«Για να ολοκληρωθεί ένα όραμα πρέπει να το καταγράψεις και μετά να το κοιτάξεις από κάποια απόσταση, γυρίζοντάς το μια από δω μια από κει στο χέρι σου. Και τώρα βλέπεις τα θηρία της αποκάλυψης να περιφέρονται σ’ όλη την οικουμένη, αφήνοντας πίσω τους χνάρια σκοτεινά που βγάζουν καπνούς και κατακαίνε τη γη. Η πτώση της Ιερουσαλήμ θα σημάνει το τέλος ολόκληρης της χριστιανοσύνης. Σφαγές, βιασμοί και σκλαβιά περιμένουν τους χριστιανούς. Και σ’ όλο τον χριστιανικό κόσμο το κρίμα θα πέσει στα κεφάλια των Εβραίων, που θα τους σέρνουν έξω απ’ τα σπίτια τους, θα τους καίνε στην πυρά, θα τους σκοτώνουν χωρίς έλεος· γυναίκες και παιδιά θα θάβονται ζωντανά».
«Πρωτοσυνάντησα» τη Λόρεν Γκροφ, όταν διάβασα το «Ευμενίδες και Ερινύες» (2019), και έκτοτε περίμενα να δω πώς θα εξελιχθεί αυτή η τόσο ιδιαίτερη Αμερικανίδα συγγραφέας. Ομολογώ ότι το «Matrix» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις, σε μετάφραση του Χρήστου Οικονόμου, με εξέπληξε. Τόσο για το θέμα του όσο και για την εξαιρετική λογοτεχνική αφήγηση. Ηρωίδα της Γκροφ είναι ένα πραγματικό πρόσωπο, η πρώτη γνωστή Γαλλίδα ποιήτρια, για της οποίας τη ζωή δεν γνωρίζουμε απολύτως τίποτα. Με μια κατανυκτικά «ήρεμη» και ταυτόχρονα γοητευτική αφήγηση, η Γκροφ μάς μιλά για τη Μαρία της Γαλλίας, νόθο μέλος του βασιλικού οίκου, που σε νεαρή ηλικία εξορίζεται από την πατρίδα της – και την αυλή της βασίλισσας Ελεονόρας της Ακουιτανίας. Φτάνει σε ένα αγγλικό αβαείο, όπου οι καλόγριες υποφέρουν από την ανέχεια, την πείνα και τις αρρώστιες. Θα καταφέρει να γίνει ηγουμένη εμπνέοντας τις νεότερες μοναχές που τις θεωρεί κόρες της. Είναι μορφωμένη, αγαπά βαθιά τη λογοτεχνία και χρησιμοποιεί τις λέξεις όχι μόνο για να εκφραστεί αλλά και για να ανοίξει νέους ορίζοντες σε μια εποχή που ήθελε τις γυναίκες στο σκοτάδι. Η Μαρία είχε ήδη απορρίψει τη θρησκεία με την οποία είχε μεγαλώσει, δεν μπορούσε να δεχτεί τον πατερναλισμό που την διαποτίζει.
Διαβάζοντας το βιβλίο γινόμαστε μάρτυρες απίστευτων περιστατικών βίας, καταστροφής, εκμετάλλευσης και ταυτόχρονα ομορφιάς και ελπίδας σε ένα δύσκολο ιστορικό πλαίσιο. Στο «Matrix» ο κόσμος έχει στο κέντρο του έναν μεγάλο και παλλόμενο τρόμο. Η Μαρία, γεμάτη θλίψη και οργή, θα φέρει ουσιαστικές αλλαγές τόσο στο αβαείο όσο και στις συμπεριφορές μεταξύ των ανθρώπων που συναναστρέφεται. Με δικά της χρήματα αγόρασε τρόφιμα και ζώα που αργότερα θα έδιναν περισσότερη τροφή. Οργάνωσε τις γυναίκες που κατάφεραν να φυτέψουν και να φροντίσουν τους κήπους που θα τους παρείχαν τροφή καθώς και φαρμακευτικά βότανα.
