Οι δήμοι στην Ελλάδα, παρά τη θεωρητική αυτονομία και αυτοοργάνωσή τους, εξαρτώνται στενά από το κεντρικό κράτος, και ως προς το νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας τους (προσωπικό, προμήθειες ειδών και υπηρεσιών) και ως προς τους πόρους που διαθέτουν. Ο δε έλεγχος νομιμότητας και η εποπτεία των δήμων από το υπουργείο Εσωτερικών εξαρτώνται απολύτως από τις θέσεις και τις αποφάσεις της εκάστοτε κυβέρνησης για την τοπική αυτοδιοίκηση.
Αυτό αποτυπώνεται έντονα στις κοινωνικές υπηρεσίες και στις δράσεις κοινωνικής προστασίας, ιδίως ευάλωτων ομάδων. Οι κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων είναι αποψιλωμένες λόγω του μνημονιακού κανόνα 1:5 που η ΝΔ εφαρμόζει ακόμη στις προσλήψεις, παρότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ έβγαλε το 2018 τη χώρα από τα Μνημόνια. Από έρευνα σε δήμους του Νότιου Τομέα της Αθήνας διαπιστώσαμε ότι οι κοινωνικές υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν 5% – 10% του συνόλου του προσωπικού. Ενώ η επιχορήγηση του υπουργείου Εσωτερικών συνεχίζει να μειώνεται και μετά την έξοδο από τα Μνημόνια.
Η προστασία των βρεφών και των νηπίων προσχολικής ηλικίας είναι από τους τομείς που επηρεάζονται περισσότερο. Ο «νόμος Μητσοτάκη» για την Υγεία δεν προβλέπει παιδίατρο στις Μονάδες Πρωτοβάθμιας Υγείας ούτε προσωπικό παιδίατρο. Οι ΤΟΜΥ, τις οποίες είχε δημιουργήσει ο ΣΥΡΙΖΑ με στόχο να καλύψουν όλους τους δήμους, με πρόσχημα τις ανάγκες στα νοσοκομεία επί πανδημίας αποδυναμώθηκαν και υπολειτουργούν.
Οι ελλείψεις σε θέσεις βρεφικής φροντίδας είναι τεράστιες. Υπάρχουν πανελλαδικά μόνο 25.000 θέσεις σε δημοτικούς και ιδιωτικούς βρεφικούς σταθμούς και, ενώ η κυβέρνηση καυχάται ότι χορηγεί όσα vouchers ζητούνται (53.300 φέτος), δεν υπάρχουν σταθμοί να φιλοξενήσουν τα βρέφη.
Το μείζον, όμως, πρόβλημα είναι ότι, εν μέσω κλιματικής κρίσης και με πρόσφατες τις καταστροφές στη Θεσσαλία και τις φωτιές του Αυγούστου, μεγάλος αριθμός δημοτικών και ιδιωτικών βρεφονηπιακών σταθμών, για την αδειοδότηση των οποίων υπεύθυνοι είναι οι δήμοι, δεν τηρεί τις νόμιμες προδιαγραφές ασφαλείας κτιρίων ούτε τον ισχύοντα Κανονισμό Πυροπροστασίας. Με τρόμο σκέφτομαι τι θα γινόταν αν οι πλημμύρες της Θεσσαλίας συνέβαιναν σε ώρα λειτουργίας των σταθμών ή αν οι φωτιές δεν εκδηλώνονταν τον Αύγουστο, που οι σταθμοί είναι κλειστοί.
Το 2017 είχε εκδοθεί δική μου υπουργική απόφαση που έθετε νέες, σύγχρονες προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας ιδιωτικών βρεφονηπιακών σταθμών και την ίδια χρονιά προεδρικό διάταγμα με ανάλογες προδιαγραφές για τους δημοτικούς σταθμούς. Στις προϋποθέσεις υπήρχαν κτιριολογικοί όροι (χωροθέτηση κτιρίου, οδεύσεις διαφυγής, ανοίγματα, ύψη κλιμάκων κ.λπ.) και υποχρέωση τήρησης του ισχύοντος Κανονισμού Πυροπροστασίας. Για τους προϋπάρχοντες ιδιωτικούς σταθμούς δόθηκε διετής προθεσμία προσαρμογής, για τους δε δημοτικούς πενταετής, με παράλληλη διάθεση 95 εκατ. ευρώ από το υπουργείο Εσωτερικών για την εκτέλεση των απαιτούμενων έργων προσαρμογής.
