Το φιάσκο της κυπριακής διπλωματίας

Είναι οδυνηρή η διαπίστωση του πόσο εύκολα η Κύπρος εφάρμοσε την τυχοδιωκτική αυτή διπλωματία και η Αθήνα συμπορεύτηκε μαζί της. Με επιπόλαιους υπολογισμούς εργάζονταν τόσο καιρό πάνω σε αβάσιμα σενάρια, αφήνοντας την εντύπωση ότι άλλαξαν τους όρους του παιχνιδιού («game changer»). Στην πραγματικότητα, όμως, η Κύπρος εγκλωβίστηκε στους προσωπικούς σχεδιασμούς και τις «φιλίες» της ηγεσίας της, αγνοώντας τους πραγματικούς συσχετισμούς και αδιαφορώντας για τις συνέπειες στο Κυπριακό.

H είδηση από την Ιερουσαλήμ επιβεβαιώνει τις εκτιμήσεις για ραγδαίες εξελίξεις: «Η κυβέρνηση του Ισραήλ δεν θέτει κανέναν όρο στην Αγκυρα για τη βελτίωση των σχέσεων των δύο χωρών» (Jerusalem Post, 17/2). Την προηγούμενη ημέρα ο Ιμπραχίμ Καλίν, ο εξ απορρήτων σύμβουλος του προέδρου Ερντογάν και ο Τούρκος υφυπουργός Εξωτερικών Σεντάτ Ονάλ ταξίδεψαν στο Ισραήλ και είχαν συνομιλίες με τη νέα κυβέρνηση Μπένετ. Το αγκάθι «Χαμάς» δεν υπάρχει πλέον και το τραπέζι για την εξομάλυνση των σχέσεων είναι πια καθαρό…

Υστερα από μια δεκαετία εντάσεων οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις αναθερμαίνονται. Ο πρόεδρος Ισαάκ Χέρτζογκ ετοιμάζεται να επισκεφθεί την Αγκυρα στις 9 Μαρτίου. Επιστέγασμα, η επικείμενη πλήρης αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων. Παράλληλα, συντελούνται βαθύτερες συζητήσεις. Ζωτικά κοινά συμφέροντα φέρνουν ξανά τις δύο χώρες μαζί και όλα ξεπαγώνουν: γεωπολιτική ασφάλεια, αγωγοί, ενεργειακή ζήτηση, ενισχυμένες οικονομικές σχέσεις και διευρυμένες εμπορικές συναλλαγές δισ. δολαρίων. Ο ρεαλισμός στο Τελ Αβίβ έβαλε κατά μέρος τις προσωπικές ατζέντες του Μπενιαμίν Νετανιάχου που πάγωσε για χρόνια τις σχέσεις με την Τουρκία, γαντζωμένος στην εξουσία παρά τα σκάνδαλα διαφθοράς. Ο Ταγίπ Ερντογάν, επίσης, ξεπέρασε τα πείσματα και τις αθυροστομίες διευκολύνοντας τη στρατηγική επαναπροσέγγιση.

Με την απομάκρυνση Νετανιάχου και την εγκατάλειψη του αγωγού East Med συνεθλίβη ο κόσμος των ψευδαισθήσεων που έφτιαξε τόσα χρόνια ο Κύπριος πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης με τον επιστήθιο φίλο του, Νετανιάχου, πρωτοστατώντας στην «πολιτική των τριμερών» για να παραμερίσουν από τα ενεργειακά σχέδια την Τουρκία. Οι 8 στο σύνολο τριμερείς Κύπρου – Ελλάδας – Ισραήλ, οι πολλαπλάσιες διμερείς και σωρεία από υπουργικές συναντήσεις τι απέδωσαν τελικά; Ποιος ξεχνά τα τηλεοπτικά ρεπορτάζ με τις πανηγυρικές διακηρύξεις των ηγετών γύρω από τον East Med;

Τα γεγονότα βοούν! Το διπλωματικό φιάσκο των τριμερών άρχισε να ξηλώνεται με το τέλος της εποχής Τραμπ – Πομπέο και την ανάληψη της διακυβέρνησης στις ΗΠΑ από τους Δημοκρατικούς. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανασυντάσσει όσο μπορεί την πολιτική του στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή βλέποντας τα προβλήματα να σωρεύονται. Η δημοσιοποίηση τον περασμένο Ιανουάριο της εγκατάλειψης του αγωγού East Med σχετίζεται με την επιλογή των ΗΠΑ για εκτόνωση των αντιδράσεων της Τουρκίας. Ταυτόχρονα αφαίρεσε ένα σοβαρό εμπόδιο στην επαναπροσέγγισή τους με το Ισραήλ. Τέλος στα χατίρια σε κάθε απαίτηση που είχε ο Νετανιάχου (αναγνώριση Ιερουσαλήμ, πλάτες για την προσάρτηση των υψωμάτων Γκολάν) για να τα έχει καλά ο Τραμπ με το εβραϊκό λόμπι.

