Όταν τον περασμένο Σεπτέμβριο εμφανίστηκε από το Πουθενά ο Στέφανος Κασελάκης, πολλοί έσπευσαν να δουν σε αυτόν τον ηγέτη που θα έφερνε τον ΣΥΡΙΖΑ πίσω στην εξουσία. Και πολλοί που σήμερα τον αποκαλούν με οξύτατους χαρακτηρισμούς, από τραμπίσκο μέχρι πολιτικά ανισόρροπο, τότε μιλούσαν για αυτόν με θερμά λόγια, λοιδορώντας με για την κριτική που του ασκώ στο βιβλίο μου «Το Φαινόμενο Κασσελάκη–Το μεσσιανικό προσωπείο της μεταδημοκρατίας», που κυκλοφόρησε τέλη Οκτωβρίου.
Όμως τόσο ο Κασσελάκης όσο και η μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ μετά την εκλογή του έβγαζε μάτι ότι θα εξελιχθούν σε παρωδία. Έγραφα τότε στο βιβλίο: «Δεν έχει σημασία η ιστορία, η θεωρία, οι ιδέες της Αριστεράς, αλλά η μεσσιανική έλευση του Νυμφίου μέσα στη νύχτα, που θα νικήσει το σκοτάδι και θα φέρει πίσω το φως, τη χαρά, την απόλαυση». Και προσέθετα ότι αιτία της απροσδόκητης επικράτησης του Κασσελάκη δεν ήταν μόνο οι όροι διαξαγωγής του πολιτικού παιχνιδιού που αποκαλούνται σχηματικά «μεταδημοκρατία» ή «μεταπολιτική», αλλά επίσης το πολιτικό και ιδεολογικό αδιέξοδο στο οποίο είχε περιπέσει ο ΣΥΡΙΖΑ.
Όταν ήρθε να παρουσιάσει το βιβλίο ο ίδιος ο Κασσελάκης, μαζί με τον Αντώνη Λιάκο, σε μία επεισοδιακή εκδήλωση στα τέλη Νοεμβρίου, ακόμη και εγώ που είχα αναλύσει το πρόσωπο και το προσωπείο του δεν περίμενα ότι θα σηκωθεί να φύγει ξαφνικά, εκνευρισμένος από την κριτική που του άσκησα, κριτική ευγενική και ήπια μια που ήταν προσκεκλημένος μου στην εκδήλωση. Μετά ο πολιτικός χρόνος επιταχύνθηκε και άρχισε να εκδιπλώνεται αυτό που ζούμε τους τελευταίους επτά μήνες. Πλέον το άστρο του Κασσελάκη φαίνεται να δύει παταγωδώς.
Το βιβλίο κλείνει με την εξής φράση: «Δεν έχει σημασία ποια θα είναι η έκβαση της πολιτικής διαδρομής του Στέφανου Κασσελάκη, αν θα μακροημερεύσει ή θα αποχωρήσει τόσο γρήγορα όσο χρειάστηκε για να γίνει αρχηγός. Αυτό που θα μείνει είναι ωστόσο ο επικοινωνιακός Blitzkrieg που εξαπέλυσε στα τέλη του καλοκαιριού του 2023 και η υποδοχή του από την ελληνική κοινωνία ως μια τομή με πριν και «μετα-» στην παγκόσμια πολιτική ιστορία – το «Φαινόμενο Κασσελάκη».
Δεν παριστάνω τον προφήτη. Όσα έγιναν και όσα θα γίνουν φαινόταν να είναι προδιαγεγραμμένα. Ξαναδιαβάζοντας σήμερα το βιβλίο, οκτώ μήνες μετά την κυκλοφορία του, νομίζω ότι έχει ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον για να μπορέσει κανείς να κατανοήσει τι συνέβη στον ΣΥΡΙΖΑ και τι πρέπει να αναμένουμε το επόμενο διάστημα να συμβεί.
