MAS θα μπορούσε να πάρει 8% και οι δημοσκοπήσεις έδειχναν 3% – 4%. Ο πρεσβευτής των ΗΠΑ έλεγε ότι «ο Έβο Μοράλες είναι ο Μπιν Λάντεν των Άνδεων και οι καλλιεργητές κόκας οι Ταλιμπάν, μην τον ψηφίσετε». Απάντησα λέγοντας ότι τα λόγια του τον καθιστούσαν τον καλύτερο διευθυντή της καμπάνιας μου. Το αποτέλεσμα ήταν ότι συγκεντρώσαμε το 20%.
Θέλω να είμαι ειλικρινής: Μέχρι εκείνη τη στιγμή, δεν ήμουν σίγουρος ότι θα μπορούσα ποτέ να γίνω πρόεδρος. Εκείνα τα αποτελέσματα έδειξαν ότι μπορούσα. Με μια ομάδα επαγγελματιών, ξεκινήσαμε να σχεδιάζουμε ένα πολύ σοβαρό και υπεύθυνο πολιτικό πρόγραμμα για το κράτος, για το λαό της Βολιβίας.
Οι μάχες που δόθηκαν για το φυσικό αέριο –μια λαϊκή εξέγερση κατά της ιδιωτικοποίησης των υδρογονανθράκων το 2003-2005– ήταν το σημείο καμπής για τη Βολιβία. Τότε είδαμε τη δύναμη των κοινωνικών οργανώσεων. Πώς θα συγκρίνατε εκείνο το κίνημα με το σημερινό και ποιο ρόλο πιστεύετε ότι αυτά τα κινήματα μπορούν να διαδραματίσουν στη διαδικασία αποκατάστασης της κυριαρχίας του λαού;
Μέσα από αυτές τις μάχες που δώσαμε, πετύχαμε να κατακτήσουμε ορισμένα πράγματα. Ο αγώνας για την εθνικοποίηση δημιούργησε συνειδήσεις και οι άνθρωποι του Ελ Άλτο (σσ. περιοχή με το φυσικό αέριο) στάθηκαν πιο ενωμένοι από ποτέ, σε ένα ενιαίο περιφερειακό συμβούλιο. Τώρα μαθαίνω ότι έχουν δύο, ακόμη και τρία περιφερειακά συμβούλια, κάτι που κατά τη γνώμη μου δηλώνει αδυναμία. Αλλά αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι έχουν δημιουργηθεί ισχυρά αντιιμπεριαλιστικά συμβούλια στις γειτονιές. Είμαστε πεπεισμένοι ότι θα ξεπεράσουμε όλα τα προβλήματα μέσα από τους αγώνες του λαού, μέσω του αγώνα που δίνουν οι άνθρωποι του Ελ Άλτο.
Εθνικοποιήσατε τους φυσικούς πόρους της χώρας. Ποια είναι η βασική πολιτική που προτείνετε για την επίλυση της σημερινής οικονομικής κρίσης στη Βολιβία;
Πρώτα ένα σημαντικό γεγονός που πρέπει να γνωρίζουν όλοι. Μέχρι να εθνικοποιήσουμε το πετρέλαιο, το 2005, το ετήσιο εισόδημα που είχαμε απ’ αυτό ήταν σχεδόν 3 δισεκατομμύρια μπολιβιάνο (περίπου 380 εκατ. ευρώ). Όταν το εθνικοποιήσαμε, είχαμε 38 δισεκατομμύρια μπολιβιάνο (περίπου 4,8 δισεκατομμύρια ευρώ) σε κέρδη από το πετρέλαιο. Τον Ιανουάριο του περασμένου έτους ήταν 40 δισ. ευρώ, φανταστείτε τη σημασία αυτής της αλλαγής.
Η Βολιβία ήταν στις τελευταίες χώρες της Νότιας Αμερικής όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη, αλλά κατά τη διάρκεια των δεκατεσσάρων ετών που ήμουν πρόεδρος, βρέθηκε ανάμεσα στις έξι πρώτες. Όταν πήγαινα σε διεθνή φόρα και συνόδους κορυφής, οι άλλοι πρόεδροι με ρώτησαν, «Έβο, πόση οικονομική ανάπτυξη θα υπάρξει φέτος;» Έλεγα 4% – 5% και με ρώτησαν τι είχα κάνει για να το πετύχω. Απαντούσα: «Πρέπει να εθνικοποιήσουμε τους φυσικούς μας πόρους και οι βασικές κοινωνικές υπηρεσίες πρέπει να γίνουν ανθρώπινο δικαίωμα.»
