Oι «γύπες» του νεοφιλελευθερισμού που εδώ και πολλά χρόνια πετούν πάνω από το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης «χτύπησαν» με την παρουσίαση, από τον διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος Γ. Στουρνάρα, του βιβλίου τους… Πρόκειται για το πόνημα «Συντάξεις για νέους – Ενα αναπτυξιακό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης», των γνωστών Μιλτιάδη Νεκτάριου, Πλάτωνα Τήνιου και Γιώργου Συμεωνίδη.
Στο συγκεκριμένο βιβλίο επαναφέρεται και αναλύεται στην πραγματικότητα η πρόταση Μητσοτάκη που θέλει να εισαγάγει το μοντέλο του δικτάτορα Πινοσέτ στην επικουρική ασφάλιση.
Ηταν το 1981 όταν ο Χ. Πινέρα ως υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων της δικτατορίας Πινοσέτ ανακήρυξε την Πρωτομαγιά εκείνου του έτους ως ημέρα κατάργησης της δημόσιας κύριας και επικουρικής ασφάλισης, κατάργησης του εορτασμού της Εργατικής Πρωτομαγιάς και ελεύθερης επιλογής κύριας και επικουρικής ασφάλισης στις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες.
Ωστόσο στο βιβλίο των Μιλτιάδη Νεκτάριου, Πλάτωνα Τήνιου και Γιώργου Συμεωνίδη, πέραν τούτου, γίνεται προσπάθεια να «μασκαρευτεί» το έλλειμμα που δημιουργείται ως κόστος μετάβασης στο νέο σύστημα (έχει υπολογιστεί στα 55 δισ. ευρώ) που θέλει να εγκαθιδρύσει ο πρόεδρος της Ν.Δ. Κ. Μητσοτάκης.
Οι τρεις συγγραφείς προτείνουν ουσιαστικά ένα σύστημα τριών πυλώνων ως ένα είδος σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στο οποίο:
◼ Ο πρώτος πυλώνας παραμένει κρατικός και υποχρεωτικός και παρέχει τις κύριες συντάξεις σε διανεμητική βάση.
◼ Ο δεύτερος πυλώνας είναι επίσης κρατικός και υποχρεωτικός –παρέχεται ωστόσο δικαίωμα εθελοντικής απεμπλοκής σε όσους συμμετέχουν, με ισοδύναμη κάλυψη, σε Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης– και αποδίδει επικουρικές συντάξεις μέσω ενός νέου, ενιαίου, πλήρως κεφαλαιοποιημένου ταμείου.
◼ Ο τρίτος πυλώνας είναι ιδιωτικός και προαιρετικός. Στηρίζεται στη λειτουργία Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ), τα οποία οργανώνονται και χρηματοδοτούνται από τους ενδιαφερόμενους εργαζόμενους και εργοδότες με βάση το ισχύον νομικό πλαίσιο (Ν. 3029/2002).
Ωστόσο ακόμη και ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, Γ. Στουρνάρας, δεν μπόρεσε παρά να παραδεχτεί ότι δημιουργούνται δύο ειδών ελλείμματα:
◼ Η μετάβαση σε ένα κεφαλαιοποιητικό σύστημα για τις επικουρικές συντάξεις συνεπάγεται ότι οι εισφορές των εργαζομένων δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να πληρωθούν οι επικουρικές συντάξεις των απερχόμενων γενεών.
◼ Η μείωση εισφορών στην κύρια ασφάλιση κατά το ήμισυ (από 20% σε 10%) συνεπάγεται λιγότερους πόρους για την πληρωμή των παλαιών συντάξεων στη μεταβατική περίοδο.
Εκεί έρχονται οι συγγραφείς να «μασκαρέψουν» το έλλειμμα, καθώς προβάλλουν επιστημονικούς όρους όπως «ομόλογα αναγνώρισης», ώστε να καλύψουν επιστημονικά το χρέος που δημιουργείται…
Συγκεκριμένα, αναγράφουν στο βιβλίο τους ότι ως προς τις πηγές άντλησης της απαραίτητης χρηματοδότησης, προτείνονται τα εξής για τη μεταβατική περίοδο:
1. Σταδιακή (μια πενταετία) μείωση των εισφορών κύριας ασφάλισης.
