Πήγα και είδα κι εγώ το Ενήλικες στην αίθουσα. Δε θα σχολιάσω την ταινία, που είναι άλλωστε βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Γιάνη Βαρουφάκη. Θα σχολιάσω, όμως, το βιβλίο. Ο Βαρουφάκης είναι ένας οικονομολόγος με ευρυμάθεια, οξυδέρκεια, και με πρωτότυπη σκέψη. Η δε μαχητικότητά του στο πεδίο εξεύρεσης λύσεων στα μεγάλα προβλήματα του καιρού μας είναι αξιοπρόσεχτη και αξιέπαινη. Όμως, δεν είναι έμπειρος πολιτικός, γι αυτό και το βιβλίο του διατρέχεται από ορισμένες λανθασμένες εκτιμήσεις πολιτικής φύσεως.
Είναι ο συσχετισμός δύναμης, σύντροφε!
Στο βιβλίο αναπτύσσεται συνεχώς η ιδέα ότι μια έγκαιρη αναδιάρθρωση του χρέους συνέφερε τους Ευρωπαίους πιο πολύ από ένα Grexit, τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά. Ο Βαρουφάκης θεωρούσε ότι θα τους εκθέσει την ιδέα του, η οποία συνιστούσε μία win win situation, και αυτοί θα αναγνώριζαν ότι είχε δίκιο. Με λίγα λόγια, δηλαδή, θεωρούσε ότι η ευρωπαϊκή οικονομική και πολιτική ελίτ θα παραδεχόταν ότι τόσα χρόνια εφάρμοζε λάθος πολιτική, ότι το ΔΝΤ κατέστρεψε τόσες χώρες από λάθος, ότι οι Ανατολικοευρωπαϊκές ελίτ κακώς είχαν υποβάλει τις χώρες τους σε λιτότητα για μια γενιά, και ότι εν τέλει η Αριστερά μιας μικρής χώρας όπως η Ελλάδα είχε δίκιο. Κάθε πολιτικός γνωρίζει ότι αυτά δεν γίνονται. Ο Βαρουφάκης, όμως, επιμένει ότι γίνονται, γιατί οι δανειστές είχαν πολλά να χάσουν. Είναι σαφές, ωστόσο, ότι θα έχαναν πολλά περισσότερα, εάν παραδέχονταν όλα τα παραπάνω: θα έχαναν την εξουσία τους. Το παραδέχεται και ο ίδιος (σ.196). Το τελεσίγραφο Σόιμπλε ήρθε απλώς να επιβεβαιώσει όχι κάποιον ανορθολογισμό των ελίτ, αλλά μια ορθολογική επιβολή του συσχετισμού των δυνάμεων. Τελικά, κάποιες καλές ιδέες είναι ανεφάρμοστες εκεί έξω, όσο είναι φαντασίωση η οικειοθελής αναγνώριση της ήττας της παγκόσμιας Δεξιάς από την Αριστερά μιας μικρής χώρας.
Η πολιτική χρειάζεται νομιμοποίηση, αλλιώς this is a coup!
Ο Βαρουφάκης επαναλάμβανε σε όλους τους κλειστούς χώρους των εγχώριων συνεδριάσεων ότι πρέπει να απειλήσουμε με ένα Grexit, για να τους κάνουμε να υποχωρήσουν. Στους αντίστοιχους κλειστούς χώρους στην Ευρώπη, όμως, έλεγε πως το Grexit δεν είναι επιλογή. Στον ελληνικό λαό, επίσης, επαναλάμβανε αυτό που ήθελε να ακούσει: ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση Grexit, γιατί δεν το θέλει κανείς. Ο ίδιος ο πρώην υπουργός μάλιστα σημειώνει ότι γνώριζε ότι η κυβέρνηση δεν είχε νομιμοποίηση για Grexit. Σε αυτό το πλαίσιο, όμως, ακόμα και η δημοσιοποίηση της πρόθεσης για Grexit θα λογίζονταν ως πραξικόπημα, γιατί θα φαινόταν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κορόιδευε τον κόσμο και χρησιμοποιούσε την εντολή του για αλλότριους σκοπούς. Ο Βαρουφάκης, όμως, συμβούλεψε τον Τσίπρα να προτιμήσουν το Grexit, αν η Γερμανία δεν τους αφήσει άλλο περιθώριο (σ.755). Μα, για να γίνει κάτι τέτοιο ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΕΚΛΟΓΕΣ, αλλιώς THIS IS A COUP! Η στρατηγική Βαρουφάκη δεν συνυπολόγιζε τον πλέον σημαντικό παράγοντα στη δημοκρατική πολιτική, τη νομιμοποίηση. Γι αυτό και δεν συμμεριζόταν το ότι ο Τσίπρας ενδιαφερόταν για το αν θα συμφωνούσε το κόμμα με τις επιλογές του (σ.114, 117, 124-5).