Τώρα επέστρεψαν οι ιδιωτικοποιήσεις. Με διάταγμα που εκδόθηκε στις 24ης Ιουνίου επιστρέφουμε στο παρελθόν, στη μείωση του κράτους σε «μικρό μέγεθος», όπως θέλει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το κράτος δεν θα επενδύει σε δημόσιες εταιρείες και θα συμβάλει λιγότερο στην επέκταση του παραγωγικού μηχανισμού προς όφελος του λαού της Βολιβίας. Η ιδέα αυτού του διατάγματος είναι να επιστρέψει σε μια κατάσταση που ενεργεί μόνο ως ρυθμιστής και όχι ως επενδυτής σε εθνικά έργα.
Όλες οι συνταγές του ΔΝΤ υπάρχουν σε αυτό το διάταγμα: ιδιωτικοποίηση ηλεκτρικής ενέργειας, τηλεπικοινωνιών, υγείας και εκπαίδευσης. Η ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης έχει ήδη ξεκινήσει, φέτος δεν διέθεσαν προϋπολογισμό για την κατασκευή νέων σχολείων. Στις 14 Σεπτεμβρίου, άρχισαν να ιδιωτικοποιούν την ενέργεια. Οι νομικοί που διορίστηκαν από την κυβέρνηση παραιτήθηκαν επειδή το διάταγμα ιδιωτικοποίησης είναι αντίθετο με το Σύνταγμα. Οι βασικές κοινωνικές υπηρεσίες είναι ανθρώπινο δικαίωμα και δεν μπορεί να είναι ιδιωτικές επιχειρήσεις, η υγεία δεν μπορεί να είναι εμπόρευμα και η εκπαίδευση είναι σημαντική για την απελευθέρωση των ανθρώπων.
Δυστυχώς, η Βολιβία αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή δύο πανδημίες: την πανδημία που μας σκοτώνει με τον ιό –και παραλύει την παραγωγή κατά τη διάρκεια της καραντίνας– αλλά και μια κυβέρνηση που παραλύει όλα τα δημόσια έργα και τα υποβάλλει στην καπιταλιστική πολιτική. Στόχος μας είναι να υπερασπιστούμε τις εθνικοποιήσεις και να εμβαθύνουμε την εκβιομηχάνιση. Αυτός είναι ο στόχος που πρέπει να επιτύχουμε, ώστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε με την οικονομική ανάπτυξη. Αλλά πρώτα πρέπει να αποκαταστήσουμε τη δημοκρατία και να πάρουμε πίσω τη χώρα μας.
Βλέπουμε ότι οι αυτόχθονες διώκονται και πάλι από αυτό το ρατσιστικό καθεστώς και τους παραστρατιωτικούς του. Τι πιστεύετε ότι μπορεί να κάνει μια κυβέρνηση του MAS για να βοηθήσει στην εξάλειψη του ρατσισμού.
Φαίνεται σαν να επιστρέφουμε σε παλαιότερες εποχές. Χρησιμοποιούν τη Βίβλο για να πείσουν ανθρώπους να μισούν. Χρησιμοποιούν τη Βίβλο για να κλέψουν, να σκοτώσουν και να διαπράξουν γενοκτονία. Χρησιμοποιούν τη Βίβλο για να κάνουν διακρίσεις, να κλωτσούν αυτόχθονες γυναίκες. Ήταν ρατσιστικές ομάδες μισθοφόρων που εισήγαγαν αυτή τη νοοτροπία.
Τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους, ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Ρίτσαρντ Μπλακ αναγνώρισε ότι το πραξικόπημα είχε προγραμματιστεί στις Ηνωμένες Πολιτείες. Με εκπλήσσει αυτό που είπε ο ιδιοκτήτης της Tesla, Έλον Μάσκ, στις 24 Ιουλίου, παραδέχτηκε ότι είχε εμπλακεί στο πραξικόπημα. Το πραξικόπημα είχε στόχο το λαό της Βολιβίας και τους φυσικούς μας πόρους, το λίθιο. Αποφασίσαμε να βιομηχανοποιήσουμε το λίθιο. Υπογράφηκαν συμφωνίες με την Ευρώπη και την Κίνα. Ως μέρος του εθνικού προγράμματος για τον εορτασμό της επετείου των 200 ετών της ανεξαρτησίας μας, είχαμε προγραμματίσει την κατασκευή 41 βιομηχανιών. Πάνω από 15 για χλωριούχο κάλιο, ανθρακικό λίθιο, υδροξείδιο λιθίου, τρία για μπαταρίες λιθίου και άλλα εργοστάσια για προμήθειες και για υποπροϊόντα. Είχα δηλώσει ότι οι ΗΠΑ δεν θα έρθουν εδώ, και αυτό ήταν το έγκλημά μας. Το πραξικόπημα είχε επίσης ως στόχο το οικονομικό μας μοντέλο. Δείξαμε ένα οικονομικό μοντέλο που τα κατάφερε χωρίς το ΔΝΤ, και το οποίο στόχευε στην ανάπτυξη και στη μείωση της φτώχειας και της ανισότητας. Και μετά ήρθε το πραξικόπημα.
Νομίζω ότι θα πρέπει να προσπαθήσουμε να βρούμε μηχανισμούς για να ενώσουμε τους Βολιβιανούς, γιατί δεν μπορούμε να έχουμε τέτοιες συγκρούσεις. Είναι πολύ ατυχές που υπάρχουν παραστρατιωτικές, ένοπλες ομάδες.
Το κίνημά μας για σοσιαλισμό είναι ένα πολιτικό μέσο για την κυριαρχία των λαών και αυτό το πολιτικό κίνημα για απελευθέρωση δεν είναι μόνο ιστορικό, αλλά είναι επίσης μοναδικό στον κόσμο. Από την αποικιοκρατία, οι ιθαγενείς μας απειλήθηκαν με εξαφάνιση, όχι μόνο ρατσισμό και διακρίσεις, αλλά και εξαφάνιση. Σε ορισμένες χώρες της Λατινικής Αμερικής δεν υπάρχει πλέον αυτόχθονο κίνημα, αλλά οι πρόγονοί μας, για παράδειγμα στη Βολιβία, το Περού, τον Ισημερινό, τη Γουατεμάλα και το Μεξικό, πολεμούσαν σκληρά. Μετά από 500 χρόνια λαϊκής αντίστασης από τους αυτόχθονες πληθυσμούς, είπαμε το 1992: «Από την αντίσταση στην ανάληψη εξουσίας». Και στη Βολιβία τηρήσαμε αυτήν την υπόσχεση.
Όταν ήσασταν πρόεδρος, φέρατε τη Βολιβία στη διεθνή σκηνή και μπήκατε στον αγώνα για έναν πολυπολικό κόσμο. Βλέπουμε ότι πολλές από αυτές τις προόδους έχουν αποτύχει λόγω των ενεργειών του πραξικοπήματος. Ποιος πιστεύετε ότι θα ήταν ο καλύτερος τρόπος για να ανακτήσετε τη θέση της Βολιβίας στη διεθνή σκηνή στο μέλλον;
Όταν ήμουν ηγέτης συνδικαλιστικών οργανώσεων, συμμετείχα σε ορισμένες συναντήσεις με αρχηγούς κρατών, για παράδειγμα στη Βιέννη, σχετικά με την καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών. Μέσω ΜΚΟ, με καθεστώς παρατηρητή, μπόρεσα να συμμετάσχω και να ακούσω προσεκτικά τι έλεγε η κυβέρνησή μου σε αυτά τα διεθνή φόρα. «Συμφωνώ με την πρόταση των ΗΠΑ», «υποστηρίζω την πρόταση των ΗΠΑ», αυτό ήταν όλο. Η Βολιβία δεν είχε ποτέ μια πατριωτική πολιτική, καμία πρόταση από τη Βολιβία. Όταν ήρθαμε στην εξουσία, οι προτάσεις μας επικεντρώθηκαν στην υπεράσπιση της Μητέρας Γης και των βασικών κοινωνικών υπηρεσιών. Υποβάλαμε μια πρόταση στον ΟΗΕ ότι το νερό πρέπει να είναι θεμελιώδες δικαίωμα για όλους τους ανθρώπους και όχι ιδιωτική επιχείρηση. Όλοι ήταν πίσω από αυτήν την πρόταση, μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ απείχαν.