Οι κυβερνήσεις Μητσοτάκη, όμως, δεν ενδιαφέρθηκαν για την ασφάλεια των παιδιών ούτε στους ιδιωτικούς σταθμούς, που έπρεπε να αναθεωρήσουν τις παλαιές άδειες στους δήμους, ούτε στους δημοτικούς, που έπρεπε να κάνουν χρήση της έκτακτης χρηματοδότησης των 95 εκατ. ευρώ για έργα προσαρμογής. Περιορίστηκαν να δίνουν παρατάσεις προθεσμιών. Τρεις για τους ιδιωτικούς, τέσσερις για τους δημοτικούς σταθμούς. Και τον Φεβρουάριο του 2023 απαλλάχθηκαν με ΚΥΑ διά παντός από την υποχρέωση όσοι ιδιωτικοί σταθμοί δεν είχαν συμμορφωθεί. Δημιουργήθηκαν έτσι δύο κατηγορίες σταθμών: οι ασφαλείς και οι μη ασφαλείς. Και τα παιδιά 0 – 4 ετών θυσία στον βωμό του κέρδους και των κυβερνητικών «συμπράξεων» με κάποια ιδιωτικά συμφέροντα. Ενώ στα τέλη του περασμένου Ιουλίου δόθηκε στους δημοτικούς σταθμούς που δεν έχουν προσαρμοστεί (και που, σύμφωνα με την απάντηση του αναπληρωτή υπουργού Εσωτερικών κ. Λιβάνιου σε δική μου επίκαιρη ερώτηση, είναι το 34% του συνόλου) άλλη μια παράταση μέχρι τον Απρίλιο του 2024. Από τα δε 95 διαθέσιμα εκατομμύρια, το 40% παρέμεινε ανεκμετάλλευτο γιατί οι υπολειτουργούσες υπηρεσίες των δήμων δεν ήταν σε θέση να το αξιοποιήσουν για να κάνουν τα απαραίτητα έργα.
Παρ’ όλα αυτά, και οι μη ασφαλείς βρεφονηπιακοί σταθμοί, παραβαίνοντας τον Κανονισμό του ΕΣΠΑ, συμμετείχαν έως και φέτος στα vouchers. Μάλιστα, η νυν υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας τροποποίησε στα τέλη Αυγούστου τους όρους του φετινού προγράμματος ώστε και οι βρεφονηπιακοί που συστεγάζονταν με νηπιαγωγεία και διαχωρίστηκαν να μη χρειάζεται να κάνουν αναθεώρηση αδείας στον δήμο!
Αυτήν τη στιγμή οι δήμοι εμφανίζονται ανοχύρωτοι απέναντι στο ενδεχόμενο φυσικής καταστροφής σε ό,τι αφορά τις δομές φιλοξενίας βρεφών και νηπίων 0 – 4 ετών. Και οι γονείς δεν έχουν τρόπο να γνωρίζουν αν ο σταθμός που στέλνουν τα παιδιά τους είναι ασφαλής ή όχι.
Αυτό πρέπει να το σκεφτούμε όλοι μας στις επερχόμενες δημοτικές εκλογές. Χρειαζόμαστε δήμους ενεργούς και δημάρχους συνειδητοποιημένους για το έργο τους της προστασίας και της ασφάλειας των δημοτών, που να ασχολούνται με κάθε πλευρά της καθημερινής ζωής, να διεκδικούν, να κινητοποιούνται και να κινητοποιούν το κεντρικό κράτος.
Θεανώ Φωτίου
