Ο ΣΥΡΙΖΑ στηρίχθηκε από την μεγαλύτερη μερίδα των νέων 17 έως 34 ετών στις έξι από τις επτά τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις (Μάιος 2012, Ιούνιος 2012, Μάιος 2014, Ιανουάριος 2015, Σεπτέμβριος 2015, Ιούλιος 2019). Για μια μακρόχρονη περίοδο δηλαδή, κατά την οποία το κόμμα της Αριστεράς συνεχίζει συστηματικά να δημιουργεί και να αναπαράγει ταυτίσεις με τους νεότερους ηλικιακά ψηφοφόρους. Ο ΣΥΡΙΖΑ καταφέρνει σε κάθε εκλογική αναμέτρηση πρώτης ή δεύτερης τάξης, είτε το κλίμα τον ευνοεί συνολικά (βλ. εκλογές 2012, 2014 και 2015), είτε δεν τον ευνοεί (βλ. εκλογές 2019) να κερδίζει την εμπιστοσύνη των νεότερων ψηφοφόρων.
Ο ΣΥΡΙΖΑ έως και το 2015 εκλαμβάνονταν ως ο κυρίαρχος εκφραστής του «νέου» και του «αντισυστημικού», ερχόμενος με «εντιμότητα» στην πολιτική σκηνή για να αλλάξει τα πάντα και να αγωνιστεί ενάντια στο κατεστημένο. Από τον συμβιβασμό του 2015 και έπειτα, έχοντας απολέσει σε σημαντικό βαθμό τα δύο πρώτα χαρακτηριστικά («νέος» και «αντισυστημικός»), καταφέρνει έως και τις μέρες μας να διατηρεί μια ηθική υπεροχή έναντι των υπολοίπων παλαιών κομμάτων, σύμφωνα με τους νέους ηλικιακά ψηφοφόρους. Έχει καταφέρει δηλαδή να υπερκεράσει την ματαίωση των προσδοκιών που είχε καλλιεργήσει κατά την περίοδο όπου «η ελπίδα έρχονταν», πείθοντας τη μεγαλύτερη μερίδα των νέων ότι ο οργανισμός ΣΥΡΙΖΑ παραμένει περισσότερο «έντιμος» σε σχέση με τον αντίστοιχο της ΝΔ. Πείθοντας εν κατακλείδι ότι μπορεί κάποιος να τον κατηγορήσει για «νεανική ελαφρότητα» αλλά όχι για «ανεντιμότητα», αφήγημα με το οποίο μπόρεσε εύκολα εν τέλει να ταυτιστεί ο νέος άνθρωπος, όπως φάνηκε και στην πρόσφατη βουλευτική κάλπη.
Και φυσικά δεν είναι τυχαίο αλλά ούτε και προσωρινό φαινόμενο η παραγωγή και αναπαραγωγή ταυτίσεων μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και νέων ηλικιακά ψηφοφόρων. Οι σημερινοί νέοι πολιτικοποιήθηκαν μέσα σε μια εποχή κρίσης, προσεγγίζοντας τα πολιτικά πράγματα και τοποθετούμενοι επί αυτών με βάση δίπολα που αναπτύχθηκαν (ή φωτίστηκαν με πιο έντονο τρόπο) εντός αυτής της περιόδου: Νέο και παλιό. Κοινωνία και ελίτ. Έντιμοι και διεφθαρμένοι. Δίπολα στα οποία το κόμμα της αριστεράς υπερέχει με σαφή τρόπο έναντι της Νέας Δημοκρατίας και τα οποία η τελευταία επιχειρεί να μετασχηματίσει, καθώς γνωρίζει ότι σε βάθος χρόνου μια τέτοια διαδικασία μπορεί να της στοιχίσει μέσω της σταδιακής αποχώρησης ηλικιωμένων ψηφοφόρων από το εκλογικό σώμα και αντικατάστασης τους με νέους. Η ΝΔ επιχειρεί συστηματικά να υποβαθμίσει την κεντρικότητα των παραπάνω δίπολων, είτε αναδεικνύοντας νέα που αφορούν σε θέματα που η ίδια εκλαμβάνεται ως «θεματικά αρμόδια» (εθνικά θέματα και μεταναστευτικό), είτε – κυρίως – σε θέματα με τα οποία ταυτίζονται οι τεχνολογικά μορφωμένοι νέοι (ψηφιακή διακυβέρνηση και καταπολέμηση της γραφειοκρατίας).
