Σε εκπλήσσει με την αμεσότητα αλλά και με τις γνώσεις του γύρω από την πολιτική κατάσταση της χώρας μας. Μιλάει για την “ελληνική στιγμή” και γι’ “αυτού του είδους την Ευρώπη”, στην οποία “αν δεν αντισταθούμε, θα πεθάνουμε σιγά σιγά μαζί σας”.

Η λέξη αντίσταση επανέρχεται συχνά στον λόγο του. Γι’ αυτήν άλλωστε έγραψε ένα ολόκληρο βιβλίο. Η δολοφονία του Ράινχαρντ Χάιντριχ, δεξί χέρι του Χίμλερ και εμπνευστή των μεθόδων εξόντωσης, από δυο Τσεχοσλοβάκους παρτιζάνους το 1942, που έχει μείνει γνωστή ως “Επιχείρηση Ανθρωποειδές”, του έδωσε την αφορμή να γράψει το “ΗΗhH. Ο Χάιντριχ είναι ο εγκέφαλος του Χίμλερ” (μτφ. Γιώργος Ξενάριος, εκδ. Κέδρος).

Τον συναντήσαμε στο ξενοδοχείο της Ομόνοιας που φιλοξένησε την πρώτη του ελληνική επίσκεψη. Μόλις είχε κατέβει από τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, λίγο πριν ξεκινήσει για τον Ιανό και την αθηναϊκή παρουσίαση του μυθιστορήματός του. Με ένα βραβείο Goncourt στις αποσκευές του, την αναμονή της μεταφοράς του βιβλίου του στον κινηματογράφο από τον Σεντρίκ Χιμένες, με σαφείς απόψεις για την Ιστορία, τη λογοτεχνία, την πορεία του μυθιστορήματος και τις διαδρομές των κινημάτων, δέχτηκε να μοιραστεί έναν απογευματινό καφέ και μια κουβέντα μαζί μας. Μια κουβέντα που ξεκίνησε από την υποχρέωση που ένιωσε να πει “με λογοτεχνικό τρόπο την αλήθεια για ένα ιστορικό γεγονός”, έφτασε στο ότι “ο Δον Κιχώτης είναι μεταμοντέρνος”, για να καταλήξει στον γκαλεανικό “κόσμο ανάποδα”.

 

Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη

 

* Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός να ασχοληθείτε και ποιες πτυχές του θελήσατε να αναδείξετε;

Επέλεξα τη συγκεκριμένη ιστορία επειδή δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστή. Αρχικώς επέλεξα να μελετήσω το θέμα από προσωπικό ενδιαφέρον, όχι με σκοπό να γράψω ένα βιβλίο. Ο Χάιντριχ δεν ήταν τόσο γνωστός όσο άλλα στελέχη του ναζιστικού καθεστώτος, όπως ο Γκαίμπελς, ο Χίμλερ, ο Άιχμαν. Από τη μια ήταν ένας φόρος τιμής στην τσεχοσλοβακική αντίσταση και ειδικά σ’ αυτούς τους δύο παρτιζάνους που έκαναν αυτή την αποστολή αυτοκτονίας και από την άλλη ήταν η προσπάθεια για το πώς ακριβώς λέγεται η αληθινή ιστορία.

 

* Ο συγγραφέας λογοδοτεί στην Ιστορία, λογοδοτεί όμως και στον αναγνώστη του έτσι που να μην τον παραπληροφορήσει και να τον τέρψει λογοτεχνικά. Πώς περπατήσατε πάνω σ’ αυτό το τεντωμένο σκοινί;