Άλλη μία φράση από το βιβλίο: “«Το θέμα είναι τώρα τι λες» διερωτώταν ένας εμβληματικός ποιητής της Αριστεράς πριν από μισό αιώνα, δύο χρόνια μετά την ιστορική ρήξη του 1968, από την οποία ξεπήδησε η ελληνική εκδοχή της «αντιδογματικής» Αριστεράς που υπό το σχήμα του ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνησε με το σύνθημα «πρώτη φορά Αριστερά», πάνω στο κύμα της σύγκρουσης με τα Μνημόνια. Πόση σχέση έχει με όλα αυτά ο νέος αρχηγός της ριζοσπαστικής Αριστεράς Στέφανος Κασσελάκης και ποιες είναι οι «νεο-περιπέτειες» ή «μετα-περιπέτειες», κατά την παιγνιώδη διατύπωση του Κωνσταντίνου Τσουκαλά, που εκδιπλώνονται μπροστά στις κοινωνίες του «μετα-»;”.
Κατά τη γνώμη μου σήμερα τα κρίσιμα ερωτήματα δεν αφορούν την αναμενόμενη πολιτική αποκαθήλωση ή αποδυνάμωση του Κασσελάκη, ο οποίος θα μείνει στην Ιστορία μόνο για την εκλογή του από το Πουθενά στην ηγεσία του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης μέσα σε μόλις είκοσι μέρες, αλλά ποιο θα είναι το επόμενο πρόσωπο στην ηγεσία της σπαρασσόμενης αξιωματικής αντιπολίτευσης, αν ο ΣΥΡΙΖΑ θα μείνει ενωμένος ή θα αποσυντεθεί περαιτέρω και, κυρίως, αν θα γίνει εφικτό να ανασυγκροτηθεί και να ενωθεί ο χώρος της Κεντροαριστεράς ώστε η Νέα Δημοκρατία, που επίσης βρίσκεται σε σοβαρή πολιτική κρίση, να σταματήσει να παίζει χωρίς αντίπαλο.
Η ανασυγκρότηση της Κεντροαριστεράς δεν αφορά μόνο την πολιτική-κομματική αντιπαράθεση, αλλά την ποιότητα της δημοκρατίας μας, που μετά τις εκλογές του 2023 λειτουργεί χωρίς να υπάρχει έστω σοβαρή κοινοβουλευτική αντιπολίτευση, αφού τα άλλα θεσμικά αντίβαρα της ελληνικής δημοκρατίας έχουν αποδυναμωθεί. Ίσως τελικά από το “φαινόμενο Κασσελάκη” και την “τραγωδία Κασσελάκη”, που θα μπορούσε να είναι ο τίτλος της συνέχειας του βιβλίου, να αναδυθεί ένα νέο κομματικό σύστημα και η ευκαιρία για την επιστροφή μίας νέας, ενωμένης Κεντροαριστεράς στο προσκήνιο.
Ποιοι θα πρέπει να είναι οι συγκολλητικοί πυλώνες αυτής της νέας Κεντροαριστεράς; Πρώτον, η αντιμετώπιση της ακρίβειας στη ρίζα της, που είναι η ασύδοτη λειτουργία μεγάλων αγορών με την ανοχή του κράτους, οδηγώντας στη φτωχοποίηση σημαντικό μέρος των νοικοκυριών και στη διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής. Δεύτερον, η αποκατάσταση των αρχών της διαφάνειας, της λογοδοσίας, της πολιτικής συμμετοχής και η διασφάλιση του δημοκρατικού και κοινωνικού κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Και τρίτον, η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης που αλληλεπιδρά με τα προηγούμενα, καθιστά αβίωτη τη ζωή μας στις πόλεις, καταστρέφει τη γεωργική παραγωγή και διευρύνει περαιτέρω τις κοινωνικές και διαγενεακές ανισότητες.
Αυτό που προέχει σήμερα είναι οι νέες ιδέες, οι συγκεκριμένες προτάσεις για τη βελτίωση της ζωής όλων, ένα σχέδιο για την αλλαγή της χώρας και την διαβίωση των κατοίκων της με όρους αξιοπρέπειας. Τα πρόσωπα μπορούν να αναζητηθούν σε δεύτερο χρόνο, αντί να συμβαίνει το αντίστροφο, προκαλώντας την απέχθεια της κοινωνίας για κομματικούς ανταγωνισμούς που οι πολίτες εκλαμβάνουν τελικά ως ιδιοτελείς φιλοδοξίες προσώπων χωρίς πολιτικό περιεχόμενο.
Ο Ξενοφών Κοντιάδης είναι συνταγματολόγος, Καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
