Την περασμένη εβδομάδα, με την παρότρυνση και την παρουσία της προέδρου της Κομισιόν Ursula von der Leyen, Ισραήλ και Αίγυπτος υπέγραψαν στο Κάιρο τριμερή Συμφωνία Προθέσεων (memorandum of understanding – MoU) ενεργειακής συνεργασίας, για την εξαγωγή φυσικού αερίου (ΦΑ) από το Ισραήλ στην Αίγυπτο, για να υγροποιηθεί (LNG) και στη συνέχεια να διοχετευθεί με τάνκερς στη διψασμένη ενεργειακά Ευρώπη. Η συμφωνία στοχεύει στην ταχύτερη δυνατή υποκατάσταση του ρωσικού ΦΑ, με διαδικασίες «fast track», από οποιαδήποτε εναλλακτική πηγή. Εντάσσεται, δε, στους στρατηγικούς στόχους του Περιφερειακού Ενεργειακού Φόρουμ χωρών της ανατολικής Μεσογείου (Ισραήλ, Αίγυπτος, Ελλάδα, Κύπρος, Ιορδανία).
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εισήγαγε πέρυσι από την Ρωσία 155 εκ. κυβικά μέτρα (bcm) ΦΑ που αντιπροσωπεύει το 40% της συνολικής ευρωπαϊκής κατανάλωσης. Μέσω του προγράμματος repowerEu, στοχεύει μέχρι το 2027 στην πλήρη απεξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά (μείωση κατά 2/3 του ΦΑ μέχρι τέλος του 2022). Μέχρι τώρα η πορεία του προγράμματος δεν μπορεί να θεωρηθεί επιτυχής, εξαναγκάζοντας την ΕΕ να πάρει σπασμωδικές πρωτοβουλίες συχνά εις βάρος των κλιματικών δεσμεύσεων.
Η εξέλιξη αυτή μπορεί να καταστήσει το Ισραήλ ανερχόμενο πρωταγωνιστή στην υποκατάσταση της Ρωσίας ως κεντρικού ενεργειακού παρόχου της Ευρώπης, αναβαθμίζοντας ταυτόχρονα διπλωματικά και πολιτικά τον ρόλο του στην περιοχή, και ως κεντρικό βραχίονα του «Αραβικού ΝΑΤΟ» σε αντι-ιρανική κατεύθυνση, στο πλαίσιο της «συμμαχίας» που συγκρότησαν οι ΗΠΑ το 2020 με τη «Συμφωνία του Αβραάμ», προκειμένου να «κανονικοποιθούν» οι σχέσεις του Ισραήλ με τα αραβικά κράτη.
Το Ισραήλ δεν διαθέτει εγκαταστάσεις υγροποίησης LNG ικανές να επεξεργαστούν άμεσα τα νέα μεγάλα κοιτάσματα που ανακαλύφθηκαν στις θαλάσσιες περιοχές κυριαρχίας του, ενώ το «πέρασμα» μέσω Αιγύπτου για την Ευρώπη θα χρειαστεί δυο χρόνια για να λειτουργήσει σε μέγιστη απόδοση.
Η Αίγυπτος εξάγει περιορισμένες ποσότητες ΦΑ, λόγω των αυξημένων εσωτερικών αναγκών. Πάντως το Κάιρο προγραμματίζει την επέκταση των μονάδων υγροποίησης ΦΑ στην περιοχή Idku (δυο μονάδες ικανότητας 4,1 εκ. τόνων ετησίως) και στην Damietta (5 εκ. τόνων ετησίως) αντίστοιχα.
Η συμφωνία προσφέρει στον Αιγύπτιο πρόεδρο Abdel Fattah Αl Sissi ευκαιρία να απολαύσει την πλήρη ασυλία της Δύσης από τις τεκμηριωμένες κατηγορίες εξαιτίας της μεθοδικής καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του αιγυπτιακού λαού, τις συλλήψεις, δολοφονίες πολιτικών αντιπάλων (βασανισμός και δολοφονία του ιταλού νεαρού ερευνητή G. Reggeni), την καταστρατήγηση της ελευθερίας του Τύπου και έκφρασης. Ο Αl Sissi, για την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού αντιδραστήρα στη χώρα του συνεργάζεται και με την Ρωσία, ενώ έχει αποφύγει, επιμελώς μέχρι σήμερα, να καταδικάσει την εισβολή στην Ουκρανία. Επίσης, η ΕΕ θα χρηματοδοτήσει με 100 δισ. ευρώ τη στήριξη της αιγυπτιακής αγροτικής οικονομίας για την αντιμετώπιση της έλλειψης σιτηρών εισαγωγής από την Ρωσία και την Ουκρανία.
Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη της UNCΤAD του ΟΗΕ (Conference on Trade and Development), για να αντιμετωπιστούν οι τεράστιες καταστροφές και οι ανθρωπιστικές ανάγκες στη λωρίδα της Γάζας, που το Ισραήλ έχει μετατρέψει σε βομβαρδισμένη ανοιχτή φυλακή, θα χρειαστούν μεγάλα κεφάλαια που θα μπορούσαν να προέλθουν από την εκμετάλλευση των νέων ενεργειακών κοιτασμάτων Levant Basin, η αξία των οποίων εκτιμάται στα 524 δισ. δολάρια.
Η ισραηλινή κατοχή και ο αποκλεισμός της Γάζας έχει στερήσει το δικαίωμα του παλαιστινιακού λαού στην εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου του. Η ισραηλινο-παλαιστινιακή συμφωνία του 1995, Οσλο ΙΙ, για τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας, αναγνώριζε τη δικαιοδοσία της Παλαιστινιακής Αρχής σε βάθος 20 μιλίων από τις ακτές της. Μετά τον αποκλεισμό, όμως, που επέβαλε το 2007 ο ισραηλινός στρατός στην Γάζα, το Ισραήλ ανέλαβε μονομερώς την αποκλειστικότητα των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων.
Με τις πρακτικές αυτές το Ισραήλ παραβιάζει τις σχετικές διατάξεις της Χάγης, την 4η Σύμβαση της Γενεύης και γενικά κάθε ανθρωπιστική δικαιωματική νομοθεσία, που προβλέπει ότι η εκμετάλλευση πηγών ενέργειας σε κατεχόμενες περιοχές δεν μπορεί να γίνει χωρίς την αναγνώριση των δικαιωμάτων και ωφελημάτων του τοπικού πληθυσμού.
Η UNCDAD εκτιμά ότι για την ανασυγκρότηση της επανειλημμένα καταστραμμένης Γάζας και για την αντιμετώπιση της φτώχιας, που ο ισραηλινός αποκλεισμός έχει επιφέρει, χρειάζονται 838 εκ. κάθε χρόνο. Ένα μερος των κεφαλαίων θα μπορούσαν να προέλθουν από τη συμμετοχή στα έσοδα από τις εξαγωγές ΦΑ.
Η ΕΕ δεν προκύπτει να απασχολείται με αυτό, καθότι χρησιμοποιεί δυο μέτρα και δυο σταθμά για την αντιμετώπιση των πολεμικών και ανθρωπιστικών κρίσεων.
Ιωσήφ Σινιγάλιας
