Πόσα χρόνια κυριαρχίας και αξιοπρέπειας είναι απαραίτητα για την αποκατάσταση πέντε αιώνων λεηλασίας και εκφοβισμού; Πόσα χρόνια δημοκρατίας και αυτοδιάθεσης είναι απαραίτητα ώστε να ισοσκελιστεί η μακραίωνη αποικιοκρατική παράδοση της ολιγαρχίας και στη συνέχεια των πολυεθνικών εταιρειών;
Δεκατρία χρόνια πάντως δεν είναι αρκετά. Δεκατρία χρόνια είναι ακόμη λίγα ώστε ο λαός της Βολιβίας να απαλλαγεί οριστικά από τη φτώχεια και τα προβλήματα που η Δύση κληροδότησε σε αυτούς τους σκληροτράχηλους ιθαγενείς της Λατινικής Αμερικής.
Ο λόγος που στη Βολιβία υπάρχει ακόμα συμπαγής ιθαγενής πληθυσμός, μετά από 500 χρόνια αποικιοκρατίας, είναι το γεγονός ότι οι λευκοί δεν αντέχουν σε υψόμετρο πάνω από τα 1.500 μέτρα. Κάπου εκεί ψηλά, σε μια περιοχή που τη θέριζε η παιδική θνησιμότητα και όπου η Παιδεία, η δημόσια Υγεία και η κοινωνική προστασία ήταν άγνωστες ακόμα και ως λέξεις γεννήθηκε το 1959 ο Έβο Μοράλες, ο πρώτος ιθαγενής πρόεδρος της χώρας και επί δεκατρία χρόνια αδιαφιλονίκητος ηγέτης της.
Από τους αποικιοκράτες κληρονομιά στις πολυεθνικές
Όπως αναφέρει ο Εδουάρδο Γκαλεάνο στις «Ανοιχτές Φλέβες» του, ο ορυκτός πλούτος της Βολιβίας ήταν αυτός που πριν από αιώνες «χρηματοδότησε τα χρέη του ισπανικού στέμματος στους Γερμανούς, Γενοβέζους, Φλαμανδούς και Ισπανούς τραπεζίτες, χρέη που πληρώθηκαν για νέους πολέμους, νέες κατακτήσεις, νέους θανάτους».
Και το ημερολόγιο της Βολιβίας είχε πολλές σελίδες λεηλασίας, πολέμων, βίας και θανάτων καθώς οι αποικιοκράτες ήταν αυτοί που πυροδότησαν πολεμικές συγκρούσεις με τη Χιλή, τη Βραζιλία και την Παραγουάη προς όφελος πολυεθνικών εταιρειών που στη συνέχεια χρηματοδότησαν στρατιωτικά πραξικοπήματα, στήριξαν τον άγριο φιλελευθερισμό και οδήγησαν στην οικονομική εξαθλίωση του λαού της Βολιβίας.
Ο Έβο Μοράλες γεννήθηκε και μεγάλωσε στο βολιβιανό οροπέδιο των Άνδεων από οικογένεια ιθαγενών της φυλής Αϊμάρα. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του και τη στρατιωτική του θητεία, επέστρεψε στην αγροτική δουλειά και σύντομα αναδείχτηκε σε ηγετική μορφή του συνδικάτου των καλλιεργητών κόκας, ενός φυτού που είναι βαθιά δεμένο με την κουλτούρα και την παράδοση των Ινδιάνων της Βολιβίας και παίζει σημαντικό ρόλο στην τοπική τους οικονομία.
Ναι, από την κόκα παράγεται η κοκαΐνη, αλλά οι ινδιάνοι των Άνδεων, δεν έχουν καμία σχέση με αυτό το θέμα και οι προσπάθειες των ΗΠΑ και των κυβερνήσεων της Βολιβίας να εξαλείψουν την καλλιέργεια του φυτού, με το καλό ή με το άγριο, έθετε σε κίνδυνο την επιβίωση των ιθαγενών κοινοτήτων.
Υπήρξαν οξύτατες κοινωνικές συγκρούσεις πάνω σε αυτό το ζήτημα, σε μια εποχή μάλιστα που, εγκάθετοι διεφθαρμένοι πολιτικοί κυβερνούσαν τη χώρα με το «δόγμα του σοκ» παραδίδοντας όλη την παραγωγική βάση της χώρας σε δυτικές εταιρείες και εξωθώντας συστηματικά τα φτωχά στρώματα των Ινδιάνων αγροτών στην πείνα και την εξαθλίωση.
Ο Μοράλες πλήρωσε την έντονη δραστηριότητά του υφιστάμενος επιθέσεις παρακρατικών, συλλήψεις και βασανισμούς, αλλά επιβίωσε.
Ο Ινδιάνος που θα άλλαζε την ιστορία 500 χρόνων
Αντιλαμβανόμενος τη δυναμική του αγροτικού κινήματος και την εντυπωσιακή διεύρυνση της κοινωνικής του βάσης, μετά από μια μακρά περίοδο υψηλής έντασης κινητοποιήσεων, ο Μοράλες συνέλαβε την ιδέα του μετασχηματισμού του συνδικάτου σε πολιτικό κόμμα και δούλεψε εντατικά πάνω σε αυτό. Χωρίς χρηματοδότες, μόνο με τη δράση ενός δικτύου ακτιβιστών -αλλά και με συστηματικές εκκαθαρίσεις των γραμμών του από διεφθαρμένα στοιχεία- το Κίνημα για τον Σοσαλισμό (MAS) διέγραψε μια εκπληκτική πορεία.
