Μία επισήμανση που έκανε στην εφημερίδα ETC η Μάρτα Σζεμπεχέλι, καθηγήτρια κοινωνικών επιστημών στο πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, παρουσιάζει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο τον λόγο που η Σουηδία θρηνεί τόσο μεγάλο αριθμό θυμάτων από τον κορονοϊό, σε σχέση με τον πληθυσμό της, την εικόνα που έχει η χώρα διεθνώς αναφορικά με τις υποδομές και τη μέριμνα για τους κατοίκους της, αλλά και σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες του Βορρά.
«Μεγάλη μερίδα των εργαζομένων στη φροντίδα των ηλικιωμένων, ειδικά στους ιδιωτικούς οίκους ευγηρίας, είναι ωρομίσθιοι. Αυτό σημαίνει ότι αν ζητήσουν αναρρωτική άδεια, δεν καλύπτονται οικονομικά από ταμείο ασθενείας τις τρεις πρώτες μέρες. Κάποιοι εργαζόμενοι, λοιπόν, με ελαφρό κρυολόγημα, συνέχισαν να πηγαίνουν στη δουλειά τους, μη ξέροντας ή μη λαμβάνοντας υπ’ όψιν, τουλάχιστον στο αρχικό στάδιο, τον κίνδυνο.»
Την εικόνα συμπληρώνει ο Άντερς, με τον οποίο μίλησε τηλεφωνικά η «Εποχή» (το όνομα δεν είναι πραγματικό, αλλά ο συνομιλητής μας θέλησε να κρατήσει την ανωνυμία του λόγω της υψηλής δημόσιας θέσης του):
«Για να συμπληρώσουν το εισόδημα τους πολλοί εργαζόμενοι στην μέριμνα και την περίθαλψη των ηλικιωμένων, αναγκάζονται, σήμερα πλέον, να εργάζονται σε περισσότερα από ένα τέτοια κέντρα. Συνέπεια αυτού είναι, αν κάποιος έχει αρρωστήσει ή έχει κολλήσει από κάποιον που φροντίζει, να μεταφέρει τον ιό και σε άλλους. Επίσης, οι ιδιωτικοποιήσεις των συνοικιακών Κέντρων Υγείας οδήγησαν τις διάφορες εταιρείες να ανοίξουν ιατρεία σε περιοχές όπου θα είχαν μεγάλα έσοδα και μειωμένο κόστος λειτουργίας. Έτσι,, οι υποβαθμισμένες περιοχές, όπου ζουν σε περιορισμένο χώρο πολλοί άνθρωποι, αρκετοί εκ των οποίων έχουν τις ρίζες τους σε άλλες χώρες και λόγω του πολιτισμού τους κρατάνε τους ηλικιωμένους στο σπίτι, δεν έχουν Κέντρα Υγείας ή αυτά που έχουν δεν είναι επαρκώς στελεχωμένα και υπολειτουργούν».
Την άποψη και των δύο επαληθεύουν τα στατιστικά στοιχεία. Από τους 1.203 νεκρούς, λόγω κορονοϊού που είχε η Σουηδία, έως το μεσημέρι της Πέμπτης, οι 1.145 ήταν συνταξιούχοι άνω των 65 ετών. Οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους ζούσαν σε υποβαθμισμένη περιοχή της Στοκχόλμης. Σύμφωνα με δημοσιεύματα του σουηδικού τύπου, έχουν καταγραφεί αρκετά θύματα μεταξύ των μελών της Σομαλικής κοινότητας.
Για να δημιουργήσουμε όσο το δυνατόν καλύτερη εικόνα, θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και ορισμένα ακόμα στοιχεία. Τα Super Market ανοίγουν μία ώρα νωρίτερα το πρωί και είναι η ώρα κατά την οποία μπορούν να ψωνίσουν μόνον ηλικιωμένοι. Στη Σουηδία υπάρχουν οι περισσότερες μονογονεϊκές οικογένειες στην Ευρώπη, οπότε ο γονιός ενός μικρού παιδιού θα έπρεπε να μείνει στο σπίτι για να το προσέχει, αν έκλειναν οι παιδικοί σταθμοί και τα νηπιαγωγεία. Έχουν σταματήσει όλες οι απελάσεις ατόμων που ζήτησαν και δεν πήραν άσυλο. Σε ορισμένες πανεπιστημιακές σχολές συνεχίζονται οι εξετάσεις, που γίνονται, όμως, σε μεγαλύτερες αίθουσες, ώστε οι φοιτητές να κάθονται πολύ πιο αραιά.