Θα μπορούσα να σχολιάσω πολλές διεθνείς πολιτικές που ακολουθούν την ίδια γραμμή. Γέλασα με τη συμβολή του de facto προέδρου της Βολιβίας στον ΟΗΕ, όταν επιτέθηκε στην Αργεντινή και κατηγόρησε τον πρόεδρο της ότι παρεμβαίνει. Αλλά σκέφτομαι ιδιαίτερα τη Λατινική Αμερική κατά τη διάρκεια του Τσάβες, του Λούλα και του Κίρχνερ –μια διαφορετική εποχή από τώρα– όταν ξεκινήσαμε σημαντικές διαδικασίες ηπειρωτικής ολοκλήρωσης, όπως το Unasur (Ένωση Εθνών της Νότιας Αμερικής) και το Celac (Κοινότητα Λατινικής Αμερικής και κρατών της Καραϊβικής). Ο Μπαράκ Ομπάμα ξεκίνησε τη διαδικασία της καταστροφής του Unasur και του Celac, μέσω της Συμμαχίας του Ειρηνικού (μια συμμαχία δεξιών κυβερνήσεων). Ο σημερινός πρόεδρος των ΗΠΑ οργάνωσε την Ομάδα της Λίμα για να αντιμετωπίσει τη Βενεζουέλα. Για να τους αντιμετωπίζουμε, χρειαζόμαστε ενότητα και μακροπρόθεσμους στόχους. Έχω μεγάλες ελπίδες ότι οι λαοί μας, τα κοινωνικά μας κινήματα, θα ξανακατακτήσουν τη δημοκρατία.
Θα θέλαμε να δούμε μια πολυεθνική Αμερική, γιατί είμαστε τόσο διαφορετικοί. Πόσο καλό θα ήταν για την Ευρώπη, για άλλες ηπείρους, να επαναβεβαιώσει και να αναγνωρίσει αυτήν την ποικιλομορφία στα Συντάγματα και στους διεθνείς οργανισμούς. Εμείς στη Βολιβία είμαστε τόσο διαφορετικοί, η πολιτιστική πολυμορφία είναι η δύναμη της ταυτότητάς μας, της αξιοπρέπειας μας. Και με βάση την ποικιλομορφία μας, αγωνιζόμαστε για την ελευθερία, για την ισότητα, αυτός είναι ο αγώνας μας.
Αυτήν τη στιγμή, ωστόσο, έχουμε επιστρέψει στο παρελθόν. Οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις δεξιών επαναλαμβάνουν ό,τι λένε οι ΗΠΑ. Η στάση του 19ου αιώνα που ισχυρίζεται ότι «η Αμερική για τους Αμερικανούς» –το δόγμα του Μονρόε– πρέπει να τελειώσει. Οι ΗΠΑ και ο καπιταλισμός πιστεύουν ότι στέλνονται από το Θεό για να κυριαρχήσουν στον κόσμο, ότι μόνο οι ΗΠΑ έχουν κυριαρχία. Έτσι, όταν ένας λαός απελευθερώνεται, ακολουθούν στρατιωτικές επεμβάσεις και πραξικοπήματα.
Πώς νοιώθετε που βρίσκεστε στην εξορία; Πώς αισθάνεστε για το στρατό που σας πρόδωσε και τι θα κάνει το MAS όταν ανακτήσει την εξουσία για να διασφαλίσει ότι ο στρατός θα είναι πιστός στη Βολιβία;
Δεν ήθελα να φύγω από τη Βολιβία. Το είδα ως θέμα «πατρίδα ή θάνατος». Αλλά μια ομάδα μελών της Νομοθετικής Συνέλευσης, εθνικοί ηγέτες, μερικοί υπουργοί, μου είπε ότι «για να σώσουμε τη διαδικασία της αλλαγής, πρέπει πρώτα να σώσουμε ζωές». Στις 10 Νοεμβρίου, πριν από την παραίτησή μου, μετά την αστυνομική εξέγερση των δύο προηγούμενων ημερών, τα κοινωνικά κινήματα κάλεσαν τους Βολιβιανούς να πάρουν πίσω την Plaza Murillo και μέσω του Τύπου άκουσα ότι οι ένοπλες δυνάμεις ζήτησαν την παραίτησή μου. Τι σκεφτόμουν εκείνη τη στιγμή; Αν δεν είχα παραιτηθεί, την επόμενη μέρα, στην ολοένα και πιο τεταμένη κατάσταση που επικρατούσε, θα είχε γίνει σφαγή. Για να αποφύγω αυτήν τη σφαγή, επέλεξα να παραιτηθώ, γιατί είμαστε υπερασπιστές της ζωής.
