Οφείλω να ομολογήσω ότι δεν πιστεύω στην ταυτότητα, ούτε στην εθνική ούτε στην ευρωπαϊκή ταυτότητα. Προτιμώ την κοσμική άποψη για το κράτος.
Ναι, είναι αλήθεια, οτιδήποτε υποτίθεται ότι πρέπει να μένει ενωμένο με κάποιο τρόπο πρέπει να ενοποιείται. Από το άτομο μέχρι το κόμμα και το κράτος. Ωστόσο, όλα όσα είναι ένα είναι ταυτόχρονα και δύο και πολλά περισσότερα.
Η δημοκρατία συνίσταται ακριβώς στην εξισορρόπηση της ενότητας με την αναγνώριση της διαφορετικότητας.
Το να φετιχοποιούμε την ταυτότητα χωρίς να αναγνωρίζουμε δεόντως τη διαφορά σημαίνει ότι ορίζουμε το Εμείς διαχωρίζοντάς το από τον Άλλο. Αυτό δεν έχει να κάνει με την ανάπτυξη, αλλά με την επέκταση του ίδιου και την εξάλειψη του άλλου.
Συχνά υποστηρίζεται ότι η εθνική ταυτότητα στην ουσία της προκύπτει από την κοινή ιστορία. Στην πραγματικότητα, όμως, η ερμηνεία της ιστορίας είναι πάντα μια άσκηση του παρόντος. Θα πρέπει να μην εμπιστευόμαστε τις ιστορικές αφηγήσεις, καθώς δεν αντιπροσωπεύουν αμετάβλητες προϋποθέσεις, αλλά αποτελούν ένα διαμφισβητούμενο πεδίο ερμηνείας, όπου αντίθετες κοινωνικές δυνάμεις εκφράζουν τις διεκδικήσεις τους για το παρόν.
Η ευρωπαϊκή ταυτότητα προέρχεται τοξικά από τη σύνθεση της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας με τις ιουδαιοχριστιανικές ρίζες της Δύσης. Λες και η ελληνική φιλοσοφία δεν χρειαζόταν να μεταφραστεί από Άραβες μελετητές για να φτάσει στην Ευρώπη. Ακόμη και ο Γκαίτε γνώριζε ότι μόνο όσοι αγαπούν και γνωρίζουν τον Χαφίζ ξέρουν τι τραγούδησε ο Κάμερον.
Ας κρατήσουμε τα πόδια μας στο έδαφος. Για να δημιουργήσεις ένα κράτος ή μια κρατική οντότητα και να το κρατήσεις ενωμένο, χρειάζεσαι ένα καλό σύνταγμα και δημοκρατικά υιοθετημένους νόμους που εφαρμόζονται σύμφωνα με το κράτος δικαίου. Η συναίνεση των πολιτών που βασίζεται σε αυτό ονομάζεται δημοκρατικός συνταγματικός πατριωτισμός.
Η έκκληση της ευρωπαϊκής Δεξιάς για μια ευρωπαϊκή ταυτότητα, μια “Leitkultur”, χρησιμεύει πάνω απ’ όλα στη συγκάλυψη της έλλειψης δημοκρατίας και συναίνεσης στο εγωιστικό ευρωπαϊκό τους σχέδιο.
Αντ’ αυτού, χρειαζόμαστε ένα Ευρωπαϊκό Κοινό βασισμένο στα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου.
Τι θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση του; Τα ανθρώπινα δικαιώματα σημαίνουν περισσότερα από την ισότητα ενώπιον του νόμου. Σημαίνει το δικαίωμα σε ασφαλείς, καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, σε προσιτή, αξιοπρεπή στέγαση, προστασία από τη φτώχεια, ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση, στις συντάξεις, στον πολιτισμό, στην υγεία και στις υπηρεσίες φροντίδας.
Η δημοκρατία περιλαμβάνει το σεβασμό της αυτοδιάθεσης. Αυτό είναι κάτι περισσότερο από αυτό που η φιλελεύθερη δημοκρατία είναι διατεθειμένη να δώσει. Περιλαμβάνει ίσα δικαιώματα συναπόφασης για όλους τους πολίτες – και στον εργασιακό χώρο. Όσοι ζουν σε έναν τόπο δεν χρειάζονται απόδειξη ταυτότητας για να ασκήσουν αυτά τα δικαιώματα. Κανένας άνθρωπος δεν είναι παράνομος.
Εξάλλου, το πιο θεμελιώδες από όλα τα δικαιώματα, το δικαίωμα στην ασφάλεια και την ειρήνη, πρέπει να διασφαλίζεται σε μια οικολογικά βιώσιμη κοινωνία. Πρόκειται για τη διατήρηση του κοινού μας σπιτιού με την αποκήρυξη της χρήσης βίας στις σχέσεις μεταξύ λαών και κρατών.
Η Δεξιά καθοδηγείται από την ιδέα της μετατροπής της Ευρώπης σε παγκόσμια υπερδύναμη. Γι’ αυτό χρειάζεται ταυτότητα βασισμένη στο φάντασμα της ευρωπαϊκής υπεροχής.
Αντίθετα, το δικό μας όραμα για την Ευρώπη είναι κοσμοπολίτικο και οικουμενικό. Απαντάμε σε όσους θέλουν να επιβάλουν τη στενόμυαλη ταυτότητά τους: «Δώστε μας αντ’ αυτού κάτι με το οποίο αξίζει να ταυτιστούμε: την ειρήνη, την ισότητα και ένα υγιές περιβάλλον. Τότε θα συνεχίσουμε τη συζήτηση».
* Ο Walter Baier είνα πρόεδρος του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς, υποψήφιος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