Ολοι κινούνται στην περιοχή, μόνο η Λευκωσία και η Αθήνα μένουν στον δικό τους εικονικό κόσμο. Η Τουρκία δουλεύει εδώ και μήνες βελτιώνοντας θεαματικά τις σχέσεις της και με συνιστώσες των «τριμερών», όπως είναι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αλλά και με άλλους δύσκολους συνομιλητές στον αραβικό κόσμο όπως είναι η Σαουδική Αραβία. Πιο αργή είναι η διαμόρφωση λειτουργικών σχέσεων με την Αίγυπτο του προέδρου Σίσι. Οι ΗΠΑ πρωτοστατούν επίσης στην επίλυση της διαφοράς οριοθέτησης των ΑΟΖ Ισραήλ – Λιβάνου. Μέχρι και η Χεζμπολάχ δεν έφερε ενστάσεις για κατάληξη σε συμφωνία με διαμεσολάβηση του Αμερικανού απεσταλμένου Αμος Χόχσταϊν («Πολίτης», 18/2).

Οι ΗΠΑ και το Ισραήλ θα ακολουθήσουν στο εξής μια ξεκάθαρα ισορροπημένη πολιτική για τα στρατηγικά συμφέροντά τους στην περιοχή. Σε αυτό το πλαίσιο, χωρίς τις παλιές υπερβολές, ο πρόεδρος του Ισραήλ σχεδιάζει να επισκεφθεί την Κύπρο στις 2 Μαρτίου ενώ νωρίτερα, στις 24 Φεβρουαρίου, θα πραγματοποιήσει επίσκεψη και στην Ελλάδα.

Oι «τριμερείς» καθόρισαν την εξωτερική πολιτική της Κύπρου για παραπάνω από 6 χρόνια. Ο Ν. Αναστασιάδης έπεισε δύο ελληνικές κυβερνήσεις να συμπορευθούν μαζί του και τώρα ορισμένοι στην Αθήνα δικαιολογούν τη στάση τους λέγοντας ότι «δεν ήθελαν να αφήσουν την Κύπρο μόνη». Ομως, ούτε αγωγοί 7 δισ. ευρώ που θα διέσχιζαν τη Μεσόγειο θα κατασκευαστούν ούτε συμμαχίες εναντίον του «κοινού εχθρού» υπάρχουν. Απλούστατα, αυτοί οι ηγέτες που πρωταγωνίστησαν είχαν δική τους ατζέντα: πότε για να κερδίζουν εκλογές περιχαρακώνοντας την κοινή γνώμη σε ευσεβείς πόθους και πότε για να παραπλανήσουν και να αποφύγουν τις κατηγορίες για διαφθορά. Οι υπόλοιποι, ΥΠΕΞ και άλλοι, εκτελούσαν εξωτερική πολιτική για εσωτερική κατανάλωση.

Είναι οδυνηρή η διαπίστωση του πόσο εύκολα η Κύπρος εφάρμοσε την τυχοδιωκτική αυτή διπλωματία και η Αθήνα συμπορεύτηκε μαζί της. Με επιπόλαιους υπολογισμούς εργάζονταν τόσο καιρό πάνω σε αβάσιμα σενάρια, αφήνοντας την εντύπωση ότι άλλαξαν τους όρους του παιχνιδιού («game changer»). Στην πραγματικότητα, όμως, η Κύπρος εγκλωβίστηκε στους προσωπικούς σχεδιασμούς και τις «φιλίες» της ηγεσίας της, αγνοώντας τους πραγματικούς συσχετισμούς και αδιαφορώντας για τις συνέπειες στο Κυπριακό.