Αυτοπροσδιοριζόμενο ως κόμμα των ιθαγενών και έχοντας στο πρόγραμμά του το αίτημα της εθνικοποίησης των επιχειρήσεων στρατηγικής σημασίας, της νομιμοποίησης της καλλιέργειας τηε κόκας και της δίκαιης διανομής των κοινωνικών αγαθών, το κόμμα αυτό κέρδισε σταδιακά την εμπιστοσύνη των Ινδιάνων σαρώνοντας πρώτα σε τοπικό επίπεδο, για να μπει, κατόπιν, δυναμικά στην κεντρική πολιτική σκηνή.
Το πέτυχε πρωτοστατώντας στις οξύτατες κοινωνικές συγκρούσεις που ξέσπασαν στη Βολιβία από τις αρχές του 2000, πρώτα για την ιδιωτικοποίηση του νερού και κατόπιν για την ιδιωτικοποίηση του φυσικού αερίου. Στις συγκρούσεις αυτές το MAS αναδείχτηκε σε πρωτοπορία των φτωχών αγροτικών στρωμάτων, τα οποία κατάφερε να κινητοποιήσει αποφασιστικά, σε μάχες σώμα με σώμα με τις δυνάμεις κρατικής καταστολής και τις συμμορίες των παρακρατικών δολοφόνων.
Πολιτική νίκη και πόλεμος στη φτώχεια
Από τα 3,5 εκατομμύρια του πληθυσμού της Βολιβίας, περίπου τα 2 είναι ιθαγενείς και ο Μοράλες είχε κερδίσει ένα τεράστιο στοίχημα αποσπώντας τους από την απάθεια και κερδίζοντας με το σπαθί του MAS την πολιτική τους εμπιστοσύνη. Στις γενικές εκλογές του 2002 το MAS αναδείχτηκε αξιωματική αντιπολίτευση με 20,94%, μόλις 1,5 μονάδα πίσω από το συστημικό κόμμα του Γκονζάλες Σάντσες Ντε Λοσάδα, που αναδείχτηκε Πρόεδρος της χώρας.
Δεν σταμάτησε εκεί. Στις επόμενες εκλογές, που έγιναν το 2005, το κόμμα των Ινδιάνων αγροτών κατέγραψε έναν πρωτοφανή θρίαμβο κερδίζοντας με 53,7% και προκαλώντας ανατριχίλα στις πλούσιες λευκές ελίτ των πόλεων, τις δυτικές εταιρείες που κυβερνούσαν τη χώρα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και τη CIA.
Η πρώτη εκείνη εκλογική νίκη του Μοράλες έφερε τη Βολιβία στο χείλος ενός εμφυλίου πολέμου. Ο θρίαμβος του MAS ήταν αποτέλεσμα μιας βαθιάς πολιτικής διαίρεσης ανάμεσα στους ινδιάνους και τα μεσαία στρώματα της χώρας. Ο Μοράλες δεν έκανε πίσω. Έβαλε εμπρός το πρόγραμμά του, το οποίο, αν και δεν εφάρμοσε στο σύνολό του, έφερε στα χέρια του κράτους τεράστιους τομείς της οικονομίας.
Η εμβληματική του μεταρρύθμιση ήταν ο κρατικός έλεγχος στην παραγωγή υδρογονανθράκων. Ένα από τα πρώτα του μέτρα ήταν ο εξαναγκασμός των εταιρειών να παραχωρούν το 82% των κερδών τους στο κράτος, εκεί που μέχρι τότε απέδιδαν μόνο το 18%.
Μετά το 2006, στην ανάπτυξη της διαδικασίας αλλαγής που θέσπισαν τα κοινωνικά κινήματα μαζί με την κυβέρνηση του Έβο Μοράλες, ένα από τα βασικά επιτεύγματα ήταν η μείωση της ακραίας φτώχειας από 34% σε 15%.
Σε συνδυασμό με ένα ευρύ δίκτυο περισσοτέρων από 3.000 Κέντρων Δημόσιας Υγείας, την έκδοση τίτλων ιδιοκτησίας γης για πάνω από 1,5 εκατομμύρια άκληρους αγρότες, τα καθολικά προγράμματα άμεσων παροχών, όπως το Renta Dignidad (Εισόδημα Αξιοπρέπειας), τη χορήγηση έως και 14% του κρατικού προϋπολογισμού στην εκπαίδευση, την κατασκευή χιλιάδων μονάδων κοινωνικής κατοικίας και τη σταδιακή αύξηση των μισθών, τα 13 αυτά χρόνια μπορεί να μην είναι πολλά, αλλά σίγουρα στη διάρκειά τους έγιναν πολλά και είχαν αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων ετών στη Λατινική Αμερική και μια εκθετική αύξηση των διεθνών αποθεμάτων της χώρας.
Δηλαδή τη διαθεσιμότητα των πόρων για τη ριζική βελτίωση της ποιότητας ζωής των Βολιβιανών και μόνο αυτών.
Πηγή: Η Αυγή
