Διαβάζουμε σε πρόσφατη συνέντευξη που έδωσε ο Αλέξης Τσίπρας στον Βασίλη Σκουρή για το iEidiseis: «Σήμερα ζούμε τις συνέπειες πολιτικών που άφησαν τις αγορές ανεξέλεγκτες να ορίζουν τις τύχες του πλανήτη, με αποτέλεσμα οι φτωχοί να γίνονται φτωχότεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι.
Οι κοινωνικές ανισότητες διευρύνθηκαν όσο ποτέ άλλοτε. Το 2018 καταγράφηκε πως το 82% του νέου παραγόμενου πλούτου κατέληξε στο πλουσιότερο 1%. Αυτή η ακραία εξέλιξη δεν μπορεί να συνεχιστεί. Είναι απολύτως φυσιολογικό οι λαοί να αντιδρούν. Να αναζητούν πιο ριζοσπαστικές λύσεις. Και στην Ευρώπη, προσωρινά ελπίζω, την αντίδραση των λαών την καρπώνονται η φαινομενικά αντισυμβατική Δεξιά και η Ακροδεξιά, εξαιτίας του στρατηγικού ελλείμματος ή και της ανυπαρξίας της Αριστεράς».
Και πιο κάτω, στην ίδια συνέντευξη: «Πρέπει να μην ξεχνάμε λοιπόν ότι το 2009 ο ΣΥΡΙΖΑ ως Συνασπισμός κομμάτων και οργανώσεων της ριζοσπαστικής Αριστεράς έλαβε 300.000 ψήφους. Αργότερα όμως το 2015 έφτασε πάνω από 2 εκατ., για να καταλήξει στο 1,8 εκατ. στην εκλογική του ήττα, πέρυσι τον Ιούλη. Οποιος πιστεύει λοιπόν ότι οι επιπλέον σχεδόν 1,5 με 2 εκατομμύρια άνθρωποι ήταν όλοι αριστεροί της ριζοσπαστικής Αριστεράς, μάλλον κάνει λάθος».
Δεν θα μιλήσω για κραυγαλέα αντίφαση, αλλά σίγουρα πρόκειται για αντιφατικές λογικές. Οταν ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ αναφέρεται σε εξελίξεις που συντελούνται στο επίπεδο του διεθνούς γίγνεσθαι, η λογική του στηρίζεται στην εκτίμηση που έχει αποτελέσει το εμπειρικό και θεωρητικό υπόβαθρο για την πολιτική της σύγχρονης ριζοσπαστικής Αριστεράς: ότι, στην εποχή του νεοφιλελεύθερου, που σημαίνει του ανεξέλεγκτου καπιταλισμού, έχουν ωριμάσει πλέον οι αντικειμενικές και υποκειμενικές συνθήκες για να αναπτυχθεί ένα ριζοσπαστικό κίνημα που θα αμφισβητήσει έμπρακτα την κυριαρχία του καπιταλιστικού συστήματος. Και ότι, στον βαθμό που τούτο το κοσμοϊστορικής σημασίας εγχείρημα αποτυγχάνει να το αναλάβει η Αριστερά, αναμενόμενο είναι να επωφελούνται αφ’ ενός το ίδιο το σύστημα και αφ’ ετέρου οι αυτοπροβαλλόμενες ως «αντισυστημικές» δυνάμεις της εθνικιστικής και ρατσιστικής Δεξιάς και Ακροδεξιάς.
Οταν όμως περνάει στα της ελληνικής πολιτικής και στα του ΣΥΡΙΖΑ, υιοθετεί τη λογική της Κεντροαριστεράς. Αυτό που συνέβη με το εκλογικό σώμα μεταξύ του 2009 και του 2015 είναι απλώς ότι σχεδόν 1,5 εκατομμύριο ψηφοφόροι μετατοπίστηκαν από το ΠΑΣΟΚ στον ΣΥΡΙΖΑ. Δεν έγιναν δα και ριζοσπάστες αριστεροί. Οπως υποστηρίζει αμέσως μετά: «Ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, λοιπόν, σήμερα, είτε μας αρέσει είτε όχι, καταλαμβάνει ηγεμονικά το πολιτικό φάσμα από τα αριστερά ώς το Κέντρο».
Αναγνωρίζει βέβαια ότι αυτή η μετατόπιση συνέβη επειδή «ο ΣΥΡΙΖΑ εξέφρασε ένα υπαρκτό κοινωνικό αίτημα», που ήταν η «προστασία των αδυνάτων από την οικονομική λαίλαπα των μνημονίων». Ενώ όμως για το διεθνές επίπεδο ο ίδιος είχε κάνει πριν από λίγο τη σύνδεση αυτών των συνθηκών με την τάση των λαών να ριζοσπαστικοποιούνται, εδώ παραπέμπει το ζήτημα στην αφοπλιστική αοριστία της έννοιας «δημοκρατική παράταξη» – που τόσο μας θυμίζει το «…και άλλες δημοκρατικές δυνάμεις» της ΠΑΣΟΚικής ηγεμόνευσης επί της Αριστεράς.
Κανείς δεν ισχυρίζεται ότι όσοι/ες άρχισαν να ψηφίζουν ΣΥΡΙΖΑ από τις εκλογές του 2012 κι έπειτα έχουν διαβάσει μαρξισμό ή ότι ενστερνίζονται το όραμα της παγκόσμιας αταξικής κοινωνίας. Η αριστερή, δηλαδή η ιστορικο-υλιστική προσέγγιση των πολιτικών φαινομένων όμως δεν αναλύει έτσι τη ριζοσπαστικοποίηση των μαζών.
Οι μάζες κατανοούν πως το συμφέρον τους βρίσκεται προς μια αντικαπιταλιστική κατεύθυνση όταν βιώνουν άμεσα και οδυνηρά τις ανεπάρκειες και τις αδικίες του καπιταλιστικού συστήματος. Ο ρόλος της Αριστεράς είναι να συναρθρώσει πειστικά διά μέσου της πολιτικής της πρακτικής την εν λόγω τάση για ριζοσπαστικοποίηση με δημοκρατικές αρχές και με τη ρεαλιστική υλοποίησή τους – πράγμα που μεταξύ άλλων θα αποτρέψει τον κίνδυνο να εκμεταλλευτεί η «αντισυστημική» Ακροδεξιά τη λαϊκή απόγνωση.
Το «στρατηγικό έλλειμμα» και η ουσιαστική «ανυπαρξία», για τα οποία ο Αλ. Τσίπρας ορθά εγκαλεί την ευρωπαϊκή Αριστερά, αναπαράγονται σε εγχώριο επίπεδο ακριβώς από τη λογική του «εκφράζουμε ολόκληρο το φάσμα από την Αριστερά έως το Κέντρο» – «είτε μας αρέσει είτε όχι» κιόλας. Δηλαδή ως Αριστερά ας μην προβάλλουμε ιδιαίτερα τις θέσεις μας, διότι μπορεί όσοι μας ψήφισαν να θυμηθούν κάποια στιγμή τον παλιό κεντρώο τους εαυτό και να φύγουν.
Η λογική που εκτίναξε εκλογικά τον ΣΥΡΙΖΑ το 2012 και τον οδήγησε στην κυβέρνηση το 2015 ήταν εκείνη που τόλμησε και κατόρθωσε να προσδώσει αριστερή πολιτική μορφή στη λαϊκή δυσαρέσκεια. Η λογική που τώρα, αν επικρατήσει, θα τον οδηγήσει στην ήττα είναι η λογική της κεντροαριστερής ηττοπάθειας.
Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