Μέχρι εκείνη τη στιγμή, υπήρχαν τόσες πολλές συγκρούσεις, όπως οι απεργίες στο Ποτόσι και τη Σάντα Κρουζ στα τέλη Αυγούστου και Σεπτεμβρίου. Αποφύγαμε το θάνατο. Μερικοί μου ζήτησαν να καλέσω σε επιστράτευση και να κηρύξω κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Είχα πολλές συναντήσεις με το στρατό και τους αρχηγούς της αστυνομίας και τους είπα ότι οι σφαίρες πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να υπερασπιστούν το έδαφος της Βολιβίας και όχι εναντίον του λαού.
Ήδη όταν έφθασα στο Chimoré το απόγευμα της Κυριακής 10 Νοεμβρίου, είπα: «Τώρα πηγαίνω στη ζούγκλα». Εκείνη τη στιγμή, σκέφτηκα ότι αν δεν είχα παραιτηθεί, την επόμενη μέρα στη Λα Παζ θα γινόταν σφαγή. Η αστυνομία και ο στρατός θα πυροβολούσαν τους αδελφούς και τις αδελφές μου που ήθελαν να πάρουν πίσω το Palacio Quemado (κυβερνητικό μέγαρο), την Plaza Bolivia και την κεντρική πλατεία της πόλης. Θα ήμουν υπεύθυνος.
Παραιτήθηκα για να μην υπάρξουν θάνατοι ή σφαγές. Είμαστε υπερασπιστές της ζωής, της ειρήνης, με κοινωνική δικαιοσύνη. Ως παρένθεση, μπορώ να πω ότι ο αγώνας για την ειρήνη είναι ένας αγώνας ενάντια στον καπιταλισμό. Εάν υπήρχε ειρήνη με κοινωνική δικαιοσύνη, δεν θα υπήρχε καπιταλισμός, θα είχε νικηθεί. Έτσι, στις 11 Νοεμβρίου, έφυγα από τη Βολιβία.
Εκείνη την ημέρα, το έδαφος της Νότιας Αμερικής ήταν υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ. Δεν επέτρεψαν στο αεροπλάνο που ήρθε από το Μεξικό για να με παραλάβει, να μπει στον εναέριο χώρο της Βολιβίας. Τρεις, τέσσερις διαφορετικοί πρόεδροι επικοινωνούσαν μαζί μου, όλη μέρα, για το πώς να με βγάλουν έξω. Αλλά για το καθεστώς, υπήρχαν μόνο δύο αποδεκτά αποτελέσματα: ο νεκρός Έβο ή ο Έβο στις ΗΠΑ. Ενώ ήμουν ακόμα στο Ελ Άλτο, ο ίδιος ο στρατός σχολίασε ότι έπρεπε να με στείλουν στις ΗΠΑ. Ορισμένοι το συνέκριναν με το πραξικόπημα στη Χιλή.
Κατά τη διάρκεια του πολιτικού μου αγώνα, έχω διωχθεί, έχω συλληφθεί και έχω φυλακιστεί στη Βολιβία. Αλλά δεν είχα ζητήσει ποτέ άσυλο. Τώρα που είμαι πρόσφυγας, έχω περάσει ό,τι έχει να κάνει με έναν αντιιμπεριαλιστή, αριστερό που δεν τα παρατά.