Ο συγγραφέας δεν έχει την υποχρέωση να παίξει τον ρόλο του ιστορικού, να πει την αλήθεια. Εγώ όμως ένιωθα ότι έχω την υποχρέωση να πω την αλήθεια για ένα ιστορικό γεγονός και να την πω με έναν λογοτεχνικό τρόπο. Αντιστάθηκα στον πειρασμό να γεμίσω τα κενά της ιστορικής πληροφορίας με μυθοπλασία. Κράτησα τα ιστορικά γεγονότα όσο πιο πιστά γινόταν. Σκοπός μου ήταν να αποδώσω την Ιστορία με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Υπήρχαν περιπτώσεις που δεν κατάφερα να αντισταθώ στο να γεμίσω το κενό της ιστορικής πληροφορίας με μυθοπλασία. Αλλά το ομολογώ στους αναγνώστες μου ότι εδώ καταφεύγω στη μυθοπλασία. Υπάρχουν πολύ λίγα κομμάτια στο βιβλίο που τα συμπληρώνω με μυθοπλασία, αλλά το κάνω ξεκάθαρο στον αναγνώστη ότι αυτό το μέρος είναι δική μου σκέψη.

 

* Πού θέλετε να επικεντρώσει ο αναγνώστης σας, στο ιστορικό γεγονός ή στον τρόπο με τον οποίο το αφηγείστε;

Και στα δύο φυσικά, αλλιώς θα είχα γράψει το βιβλίο μου διαφορετικά. Έγινε μία θεατρική παράσταση πάνω στο βιβλίο μου, το οποίο επικεντρώθηκε στο τι είναι αληθινό και τι είναι μυθοπλασία. Του χρόνου θα είναι έτοιμη η ταινία του Σεντρίκ Χιμένες, που βασίζεται στο βιβλίο και επικεντρώνεται στο ιστορικό γεγονός. Στο δικό μου μυαλό πάντως το βιβλίο συγκεράζει και τα δύο στοιχεία μαζί, το μικρό κομμάτι μυθοπλασίας και το ιστορικό γεγονός στο οποίο θέλω να είμαι πιστός.

 

* Έχετε πει “ελπίζω, μόνο, κάτω από το παχύ στρώμα εξιδανίκευσης που θα απλώσω σ’ αυτή την εκπληκτική ιστορία, ο αθέατος καθρέφτης της ιστορικής αλήθειας να δείχνει ακόμα την πραγματικότητα”. Τι μας λέει η πραγματικότητα σήμερα, στην Ευρώπη των κλειστών συνόρων και των σκληρών πολιτικών, στην Ευρώπη όπου δυστυχώς πλανάται ξανά το φάντασμα του ναζισμού;

Μας λέει ότι δεν θυμόμαστε τα μαθήματα που μας δίνει η Ιστορία. Είναι καλύτερα να αντιστέκεσαι σε όλα αυτά, όποιο κι αν είναι το κόστος. Όταν οι δυο Τσεχοσλοβάκοι στρατιώτες δολοφόνησαν τον Χάιντριχ, υπήρξαν πολύ σκληρά αντίποινα. Πολλοί πιστεύουν ότι δεν θα έπρεπε να έχουν σκοτώσει τον Χάιντριχ γιατί αφανίστηκαν άνθρωποι, χωριά. Αλλά οι ναζί δεν χρειάζονταν το άλλοθι αυτής της δολοφονίας για να σκοτώνουν ανθρώπους, το έκαναν ούτως ή άλλως και συνέχισαν για μεγάλο διάστημα μετά.

Αλλά ο συμβολισμός ότι οι Τσεχοσλοβάκοι σκότωσαν αυτό το στέλεχος των ναζί, τον Χάιντριχ, σε μια περίοδο που ο ναζισμός φαινόταν αήττητος, ήταν πολύ ισχυρός. Και νομίζω ότι το γεγονός ότι εδώ στην Ελλάδα, τώρα με τον ΣΥΡΙΖΑ, αντισταθήκατε σχεδόν ένα χρόνο απέναντι στη Γερμανία και στην υπόλοιπη Ευρώπη ήταν ένας συμβολισμός για την Ευρώπη. Στο τέλος βέβαια παραδοθήκατε γιατί η κυβέρνηση θεώρησε ότι το τίμημα θα ήταν πολύ μεγάλο αν συνεχίζατε να αντιστεκόσαστε. Θεωρώ ότι ήταν λάθος, θα έπρεπε να συνεχίσετε να παλεύετε όποιο κι αν ήταν το κόστος. Γιατί τώρα παραδοθήκατε και, μεταφορικά, θα πεθάνετε σιγά – σιγά. Αν δεν σταματήσει κανείς αυτού του είδους την Ευρώπη, θα σας ακολουθήσουμε κι εμείς, πολλοί θα πεθάνουμε.