Η μπλόφα στους δανειστές ισούται με σύγχυση στο λαό
Η βασική τακτική του Βαρουφάκη, ότι δηλαδή διαμηνύουμε στους αξιωματούχους της ΕΕ και του ΔΝΤ ότι προτιμούμε μια συμφωνία εντός της ευρωζώνης από ένα Grexit, αλλά φοβόμαστε λιγότερο ένα Grexit από τη συνέχιση της χρεοδουλοπαροικίας, ήταν αναπόφευκτο να εκπέμψει διπλά μηνύματα προς τους πολίτες, να υποψιάσει τους δανειστές για τη μπλόφα, και να δώσει το έναυσμα στο μιντιακό σύστημα να μιλήσει για «ερασιτέχνες» και «αναξιόπιστους» ή απεργάζοντες την έξοδο από το ευρώ. Βλέπετε, δεν γίνεται από τη μια να θες να εμπλέξεις έναν ολόκληρο λαό, για να σε στηρίξει, και από την άλλη να του κρύβεις πράγματα για να μην τα μάθει ο αντίπαλος. Επομένως, ό,τι ήξερε ο λαός, ήξερε και ο αντίπαλος. Ήδη από την προηγουμένη των εκλογών του Ιανουαρίου 2015 ο Βαρουφάκης είχε γνωστοποιήσει την πρόθεσή του να κουρέψει τα ελληνικά ομόλογα που κρατούσε η ΕΚΤ και να δημιουργήσει παράλληλο σύστημα πληρωμών (σ.197). Η τακτική του ήταν πλέον γνωστή στους δανειστές, δεν υπήρχε μπλόφα ήδη έξι μήνες πριν χρειαστεί. Οι δανειστές ήταν έτοιμοι, και το Grexit ήδη στο μυαλό του Σόιμπλε.
Έωλη αισιοδοξία
Ενώ ο Βαρουφάκης απέρριπτε παλιότερα την εισαγωγή διπλού νομίσματος, γιατί κόμματα και συμφέροντα θα ισχυρίζονταν ότι επρόκειτο για σχέδιο εξόδου από το ευρώ (σ.191), ή την πρώιμη επιβολή capital controls, γιατί «ο λαός θα πάθαινε σύγχυση» (σ.190), πρότεινε να αντιμετωπιστεί το κλείσιμο των τραπεζών με τη δημιουργία ενός παράλληλου συστήματος πληρωμών με τη βοήθεια του Taxis. Ξαφνικά, δεν φαίνεται να φοβάται όλα τα παραπάνω ή το χάος και την απροθυμία πολιτών και επιχειρήσεων να συνεργάζονται σε αυτό το σύστημα ενόψει των εκλογών που θα ήταν αναπόφευκτες. Πίστευε δε ότι αρκούσαν μερικές βδομάδες λειτουργίας του νέου συστήματος, μέχρι να πειστούν Μέρκελ και Ντράγκι ότι «δεν μασάνε οι Έλληνες» (σ.743). Πρόκειται για πολύ αισιόδοξη πρόβλεψη, ενώ η επιθετικότητα των πιστωτών κλιμακώνονταν και η υπομονή του ελληνικού λαού εξαντλούνταν. Σε κάθε περίπτωση, αυτή η καλή ιδέα, όταν συνάντησε τις πρώτες σκέψεις για τις δυνατότητες του ελληνικού δημοσίου για τέτοια επιτελικά θαύματα, παρέμεινε ιδέα δωματίου.
Αν δεν λειτουργούσε αυτό, τότε καλύτερο ένα Grexit, εισηγούνταν ο Βαρουφάκης. Τότε, βέβαια, ως λαός ακούγαμε ότι ένα Grexit θα μας γύριζε στη νεολιθική εποχή, όμως από το βιβλίο (και την κατοπινή αρθρογραφία του συγγραφέα) μαθαίνουμε ότι ένα Grexit ήταν καλύτερο. «Η ανάκαμψη θα ξεκινούσε από την άνοιξη του 2016» και «οι ρυθμοί ανάκαμψης θα ήταν εντυπωσιακοί» (σ.26). Είναι πλέον ακατανόητο γιατί πολέμησε τις απόψεις Λαπαβίτσα που εισηγούνταν από την αρχή το Grexit. Στο Παράρτημα για την ελληνική έκδοση εισηγείται κάποια σενάρια εξέλιξης της ελληνικής οικονομίας μετά από ενδεχόμενο Grexit: αισιόδοξα το ΑΕΠ θα έπεφτε κατά 6%, απαισιόδοξα κατά 13,5%, αν και αστάθμητοι παράγοντες μπορούσαν να αλλάξουν αυτό το ποσοστό. Υπήρχε ποτέ περίπτωση να πειστεί ένα 30% – 40% του ελληνικού πληθυσμού να δεχτεί να υπομείνει υποτίμηση του νομίσματος, κατάρρευση τραπεζών, χρεοκοπία πολλών επιχειρήσεων, αναταραχή τιμών, πληθωρισμό, περαιτέρω πίεση στα λαϊκά εισοδήματα, ελλείψεις σε τρόφιμα, φάρμακα, καύσιμα, με την υπόσχεση καλύτερων ημερών, ύστερα από τις ακόμα χειρότερες; Ή μήπως θα υποχωρούσε η συλλογική ανασφάλεια με την οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη η ένταξη στους ευρωπαϊκούς θεσμούς;
Διαβάστε το βιβλίο και θα κρίνετε μόνοι/ες σας.
Ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος είναι Δρ. Πολιτικής Επιστήμης – ερευνητής
Πηγή: Η Αυγή