Η κληρονομιά του κινήματος των αυτοχθόνων είναι η αντι-αποικιοκρατία και ο αντιιμπεριαλισμός. Υπό καθεστώς αποικιοκρατίας δολοφόνησαν τον Τούπακ Κατάρι, (σσ. αρχηγός της φυλής Aymara, 1750-1781) και τώρα υπό καθεστώς δημοκρατίας θέλουν να μας διαλύσουν, να συντρίψουν το πολιτικό μας κίνημα, να απαγορεύσουν το MAS, να απαγορεύσουν τον Έβο. Αυτό σχεδιάζουν οι ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ είπαν: «Το MAS δεν πρέπει να επιστρέψει στην κυβέρνηση ούτε ο Έβο στη Βολιβία». Αλλά είμαι σίγουρος ότι μια μέρα θα επιστρέψουμε, κατά εκατομμύρια, και θα αποκαταστήσουμε την ελευθερία του λαού της Βολιβίας.
Αν μπορούσατε να ταξιδέψετε στο παρελθόν, τι θα βελτιώνατε στην προεδρία σας στη Βολιβία; Και, αν κοιτάξετε προς το μέλλον, τι περιμένετε από το MAS, ποιο ρόλο θα θέλατε να αναλάβετε;
Πρώτον, απαιτεί δύναμη για τη δημιουργία νέων ηγετών, ώστε να μοιραστώ τις εμπειρίες μου από τον αγώνα των συνδικάτων, αλλά και από την προεκλογική εκστρατεία και την κυβέρνηση. Η πολιτική είναι η επιστήμη της υπηρεσίας, της προσπάθειας, της υποχρέωσης, της θυσίας για την πλειοψηφία. Η πολιτική είναι προφανώς ένας αγώνας μεταξύ διαφορετικών συμφερόντων. Αυτό που μας ξεχωρίζει είναι ότι αγωνιζόμαστε για κοινά συμφέροντα, συλλογικά συμφέροντα, προς όφελος των φτωχών. Ο αγώνας μας δεν αφορά τη συγκέντρωση πλούτου στα χέρια λίγων, αλλά την ανακατανομή του πλούτου, τη διασφάλιση ενός ορισμένου επιπέδου ισότητας, κοινωνικής δικαιοσύνης, ειρήνης με ισότητα, αξιοπρέπειας, κοινωνικής δικαιοσύνης. Όταν επιστρέψουμε –και πρέπει να επιστρέψουμε, αργά ή γρήγορα– θέλω πραγματικά να μοιραστώ αυτήν την εμπειρία, να μοιραστώ όλη αυτή την πάλη.
Όταν μετακόμισα για πρώτη φορά στο Chapare για να ζήσω εκεί –ή μάλλον να επιβιώσω, μετά το θάνατο του πατέρα μου– μου ζήτησαν ξαφνικά να γίνω επικεφαλής της ένωσης. Δεν το ήθελα, αλλά μου έδειξαν εμπιστοσύνη, οπότε άφησα τη δουλειά μου στη γεωργία. Μπήκα στην ηγεσία του συνδικάτου και βασανίστηκα, διώχθηκα, φυλακίστηκα, απειλήθηκα τόσες φορές. Από το 1989, δικάζομαι για τόσες πολλές κατηγορίες, δυσφήμιση χωρίς αποδεικτικά στοιχεία, όχι βάσει γεγονότων.
Δεν ήρθα στο Chapare για να γίνω ηγέτης, πολύ περισσότερο για να γίνω πρόεδρος. Αλλά το σχολείο μου ήταν ο συνδικαλιστικός αγώνας, ο κοινωνικός αγώνας, ο συλλογικός αγώνας. Δεν είμαι σαν αυτούς που λένε, «προέρχομαι από την κομμουνιστική ή σοσιαλιστική νεολαία». Κατά τη διάρκεια της ζωής μου, αναρωτήθηκα πώς έφτασε ο Έβο στην προεδρία χωρίς ακαδημαϊκή εκπαίδευση. Απάντησα ότι θα μπορούσα να το κάνω λόγω της αλήθειας, της ειλικρίνειάς μου. Αυτή η κυβέρνηση προσπάθησε να με κατηγορήσει για διαφθορά αλλά δεν μπορούσε να το κάνει. Μετά από όλη αυτή τη συκοφαντία εναντίον μου… ποιο ήταν το νόημα;
Είμαστε πεπεισμένοι ότι θα κερδίσουμε την προεδρία πολλές φορές στο μέλλον.
Επιμέλεια – μετάφραση: Νίκος Σερβετάς
Πηγή: Η Εποχή από Jacobin