 

* Τι γίνεται τώρα στη Γαλλία;

Υπάρχουν διαμαρτυρίες και εκδηλώσεις όπως ήταν το Podemos στην Ισπανία γιατί ψηφίσαμε αριστερό πρόεδρο, ο οποίος στην πραγματικότητα αυτή τη στιγμή εφαρμόζει μια πολιτική όπως η Θάτσερ και ο Ρήγκαν. Προσπαθεί να καταστρέψει όλους τους κοινωνικούς νόμους που είχαμε στη Γαλλία. Υπάρχουν άνθρωποι που παλεύουν αυτή τη στιγμή. Δεν ξέρω τι θα συμβεί, αλλά, αν κανείς δεν αντισταθεί, θα έρθει το χειρότερο. Νομίζω ότι η Ελλάδα ήταν σίγουρα μια μεγάλη ευκαιρία για όλες αυτές τις χώρες, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία, για να αποδείξεις ότι υπάρχει μια διαφορετική Ευρώπη και να παλέψεις γι’ αυτήν μακριά απ’ όλους αυτούς τους τραπεζικούς “κανόνες” κ.λπ. Είχαμε όλοι μας την ευκαιρία στην “ελληνική στιγμή”. Στη Γαλλία δόθηκε η ευκαιρία να υποστηρίξει την Ελλάδα αλλά η Γαλλία δεν το έκανε, όπως δεν υποστήριξε και την Τσεχοσλοβακία τότε.

 

* Με τον Ολάντ πώς είναι η κατάσταση, έχετε γράψει κι ένα βιβλίο γι’ αυτόν;

Είναι ένα βιβλίο για την καμπάνια του Ολάντ. Πριν εκλεγεί τον υποστήριζα, ακολούθησα την καμπάνια του. Ήταν ένας καλός υποψήφιος, αλλά όχι καλός πρόεδρος. Μας απογοήτευσε.

 

* Το Podemos θα τα καταφέρει;

Ελπίζω ότι θα τα καταφέρει. Αν αποτύχει θα υπάρξουν κάποιοι άλλοι στο μέλλον. Η Ιστορία είναι μια μακρά διαδρομή.

 

* Στη Γαλλία υπάρχει κάποιο κίνημα στον ορίζοντα;

Υπάρχει η “Νύχτα αγρύπνιας”. Πολιτικά δεν είναι τόσο καλά οργανωμένο το κίνημα, μοιάζει με το “Occupy Wall Street” το οποίο ουσιαστικά έφερε μπροστά τον Σάντερς στην Αμερική. Το πιο πιθανό είναι να αποτύχει ο Σάντερς, όμως δημιουργεί ένα κίνημα που μπορεί να πετύχει κάτι στο μέλλον. Ελπίζω ότι από τη “Νύχτα αγρύπνιας” θα υπάρξει μια νέα πολιτική εξέλιξη και το σοσιαλιστικό κόμμα, το αντίστοιχο ΠΑΣΟΚ, θα πεθάνει. Ελπίζω ότι κάτι πιο ενδιαφέρον θα προκύψει στο μέλλον. Μπορεί να είμαι πολύ αισιόδοξος, όμως χρειαζόμαστε αισιοδοξία αυτή τη στιγμή.

 

* Ποιος είναι ο ρόλος του συγγραφέα μέσα σε στιγμές της Ιστορίας σαν αυτή που ζούμε σήμερα;

Ο ρόλος του συγγραφέα είναι πάντα ο ίδιος. Να δείξει το προσωπικό του όραμα, είτε είναι απαισιόδοξο, είτε αισιόδοξο. Σαν τον Πικάσο να ζωγραφίζει. Ο Πικάσο σου δείχνει πώς βλέπει τον κόσμο, που είναι διαφορετικός από τον τρόπο που τον βλέπουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Κι αυτό τον κάνει ενδιαφέροντα. Βλέπει τα πράγματα με τρόπο που εσύ δεν θα τα έβλεπες. Αυτό κάνει έναν πίνακα ή ένα βιβλίο ενδιαφέρον.