Είναι όμως μια τέτοια προσπάθεια ικανή να διαρρήξει τους δεσμούς του ΣΥΡΙΖΑ με τους νέους ψηφοφόρους; Η εκτίμηση μου είναι πως μάλλον όχι. Οι νέοι φαίνεται ότι θα συνεχίσουν να στηρίζουν τον ΣΥΡΙΖΑ κατά τα επόμενα χρόνια, καθώς ούτε η διαχείριση του δημοψηφίσματος, ούτε αυτή της πυρκαγιάς στο Μάτι αλλά ούτε και η Συμφωνία των Πρεσπών κατάφεραν να ρηγματώσουν αυτή τη σχέση. Είναι προφανές ότι υπάρχει κάτι πιο βαθύ που ταυτίζει σχεδόν ενστικτωδώς μια σημαντική μερίδα των νέων με τον ΣΥΡΙΖΑ μέσω μιας αίσθησης ότι «αυτοί δεν είναι σαν τους άλλους». Οι νέοι φυσικά δεν «είναι ΣΥΡΙΖΑ», ούτε ταυτίζονται πλήρως με τον αρχηγό του κόμματος. Το κόμμα της Αριστεράς δεν στηρίζεται αμιγώς ορθολογικά από τους νέους ψηφοφόρους αλλά πολύ περισσότερο στη βάση μια αίσθησης ότι ως μηχανισμός είναι λιγότερο διεφθαρμένος (ή περισσότερο έντιμος) από τη ΝΔ. Οι νέοι τελικά φαίνεται να πείθονται ανά περιπτώσεις για την αναγκαιότητα επιλογής του περισσότερο έντιμου παίχτη, κινούμενοι μεταξύ αποχής και ΣΥΡΙΖΑ, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την αποχή τους από τις ευρωεκλογές και την επιστροφή τους 2 μήνες αργότερα για να ψηφίσουν το κόμμα της Αριστεράς.
Μοιάζει πως οι νέοι δεν θα μπορέσουν ποτέ έστω και σημειολογικά να ταυτιστούν με τις γραβάτες των «παλαιών κομμάτων». Δεν τις γνωρίζουν – ή αν τις γνωρίζουν δεν νιώθουν ακόμα άνετα φορώντας τις. Εν τέλει, οι πολυσυλλεκτικοί και συχνά αντιφατικοί, ως προς την κατασκευή των ιδεολογικών αφηγημάτων τους, σημερινοί νέοι θα συνεχίσουν να συμπεριφέρονται εκλογικά με κριτήριο όχι μόνο την ικανότητα των κομμάτων και των αρχηγών τους ως προς την διαχείριση των οικονομικών της χώρας (ή άλλων σημαντικών ανά περιόδους διακυβευμάτων) αλλά και με βάση το ποιος κομματικός μηχανισμός είναι κατά τους ίδιους λιγότερο διεφθαρμένος / διαπλεκόμενος. Και σε αυτόν τον τομέα, μεταξύ των νέων 17 έως 34 ετών, ο ΣΥΡΙΖΑ και ο αρχηγός του διατηρούν ένα σημαντικό πλεονέκτημα έναντι της ΝΔ και όλων των πρώην ή νυν αρχηγών της, για σχεδόν μια δεκαετία.
Ο Άγγελος Σεριάτος είναι υποψήφιος Διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης, Υπεύθυνος Πολιτικής Έρευνας της Prorata