Οι αντιλήψεις μιας κοινωνίας
Νομίζω ότι γνωρίζω καλά τη νοοτροπία που διέπει την συντριπτική πλειοψηφία των Σουηδών, με την έντονη προτεσταντική ηθική με την οποία έχουν διαπαιδαγωγηθεί, την ανεξαρτήτως πολιτικής επιλογής βαθιά ριζωμένη σοσιαλδημοκρατική νοοτροπία και την αδιανόητη για τα καθ’ ημάς, ισχυρή όμως στη σουηδική κοινωνία, αίσθηση ότι η μη λειτουργία του κράτους και των θεσμών βιώνεται ως μεγαλύτερη απειλή από την απώλεια προσώπων. Σ’ αυτό το πλαίσιο αξιών, το σύνολο, η κοινωνία, το κράτος, δεν είναι «αγέλη», ο υποτιμητικός όρος για τον απροστάτευτο, ανταγωνιστικό όχλο, όπως εδώ στην Ελλάδα το αντιλαμβανόμαστε, αλλά το υπέρτερο καλό, που πρέπει να προστατευτεί για να μπορεί να προστατεύσει και το άτομο που είναι μέλος της.
Επιμένω, ωστόσο, στην κουβέντα μου με τον Άντερς:
- «Ε»: «Παρατηρούνται φαινόμενα αδιανόητα για τα σουηδικά δεδομένα, όπως, για παράδειγμα, η περίπτωση του γιατρού που τηλεφώνησε σε 85χρονο και του είπε, «να ξέρεις ότι αν αρρωστήσεις, δεν θα έχεις τη θεραπεία που πρέπει» (δημοσίευμα της λαϊκής απογευματινής εφημερίδας Aftonbladet). Νοσοκομεία όπως το Akademiska στην Ουψάλα (το δεύτερο μεγαλύτερο στη χώρα από πλευράς έρευνας και το πρώτο σε υποδομές στο οποίο εργάζονται συνολικά πάνω από 20.000 άνθρωποι) ζήτησε από το πανεπιστήμιο και πήρε τις μάσκες και τα γάντια που είχαν οι φοιτητές και οι ερευνητές χημικοί και βιολόγοι. Δεν έχουν ληφθεί μέτρα για την κυκλοφορία των πολιτών. Η κυβέρνηση έθεσε θέμα για την γρήγορη λήψη αποφάσεων να παρακαμφθεί η βουλή (κάτι ανάλογο με τις Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου, οι οποίες τείνουν να γίνουν μόνιμες στην Ελλάδα). Εκτός από τον πρωθυπουργό, ακόμα και ο βασιλιάς βγήκε στην τηλεόραση και στο μήνυμα του είπε, μεταξύ άλλων, ότι πρέπει να προετοιμαστούμε διότι είναι πιθανό να χάσουμε αγαπημένα πρόσωπα!»
- Άντερς: «Στη Σουηδία δεν μπορεί καμία κυβέρνηση να απαγορεύσει την κυκλοφορία, θα πρέπει να λειτουργούν χωρίς εμπόδια οι σημαντικές υπηρεσίες. Η ζωή πρέπει να συνεχιστεί όσο το δυνατόν πιο φυσιολογικά. Μπορεί ο Σουηδός να βγαίνει στον δρόμο για να καπνίσει» (σ.σ. το κάπνισμα απαγορεύεται ακόμα και μέσα στο σπίτι, ακόμα και «κρεμασμένος» από το παράθυρο, με τη λογική ότι μέσω του συστήματος εξαερισμού μπορεί να ενοχλείται ο γείτονας) «δεν μπορεί, όμως, να στερηθεί την ελευθερία κίνησης, το αίσθημα της ασφάλειας και της τήρησης των νόμων. Καμία αστυνομία δεν μπορεί να επιβάλει πρόστιμο επειδή κάποιος περπατάει στον δρόμο, καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να παρακάμψει τη βουλή. Προσπάθησαν να το κάνουν και δεν το πέτυχαν. Αποφάσισαν απλώς να επισπεύδονται κάποιες απολύτως απαραίτητες διαδικασίες» (σ.σ. κάθε νέος νόμος στη Σουηδία αρχίζει να εφαρμόζεται από την 1η Ιανουαρίου ή την 1η Ιουλίου του μεθεπόμενου εξαμήνου, ώστε οι υπηρεσίες του κράτους να έχουν χρόνο να προσαρμόσουν τη λειτουργία τους).
«Όλα τα υπόλοιπα εντάσσονται στην προετοιμασία για το δεύτερο κύμα που αναμένεται να είναι ισχυρότερο. Σήμερα η Σουηδία δεν έχει πια αυτό που παλαιότερα λέγαμε ‘κρατικά αποθέματα’» (σ.σ. μου θύμισε το 1981, τότε που έγινε ο μεγάλος σεισμός στην Αθήνα και με αγωνία προσπαθούσα να τηλεφωνήσω στους δικούς μου που δεν απαντούσαν. Ο φίλος μου ο Μπέρτιλ με είχε ρωτήσει, ‘δεν έχεις το τηλέφωνο στο καταφύγιο;’ και μου εξήγησε ότι στη Σουηδία υπήρχαν προμήθειες κάθε είδους, από τρόφιμα έως φάρμακα και είδη πρώτης ανάγκης, για να μπορέσει να επιβιώσει ο πληθυσμός για 6 μήνες. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 αυτά έπαψαν να υπάρχουν και εξασθένησε αυτή η λογική). «Οι ιδιωτικοποιήσεις χτύπησαν τα ασθενέστερα στρώματα και τις μειονότητες. Πρέπει να είμαστε έτοιμοι, χωρίς να αλλάξει ριζικά η ζωή μας, διότι τότε τα προβλήματα που θα δημιουργηθούν θα είναι ακόμα μεγαλύτερα».
Το λάθος
Τελικά, το μεγάλο λάθος που έκαναν οι Σουηδοί δεν το έκαναν τώρα, με τα μέτρα που πήραν για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορονοϊού. Το έκαναν τότε, όταν έδωσαν το ελεύθερο στις δυνάμεις τις αγοράς να διαχειριστούν τις τύχες τους. Νόμιζαν ότι οι εταιρείες θα ακολουθούσαν τους νόμους και, κυρίως, ότι θα είχαν τους ίδιους ηθικούς κώδικες, που έχουν οι άνθρωποι οι οποίοι οικοδόμησαν το κράτος που έγινε πρότυπο σε όλο τον κόσμο. Και χρειάστηκε να έρθει ο κορονοϊός για να δείξει, στον υπόλοιπο κόσμο αλλά, κυρίως, στους ίδιους, την εσφαλμένη εικόνα που έχουν για την πραγματική κατάσταση που επικρατεί σήμερα στη χώρα τους. Το παραδέχθηκε, άλλωστε, και ο Γιόραν Χέγκλουντ, Χριστιανοδημοκράτης υπουργός Αγοράς (αντίστοιχο του ελληνικού υπουργείου Ανάπτυξης και Ανταγωνισμού) το κόμμα του οποίου συμμετείχε και στην προηγούμενη, συντηρητική και στη σημερινή, σοσιαλδημοκρατική, κυβέρνηση σχολιάζοντας το ζήτημα των ελλείψεων που σημειώθηκαν στα ιδιωτικοποιημένα από το 2009 φαρμακεία, τα οποία έως τότε βρίσκονταν στην ευθύνη και τη διαχείριση του δημοσίου: «Κοιτάζοντας προς τα πίσω καταλαβαίνουμε ότι θα έπρεπε να έχουμε προνοήσει για τη διατήρηση της κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων που ιδιωτικοποιήσαμε».
Σχόλιο του Ίνγκεμαρ Ρεντίν σε ανάρτηση μου στο Facebook: «Λένε ότι εμείς οι Σουηδοί είμαστε υπάκουοι και ακολουθούμε δουλικά ότι λένε οι αρχές. Το να ακολουθείς τις συμβουλές και να προστατεύεις τον εαυτό σου και τους άλλους από την αρρώστια δεν είναι υπακοή, είναι ωριμότητα. Το αντίθετο είναι ανωριμότητα και ηλιθιότητα» Ο Ίνγκεμαρ Ρεντίν, γνωστός στους κύκλους των λογοτεχνών, έχει μεταφράσει έργα Ελλήνων στη σουηδική γλώσσα. Τον Οδυσσέα Ελύτη και το «Άξιον Εστί» το μετέφρασε και δημοσιεύτηκε στη Σουηδία, πριν πάρει ο Ελύτης το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Νίκος Σερβετάς
Πηγή: Η Εποχή