 

* Το δικό σας βιβλίο δεν είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα με την κλασική του μορφή. Εσείς πώς το χαρακτηρίζετε;

Είναι ένα infra novel (όρος του συγγραφέα), δηλαδή ένα βιβλίο που χρησιμοποιεί όλα τα εργαλεία του μυθιστορήματος, χρησιμοποιεί τα πάντα εκτός από μυθοπλασία. Οι Άγγλοι και οι Αμερικανοί ονομάζουν αυτό το είδος “non fiction novel”. Είναι ένα μετα-μυθιστόρημα χωρίς μυθοπλασία. Δεν με ενδιαφέρει να γράψω ένα μυθιστόρημα στην κλασική του μορφή. Πιστεύω ότι το πρώτο μοντέρνο μυθιστόρημα ήταν ο “Δον Κιχώτης”.

Η πλειονότητα των μυθιστορημάτων που γράφονται σήμερα δεν είναι μοντέρνα. Δεν υπάρχει νόημα πλέον να γράφουμε σαν τον Μπαλζάκ. Μπορεί να ήταν ενδιαφέρον τον 19ο αιώνα, δεν είναι τώρα. Το μυθιστόρημα στην κλασική του μορφή δεν με ενδιαφέρει. Μου αρέσουν τα μεταμοντέρνα μυθιστορήματα, γιατί είναι μια πρόκληση για τον αναγνώστη, δημιουργούν παγίδες για τον αναγνώστη. Το μοντέρνο μυθιστόρημα έθετε ερωτήματα για τη λογοτεχνία, το μεταμοντέρνο μυθιστόρημα θέτει ερωτήματα για τον ίδιο του τον εαυτό, για το ίδιο το μυθιστόρημα και για το αν το ίδιο το μυθιστόρημα θα καταστρέψει τον εαυτό του με την κατά Ντεριντά αποδόμηση. Όσο πιο πολύ το σκέπτομαι τόσο πιο πολύ θεωρώ ότι είναι μεταμοντέρνος ο “Δον Κιχώτης”.

 

* Τι παρατηρείτε στη λογοτεχνία που γράφεται σήμερα;

Πιστεύω ότι είναι η στιγμή της αμερικανικής λογοτεχνίας. Μετακινείται το κέντρο του ενδιαφέροντος από την Ευρώπη στην Αμερική, νότια και βόρεια. Έχει υπέροχους συγγραφείς, όπως ο Εντουάρντο Γκαλεάνο, ο Μπολάνιο. Στη βόρεια Αμερική είναι ο Ουίλιαμ Βόλμαν, είναι Αμερικανός και γράφει για θέματα που σχετίζονται με την Ευρώπη, όπως και ο Αλτ Σπίγκελμαν, που κάνει grafic novel τα οποία επίσης αναφέρονται στην Ευρώπη. Ένα μυθιστόρημα πρέπει να είναι παιγνιώδες, δεν σημαίνει όμως ότι πρέπει να είναι ελαφρύ.

 

* Να υποθέσω ότι δεν συμμερίζεστε τις απόψεις περί του τέλους του μυθιστορήματος.

Όχι. Από τις απαρχές του ήταν ένα υβριδικό είδος. Το μυθιστόρημα θα επιβιώσει με την προϋπόθεση ότι δεν θα μοιάζει με τα μυθιστορήματα του 19ου αιώνα. Όσο μεταλλάσσεται, όσο αλλάζει, τόσο πιο εύκολα θα επιβιώσει.

 

* Μπορεί να μας βοηθήσει να γυρίσουμε “έναν κόσμο ανάποδα”, όπως έγραψε ο Γκαλεάνο;

Φυσικά!