Η συγγραφέας μας μεταφέρει επιδέξια και πειστικά στον 12ο αιώνα μέσω των τρομερών εμπειριών της Μαρίας που προσπαθεί να μετατρέψει αυτή τη γυναικεία κοινότητα σε μια ουτοπία ώστε να ξεχωρίζει από το βίαιο, θλιβερό και μισογυνιστικό μεσαιωνικό περιβάλλον της.
«Γράμματα φτάνουν τώρα στα χέρια της Μαρίας, γράμματα αναρίθμητα, σαν σμήνη από ψαρόνια που φτεροκοπούν άγρια και ρημάζουν τα Σπάρτα. Και στα γράμματα αυτά, που τις στέλνουν οι κατάσκοποι και η φίλη της, βλέπει το κακό να θρονιάζεται στον κόσμο, ένα κακό που συντρίβει την καλοσύνη ακόμα και στις πιο αγνές ψυχές».
Στον κλειστό κόσμο του μοναστηριού θα πίστευε κανείς πως η καθημερινότητα θα ήταν μια συνεχής επανάληψη βαρετών καταστάσεων, αντιθέτως όμως η ζωή των «έγκλειστων» γυναικών διαταράσσεται από πολλαπλές συγκρούσεις. Σύντομα η νέα ηγεσία διώχνει τους άντρες από τα γύρω εδάφη και αυτοπροστατεύεται από υψηλά τείχη ενός λαβυρίνθου που κρατά μακριά το σκότος, τη βία και τον κίνδυνο. Την επαναστατική όμως αυτή δράση αρνούνται να δεχτούν οι γύρω κάτοικοι της περιοχής και φυσικά η επίσημη Εκκλησία. Η Μαρία της Γαλλίας ζει και δημιουργεί στο μυθιστόρημα της Γκροφ σαν μια πανέξυπνη γυναίκα, με πολιτική και επιχειρηματική κρίση, που εξερευνά τη σεξουαλικότητά της και θέτει το ζήτημα των γυναικείων δικαιωμάτων, αψηφώντας τους κινδύνους της εποχής της. Κυρίως, αρνείται να αποδεχθεί ότι οι γυναίκες θα έχουν μια κατώτερη θέση από τους άντρες, τόσο στην Εκκλησία όσο και στη ζωή.
Η λέξη Matrix προέρχεται από το λατινικό mater που σημαίνει μήτρα, μητέρα, και αυτό είναι που θέλει και η συγγραφέας για την ηρωίδα της: μια μητέρα για τις καταπιεσμένες γυναίκες της εποχής. Υπάρχουν όμως και άλλοι ορισμοί της μήτρας: 1. Ενα περιβάλλον ή υλικό στο οποίο αναπτύσσεται κάτι, ένα περιβάλλον μέσο ή δομή. 2. Μια μάζα από λεπτόκοκκο βράχο στον οποίο είναι ενσωματωμένοι πολύτιμοι λίθοι, κρύσταλλοι ή απολιθώματα. 3.Ενα λεπτό υλικό που χρησιμοποιείται για να συνδέει μεταξύ τους τα χονδρότερα σωματίδια. 4. Και μια οργανωτική δομή στην οποία δύο ή περισσότερες γραμμές διοίκησης, ευθύνης ή επικοινωνίας, βρίσκονται σε ένα άτομο.
Η «άγνωστη» Μαρία της Γαλλίας, όπως τη φαντάστηκε η Λόρεν Γκροφ, εμπεριέχει όλες αυτές τις μαγικές ιδιότητες μιας μήτρας, προσφέροντας στον αναγνώστη μια εξαιρετική λογοτεχνική εμπειρία.
Κυριακή ΜπεϊόγλουΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