Η Κύπρος θα συνεχίσει να καταβάλλει το τίμημα της αντιφατικής πολιτικής του Ν. Αναστασιάδη μέχρι το πέρας της θητείας του σε 12 μήνες. Πάνω στο διαλυμένο Κυπριακό, ο Κύπριος πρόεδρος ετοιμάζεται να αποχωρήσει και σκέφτεται πώς να κρύψει το φιάσκο και να διαφυλάξει τα νώτα του. Τη σκυτάλη στον χώρο της κυπριακής Δεξιάς παίρνουν δύο για τη διεκδίκηση της Προεδρίας: ο Αβέρωφ Νεοφύτου ως υποψήφιος του ΔΗΣΥ και ο μέχρι πρότινος ΥΠΕΞ Νίκος Χριστοδουλίδης. Ο Αβ. Νεοφύτου αποφεύγει τα ουσιώδη. Ο Χριστοδουλίδης, όμως, φτιάχνει το προεδρικό προφίλ του πάνω στη ρηχή διπλωματία: τριμερείς, αγωγοί, κυρώσεις στην Τουρκία και ας είναι το Κυπριακό σε τραγικό αδιέξοδο. Επιμένει να εμπαίζει την κοινή γνώμη ο πρώην ΥΠΕΞ: «Οι Αμερικανοί δεν αμφισβήτησαν τη διαδρομή του East Med…» (ομιλία στη Λάρνακα, 17/2).

Το συνονθύλευμα με τις αντιφατικές πολιτικές επιχειρεί να «μαζέψει» ο ΥΠΕΞ Ι. Κασουλίδης. Μετά τις ΗΠΑ, ο Κασουλίδης βρίσκει ανοιχτές πόρτες στις ισχυρές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, κλειδώνοντας ταξίδια στο Βερολίνο και τη Ρώμη και συνάντηση με τον ύπατο εκπρόσωπο για την Εξωτερική Πολιτική. Ο Κασουλίδης κινείται μέσα στο χάος που προκλήθηκε τόσα χρόνια, την αναξιοπιστία Αναστασιάδη και την αποστροφή που προκάλεσε στις Βρυξέλλες ο Ν. Χριστοδουλίδης. Τι αντίκτυπο θα έχει η προσπάθειά του;

Το ιδανικό για τον ΔΗΣΥ θα ήταν να προσαρμοστεί επίσης για σκοπούς εκλογικής συσπείρωσης, αλλά ο Αβέρωφ Νεοφύτου είναι αναγκασμένος να συνεχίσει να πατά σε δυο βάρκες για να τα πηγαίνει καλά με τον Αναστασιάδη. Ετσι, παρά το γεγονός ότι ρητά και γραπτώς ο Ι. Κασουλίδης διαμηνύει παντού στην Ε.Ε. ότι η Λευκωσία δεν επιμένει πλέον στην πολιτική των κυρώσεων, αντιλαμβανόμενος την απουσία ομοφωνίας ο Αναστασιάδης συνεχίζει να παραπλανά εντός Κύπρου: «Οι κυρώσεις παραμένουν στην τεχνική επιτροπή, η οποία θα τις επεξεργαστεί περαιτέρω…» (13/2).

Ο Ι. Κασουλίδης παρουσιάζει ΜΟΕ που νομιμοποιούν το κλειστό για διεθνείς πτήσεις αεροδρόμιο Τύμπου στους Ευρωπαίους εταίρους του και ζητά διεθνή στήριξη για «να σώσει το Βαρώσι». Αλλά ο Ν. Αναστασιάδης, που έφερε την Κύπρο σε πλήρη απομόνωση, διατείνεται ότι μπορεί να επιβάλει όρους στην Τουρκία για την ΑΟΖ: «Να παύσει η Τουρκία να ενεργεί κατά τον παράνομο τρόπο στην Αμμόχωστο, τις ΑΟΖ της Κύπρου…». Ο Κύπριος ΥΠΕΞ θα δυσκολευτεί να κάνει σοβαρή συζήτηση με τους Ευρωπαίους εταίρους με τέτοια επιχειρηματολογία αν δεν απαντήσει πρώτα στα δικά τους συμφέροντα: Αν θα σώσουμε το Βαρώσι, τι θα κάνετε με τις θάλασσες, τι θα πούμε στην Τουρκία για τη θετική ατζέντα; Τι τέλος πάντων σας δεσμεύει από όσα αφήσατε στο Κραν Μοντάνα;

Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών