Το πρώτο κύμα του εμπορικού πολέμου του Ντόναλντ Τραμπ με την Κίνα, οι τιμωρητικοί δασμοί ύψους 250 δισεκατομμυρίων στις εξαγωγές της, συναγωνίζονται τον βάναυσο προστατευτισμό της μεγάλης οικονομικής κρίσης των αρχών του 20ού αιώνα. Οι αλυσίδες διανομής για τα βασικά αγαθά και υπηρεσίες θα αποκατασταθούν όμως γρήγορα όταν οι φραγμοί αυτοί απομακρυνθούν.
Η δεύτερη φάση της προεδρικής εκστρατείας, η επίκληση λόγων εθνικής ασφαλείας προκειμένου κινεζικές εταιρείες όπως η Huawei να εκδιωχθούν από τις τεχνολογικές αλυσίδες παραγωγής, θα μπορούσε να έχει πολύ πιο μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Η κίνηση του κ. Τραμπ αποτελεί τεράστια κλιμάκωση μιας πολυετούς διαπάλης μεταξύ ανταγωνιστικών εταιριών και κυβερνήσεων στις ΗΠΑ και την Κίνα για τον έλεγχο των κανόνων και των τεχνολογιών της ψηφιακής οικονομίας. Το μέτωπο της σύγκρουσης επεκτείνεται σήμερα από την προσπάθεια για κυριαρχία στις αγορές στον προσδιορισμό των κανόνων που θα ακολουθήσει η βιομηχανία και τον καθορισμό του ρυθμιστικού πλαισίου.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ και η Κίνα δεν αποτελούν τους μοναδικούς παίκτες στο συγκεκριμένο παιχνίδι. Παρότι ο τεχνολογικός της τομέας υστερεί, η τρίτη εμπορική δύναμη, η Ε.Ε. διεκδικεί ρόλο ρυθμιστή. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εμφανίζονται αισιόδοξοι ότι, όπως συνέβη με την «επίδραση των Βρυξελλών», η οποία σταδιακά μετέτρεψε σε παγκόσμιες τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές για τα αυτοκίνητα, τα χημικά και τα τρόφιμα, έτσι και σε αυτή την περίπτωση η ρυθμιστική διαδικασία που θα ακολουθηθεί θα παίξει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της παγκόσμιας ψηφιακής οικονομίας.
Με τον ίδιο τρόπο που οι ευρωπαϊκοί κανόνες για τις εκπομπές αερίων που ενθαρρύνουν την παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων βοήθησαν την Tesla περισσότερο απ’ ό,τι βοήθησαν τη VW, η Ε.Ε. θα μπορούσε να καταλήξει θέτοντας τα πρότυπα για το βασίλειο των διεθνών δεδομένων χωρίς η ίδια να παράγει πολλά προϊόντα.
O ανταγωνισμός για τεχνολογίες και πρότυπα έχει γίνει έντονος και ιδίως η Κίνα δείχνει αποφασισμένη να δημιουργήσει μια «επίδραση του Πεκίνου» που θα αντικαταστήσει την παλιά εκδοχή των Βρυξελλών.
Περσινή έκθεση για το «Ίντερνετ των πραγμάτων», που συνέταξε η Επιτροπή Ασφάλειας του αμερικανικού Κογκρέσου για τις σινοαμερικανικές σχέσεις, ανέφερε χωρίς περιστροφές: «Η Κίνα θεωρεί την τεχνολογική ανάπτυξη ως καθοριστικό στρατηγικό πόρο και πιστεύει ότι ο έλεγχος καθοριστικών τεχνολογικών από άλλες χώρες αποτελεί σημαντικό στρατηγικό μειονέκτημα». Η προσπάθεια του Πεκίνου να επηρεάσει και να θέσει διεθνή πρότυπα, συμπέραινε η έκθεση, εντάσσεται στο «φιλόδοξο σχέδιο της Κίνας να αποκτήσει την υπεροχή».
Πολύμορφη στρατηγική
Στο σύγχρονο εμπόριο, το να κάνει κανείς την πρώτη κίνηση θέτοντας πρότυπα και κανόνες μπορεί να δώσει ισχυρό πλεονέκτημα σε εταιρείες και επιχειρήσεις. Με τα διευθυντικά στελέχη των εταιρειών της να συνεργάζονται στενά με την κυβέρνηση, η Κίνα έχει υιοθετήσει μια επιθετική, πολύμορφη στρατηγική για να επιβάλει τα πρότυπά της σε διεθνές επίπεδο.
Ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος σημειώνει ότι η Κίνα έμαθε από την εμπειρία του δικτύου 3G όταν δημιούργησε πρότυπα που δεν χρησιμοποιούσε κανείς άλλος. Έχασε έτσι το πλεονέκτημα για καινοτομίες στις ΗΠΑ και την Ε.Ε. «Αυτή τη φορά έχουν συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορούν να είναι αποκομμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο» σχολιάζει ο αξιωματούχος.
Και μόνο χάρη στον τεράστιο πληθυσμό της χώρας, σε συνδυασμό με γενναιόδωρες επιδοτήσεις, την υποστηρικτική νομοθεσία και τον αποκλεισμό ξένων ανταγωνιστών, η κινεζική κυβέρνηση έχει κατορθώσει να δημιουργήσει μια αχανή εσωτερική αγορά σε τομείς όπως τα αυτόνομα οχήματα, τα συστήματα πληρωμής και οι εφαρμογές αναγνώρισης προσώπων. Μια επιθετική εξαγωγική πολιτική συμβάλλει στην καθιέρωση των τεχνολογιών της στο εξωτερικό.
Ο Ρεν Ζενγκφέι, ιδρυτής της Huawei, δήλωσε αυτό τον μήνα στην «FT» ότι η εταιρεία του επιδιώκει να κυριαρχήσει στο «Ίντερνετ των πραγμάτων» συνδέοντας ολόκληρα εργοστάσια με το Διαδίκτυο. «Αν γινόταν ψηφοφορία, θα εκλεγόταν το δικό μας πρότυπο» σημείωσε. «Η Qualcomm (η αμερικανική ανταγωνίστρια της Huawei) δεν έχει κάνει και πολλά σε αυτόν τον τομέα, ενώ εμείς έχουμε πραγματοποιήσει σημαντική έρευνα».
Η κυριαρχία στις αγορές συχνά συνοδεύεται από γραφειοκρατική επίθεση. Η κυβέρνηση της Κίνας και οι εταιρείες έχουν κάνει μια σειρά επιθετικών κινήσεων για να επεκτείνουν την επιρροή τους σε οργανισμούς όπως η Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών (ITU) και ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης (IOS).
Ο ITU έχει τώρα ως επικεφαλής έναν Κινέζο, ενώ εκπρόσωποι της χώρας συμμετέχουν σε διάφορες σημαντικές επιτροπές του. Οι κινεζικές εταιρείες συμμετέχουν επίσης σε οργανισμούς βιομηχάνων όπως το Ινστιτούτο Ηλεκτρολόγων Μηχανολόγων και Ηλεκτρονικών, που θέτει τις προδιαγραφές για τεχνολογίες όπως τα ασύρματα συστήματα επικοινωνίας.
Το Πεκίνο συχνά χρησιμοποιεί τους οργανισμούς αυτούς για να προωθήσει πρότυπα που έχει δημιουργήσει για την εσωτερική αγορά χωρίς σημαντικές ξένες επιρροές. Στην τεχνητή νοημοσύνη, παραδείγματος χάριν, έχει αναπτύξει πρότυπα στο Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Τυποποίησης της Κίνας το οποίο αποτελεί τμήμα του κινεζικού υπουργείου Βιομηχανίας και Τεχνολογίας Πληροφορικής.
Ο Σιαομένγκ Λου της εταιρείας συμβουλευτικής Access Partnership σημειώνει πως η Κίνα εφαρμόζει μια στρατηγική «μαστίγιου και καρότου» όσον αφορά την τυποποίηση όταν συναλλάσσεται με ξένους παίκτες. Οι Κινέζοι αξιωματούχοι προσφέρουν επιχειρηματικές συμφωνίες κάτω απ’ το τραπέζι σε ξένες εταιρείες σε αντάλλαγμα για ψήφους προς τις κινεζικές τεχνολογικές προτάσεις. Όταν όμως υιοθετούν τα δικά τους πρότυπα, η Κίνα χρησιμοποιεί το μαστίγιο αποκλείοντας συχνά αυτές τις επιχειρήσεις από τις συζητήσεις.
Απάντηση στο Πεκίνο
Η επιθετική πολιτική του Πεκίνου δημιουργεί προβλήματα, ιδίως στις ΗΠΑ, όπου η προσπάθεια γίνεται αντιληπτή ως ένας ακόμα τρόπος αθέμιτου ανταγωνισμού. Πόσο μάλλον όταν τα αμερικανικά ρυθμιστικά συστήματα παραμένουν ανοιχτά στις κινεζικές εταιρείες, κάτι που δεν ανταποδίδεται.