2. Εξοικονόμηση πόρων από το υφιστάμενο σύστημα μέσω παρέμβασης στις πρόωρες συντάξεις.
3. Kρατική χρηματοδότηση.
4. Χρήση κατάλληλων χρηματοοικονομικών εργαλείων για εσωτερικό δανεισμό, μετά την πρώτη δεκαετία λειτουργίας του νέου συστήματος (π.χ. ομόλογα).
Είναι σαφές ότι προτείνουν περιστολή συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων, μεταφορά του κόστους στους φορολογούμενους και βέβαια δανεισμό. Είναι σαφές ότι όσο και να το «μασκαρέψεις» με επιστημονικούς όρους (π.χ. χρήση κατάλληλων χρηματοοικονομικών εργαλείων ή ομόλογα αναγνώρισης), το χρέος παραμένει και κάποιος πρέπει να το πληρώσει. Kαι δεν θα είναι οι ωφελούμενες ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, αλλά οι ασφαλισμένοι (με τη μορφή διπλών εισφορών για τη γενιά της μετάβασης) ή οι φορολογούμενοι…
Ωστόσο καλό είναι να δούμε τι πέτυχαν με το μοντέλο Πινοσέτ όσες χώρες το εφάρμοσαν. Κατ’ αρχάς πρέπει να αναφέρουμε ότι αντίστοιχες νεοφιλελεύθερες πρακτικές εφαρμόστηκαν στην κοινωνική ασφάλιση στην Αργεντινή, τη Χιλή, τη Βολιβία, το Μεξικό, το Περού, την Ουρουγουάη, την Κολομβία, το Καζακστάν, τη Λετονία κ.α., με το επιχείρημα ότι το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης δημιουργεί ελλείμματα, τα οποία όχι μόνο απειλούν την οικονομική σταθερότητα αλλά επιπλέον στερούν πόρους από την εκπαίδευση, την υγεία και τις υποδομές (ακριβώς τα ίδια αντιγράφουν και οι τρεις συγγραφείς του βιβλίου).
Μετά από 10-15 χρόνια περιπετειών του συστήματος των ατομικών μερίδων ασφάλισης, στο πλαίσιο της στρατηγικής «των απελευθερωμένων κυρίαρχων χρηματοπιστωτικών αγορών και των αποκλεισμένων κοινωνιών» της Παγκόσμιας Τράπεζας, που εφαρμόστηκε (1/5/1981) στη Χιλή του Πινοσέτ και μετά το 1990 επεκτάθηκε σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και στη Βαλτική, έχουμε ασφαλιστικά ταμεία που αρχικώς υπόσχονταν ποσοστό αναπλήρωσης 70% και κατέληξαν να παρέχουν συνταξιοδοτικές παροχές με ποσοστό αναπλήρωσης 18% για τους άνδρες και 28% για τις γυναίκες, σε βαθμό που οδηγήθηκε το επίπεδο των συνταξιοδοτικών παροχών κάτω από το όριο της φτώχειας.
Ολα αυτά προξενήθηκαν από την κατάρρευση ασφαλιστικών εταιρειών και τραπεζών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα καταρρεύσεων στον χρηματοπιστωτικό τομέα αποτελούν οι Lehman Brothers, Bear Stearn, Citigroup, ΑΣΠΙΣ Πρόνοια, AIG, την οποία διέσωσε ο κρατικός προϋπολογισμός των ΗΠΑ (με φορολογία), αναλαμβάνοντας το κόστος ασφαλιστικών συμβολαίων ύψους 85 δισ. ευρώ.
Ετσι, όταν τα αποτελέσματα του συγκεκριμένου συστήματος των ατομικών μερίδων μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 ήταν οδυνηρά, τα κράτη που είχαν υιοθετήσει τέτοια συστήματα προσέφυγαν στο αναδιανεμητικό σύστημα και στα δημόσια ασφαλιστικά ταμεία.
Παράλληλα, στη Σουηδία, την Ιταλία, τη Νορβηγία κ.α., προκειμένου να απομακρυνθούν από τους κινδύνους των κεφαλαιαγορών στους οποίους εκτίθενται τα αμιγώς κεφαλαιοποιητικά ταμεία, προσέφυγαν στο αναδιανεμητικό σύστημα της νοητής κεφαλαιοποίησης (NDC).