Σε ό,τι αφορά την τεχνολογία αναγνώρισης προσώπων, παραδείγματος χάριν, το αμερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων και Τυποποίησης, τμήμα του υπουργείου Εμπορίου, διεξάγει δοκιμές επιδόσεων στις οποίες λαμβάνουν μέρος κινεζικές και ρωσικές εταιρείες. Ο γερουσιαστής των Δημοκρατικών, Μπράιαν Σατς φέρεται να έχει καταρτίσει σχέδιο νόμου που προτείνει τον αποκλεισμό των κινεζικών και ρωσικών εταιρειών από αυτές τις δοκιμές.
Η αμερικανική ανησυχία για το ενδεχόμενο κινεζικής κυριαρχίας στις τεχνολογικές υποδομές και πρότυπα είναι προγενέστερη της προεδρίας Τραμπ. Η έκθεση της Επιτροπής Ασφάλειας του αμερικανικού Κογκρέσου για τις σινοαμερικανικές σχέσεις ζητάει από τις ΗΠΑ να δραστηριοποιηθούν περισσότερο στους οργανισμούς τυποποίησης.
Παραμένει ασαφές πόση επιτυχία θα έχει η ενεργητική διπλωματία της Κίνας στον συγκεκριμένο τομέα. «Η Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών (ITU) ασκεί εδώ και καιρό πιέσεις με στόχο να μετατραπεί στο αρμόδιο ρυθμιστικό όργανο των Ηνωμένων Εθνών» δηλώνει ένας εκπρόσωπος της βιομηχανίας. «Τα τεχνικά πρότυπα όμως που υιοθετούν οι οργανισμοί είναι πάντοτε εθελοντικά» προσθέτει. Η Κίνα προτείνει ένα μεγάλο αριθμό προτύπων, ωστόσο όλο και περισσότερες κυβερνήσεις εκφράζουν επιφυλάξεις.
Παρομοίως, μια έκθεση για τους διεθνείς οργανισμούς τυποποίησης, περιλαμβανομένου του ISO, του σουηδικού Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων, συμπεραίνει ότι η δραστήρια κινεζική διπλωματία δεν εγγυάται αποτελέσματα. «Οι περισσότερες κινεζικές προτάσεις απορρίπτονται σε αρκετά πρώιμο στάδιο» σημειώνει ο Μπγιόρν Φαγκεστερν, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης.
Μάχη για τα 5G
Πιο σημαντική για την κυριαρχία στα πρότυπα αποδεικνύεται τελικά η σύνθεση της αγοράς. Είναι δύσκολο να διώξεις μια εταιρεία οι τεχνολογίες της οποίας είναι βαθιά ενσωματωμένες σε έναν συγκεκριμένο τομέα. Οι προσπάθειες του κ. Τραμπ να διώξει την Huawei από τα ασύρματα δίκτυα νέας τεχνολογίας 5G έρχεται σε αντίθεση, παραδείγματος χάριν, με τον σχεδόν αναντικατάστατο ρόλο της εταιρείας στη δημιουργία αυτών των δικτύων.
Η βασική τεχνολογία για τα 5G ανήκει και προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα σε εταιρείες από διαφορετικές χώρες. Η κάθε πλευρά βασίζεται στις πατέντες της άλλης και επομένως προκύπτει μια δύσκολη ισορροπία. Η Huawei διαθέτει τον μεγαλύτερο αριθμό από τις πατέντες οι οποίες θεωρούνται απαραίτητες για τη λειτουργία της τεχνολογίας. Ακολουθούν από κοντά η ευρωπαϊκή Nokia, η νοτιοκορεατική Samsung, με την αμερικανική Qualcomm να έρχεται στην έκτη θέση.
Παρά τις έντονες αμερικανικές πιέσεις, πολλές ευρωπαϊκές χώρες επιτρέπουν τον εξοπλισμό της Huawei στα δίκτυα 5G που διαθέτουν. Στην πραγματικότητα, η Ε.Ε. έχει μια πολύ πιο εκλεπτυσμένη στρατηγική απέναντι στην Κίνα. Η Κομισιόν ανησυχεί βέβαια για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει για τη ευρωπαϊκή ασφάλεια η συνεργασία με εταιρείες όπως η Huawei.
Είναι όμως μια προσέγγιση που βασίζεται στη ρύθμιση των τρόπων με τους οποίους θα χρησιμοποιηθεί η τεχνολογία. Μακροπρόθεσμα, επισημαίνουν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, η πιο μετρημένη προσέγγισή τους θα αποδώσει περισσότερο από την αμερικανική συγκρουσιακή τακτική περιορίζοντας τις προσπάθειες της Κίνας να αποκτήσει παγκόσμια τεχνολογική υπεροχή.
Παρά τη χαμηλή ανάπτυξη του δικού της τεχνολογικού τομέα, η Ε.Ε. θεωρεί ότι μετατρέπεται σε παγκόσμιο ρυθμιστή της ψηφιακής τεχνολογίας, ιδίως σε εκείνη που αφορά τη χρήση προσωπικών δεδομένων, μέσω των Κανονισμών για την Γενική Προστασία Δεδομένων (GDPR). Όσες επιτυχίες και αν έχει η Κίνα στο να αναπτύσσει νέες τεχνολογίες, προσθέτουν οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, η στάση της απέναντι στα προσωπικά δεδομένα κάνει τις εταιρείες της να μειονεκτούν.
Αν ο κόσμος χωριστεί σε τεχνολογικές επικράτειες σε ό,τι αφορά την τεχνολογία και τα δεδομένα, η GDPR θα θέτει τους κανόνες στο μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας που δεν θα περιλαμβάνει την Κίνα. «Το GDPR σημαίνει ότι η παγκόσμια οικονομία δεδομένων μπορεί τώρα να γίνει πραγματικότητα» σημειώνει ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος.
Eταιρείες που κυριαρχούν στην κινεζική αγορά συναντούν συχνά δυσκολίες όταν επιχειρούν να επεκταθούν στο εξωτερικό. Το WeChat -η εφαρμογή που παρέχει ανταλλαγή μηνυμάτων και πληρωμών αποτελώντας ταυτόχρονα πλατφόρμα ηλεκτρονικού εμπορίου- έχει διείσδυση 80% στους χρήστες smartphone της Κίνας. Όμως το WeChat δεν κατόρθωσε να διεισδύσει σε άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες.
Χαλαρή άμυνα από Ε.Ε.
Στην Ε.Ε., οι ρυθμιστικές αρχές και όχι οι ανταγωνιστές είναι εκείνες που συχνά βάζουν εμπόδια στην πορεία της Κίνας. Η εταιρεία Mobike, παραδείγματος χάριν, καταβάλει έντονες προσπάθειες για να ικανοποιήσει την εντεινόμενη ευρωπαϊκή ζήτηση για διαμοιρασμό ποδηλάτων. Χρησιμοποιεί όμως την ίδια τεχνολογία που ανέπτυξε για την εσωτερική αγορά.
Με το να επιτρέπει όμως τη μεταφορά δεδομένων στην Κίνα, κάτι που προϋποθέτει την αποδοχή του χρήστη, υπήρχαν πάντοτε ανησυχίες για παραβιάσεις των Κανονισμών για τη Γενική Προστασία Δεδομένων. Τον Δεκέμβριο, οι γερμανικές αρχές εξήγγειλαν τη διεξαγωγή έρευνας για τη Mobike εξαιτίας των πρακτικών της για τη μεταφορά δεδομένων. Η εταιρεία υποστηρίζει ότι εφαρμόζει πλήρως τους κανόνες της GDPR.
Εκτός από την GDPR, η Ε.Ε. φαίνεται επίσης να εξασφαλίζει προβάδισμα στη δεοντολογία της τεχνητής νοημοσύνης, ακόμη ένα ζήτημα δημόσιου ενδιαφέροντος, για το οποίο πολλές κυβερνήσεις ετοιμάζουν νομοθεσία. «Η Κίνα μπορεί να προηγείται διεθνώς στις έρευνες για την τεχνητή νοημοσύνη αλλά θα αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις όταν προσπαθήσει να εξαγάγει τα σχετικά προϊόντα της» σημειώνει ο Γκάιλ Ντέριγκτον από το βρετανικό βιομηχανικό επιμελητήριο.
Αν τα πρότυπα για τις νέες τεχνολογίες αποκλίνουν ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις, αναμένεται να ακολουθήσει αγώνας την επικράτηση των δικών τους μοντέλων σε τρίτες χώρες, ιδίως τις μεγάλες αναδυόμενες αγορές της Ασίας.
Σε κάθε χώρα θα διεξαχθεί μάχη για κυριαρχία ανάμεσα στις ανταγωνιστικές κινεζικές και αμερικανικές τεχνολογίες με συστήματα για την προστασία δεδομένων που θα αντιγράφονται από την Ε.Ε. Χάρη στις προσπάθειες του κ. Τραμπ να διώξει την Κίνα από τον αμερικανικό ψηφιακό τομέα, ένας νέος αγώνας για τα τεχνολογικά πρότυπα και τα προσωπικά δεδομένα αποκτά σήμερα συστημική και παγκόσμια σημασία.
Alan Beattie
Πηγή: Η Αυγή από Financial Times
