Η Δημιουργική Οικονομία αναπτύσσεται συνεχώς σε ολόκληρο τον κόσμο και βρίσκεται στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής στρατηγικής ανάπτυξης. Στη Δημιουργική Οικονομία εντάσσονται δραστηριότητες οι οποίες αφορούν τον πολιτισμό (θέατρα, τέχνες, μουσεία, πολιτιστική κληρονομιά, αρχαιολογικοί χώροι, πολιτιστικά κέντρα κλπ), την χειροτεχνία (κεραμική, χαρακτική, κόσμημα κ.α) και εφαρμογές τεχνολογίας, πληροφορικής και επικοινωνιών (δημιουργία υπηρεσιών και περιεχομένου – mobile apps, e-learning κτλ).
Η σύνδεση αμιγώς πολιτιστικών αγαθών με αγαθά μιας ευρύτερης παραγωγικής διαδικασίας είναι ο πυρήνας της Δημιουργικής Οικονομίας. Υπάρχει διεθνώς η τάση σύνδεσης της πολιτιστικής κληρονομιάς και γενικότερα του πολιτισμού, με την πραγματική οικονομία, δηλαδή τον τουρισμό, τα ΜΜΕ, τον αγροτικό τομέα κοκ. Αυτή η σύνδεση πραγματοποιείται μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας, με αυτό τον τρόπο συνδέονται οι τομείς του πολιτισμού και της δημιουργίας, με τους κλασσικούς παραγωγικούς τομείς. Ο κλάδος του τουρισμού, για παράδειγμα, είναι πολύπλευρος, παρέχοντας εμπειρίες σε ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, όπως η γαστρονομία, ο θρησκευτικός, πολιτιστικός, αθλητικός, περιβαλλοντικός τουρισμός κλπ. Ενισχύεται, δηλαδή, η σχέση μεταξύ της πολιτιστικής κληρονομιάς, με την αστική ανάπτυξη και τον τουρισμό. Αυτή η σχέση συνδέεται μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας, σε μία «ολοκληρωμένη αναπτυξιακή προοπτική».
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, ο τομέας της Δημιουργικής Οικονομίας συνεισφέρει περίπου το 2,3% του ΑΕΠ της ΕΕ και απασχολεί περισσότερους από 6 εκατ. ανθρώπους. Έτσι, ο δημιουργικός τομέας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αναπτυξιακή προοπτική της ΕΕ.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, και συγκεκριμένα στο Λονδίνο, ο κλάδος της Δημιουργικής Οικονομίας έρχεται δεύτερος σε μέγεθος μετά το χρηματοπιστωτικό τομέα του City. Στις ΗΠΑ, οι τέχνες και ο πολιτισμός συμβάλλουν περίπου στο 3% του ΑΕΠ. Επίσης, πολλές χώρες τις Λατινικής Αμερικής και της Ασίας, όπως η Ιορδανία, έχουν αναπτύξει ένα ισχυρό κλάδο προς όφελος της εθνικής τους οικονομίας. Η συνεισφορά της Δημιουργικής Οικονομίας στο ΑΕΠ χωρών της Λατινικής Αμερικής είναι σημαντική: Μεξικό (4,8%), Αργεντινή (3,8%), Κολομβία (3,3%), Βραζιλία (2,7%), Χιλή (1,6%).
Η περίπτωση της Ελλάδας
Η Ελλάδα είναι μία χώρα με πολύ ισχυρή πολιτιστική ταυτότητα. Η διεθνής παρουσίας της, το γόητρο και το κύρος που αντλεί, προέρχονται από την πλούσια πολιτιστική της κληρονομιά. Σ’ ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο ξεδιπλώνεται όλο το φάσμα του πολιτισμού του τόπου από την προϊστορία ως τα νεώτερα χρόνια. Αυτός ο τόσο «ανεπτυγμένος» και πλήρως ανταγωνιστικός, σε διεθνές επίπεδο, τομέας, είναι καιρός να συμβάλλει αποφασιστικά στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας.
Ο χώρος της τέχνης και του πολιτισμού, περιλαμβάνει πολλές δραστηριότητες όπως μουσική, θέατρο, ζωγραφική κ.α. Όλες αυτές οι δραστηριότητες ανήκουν σε δύο κυρίως ομάδες που είτε είναι παραδοσιακά εμπορικές, ή έχουν έμμεσες αξίες που δεν μπορούν να υπολογισθούν με οικονομικούς όρους. Πάντως, αυτοί οι τομείς και δραστηριότητες αποτελούν εν δυνάμει παραγωγικές δυνάμεις, ιδιαίτερα σε μία χώρα με τη δική μας ιστορία, όπου ο πολιτισμός της είναι πηγή πλούτου με άμεσα αποτελέσματα στην πραγματική οικονομία και στην απασχόληση. Η χώρα χρειάζεται να χαράξει μια νέα στρατηγική με σκοπό την καλύτερη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς της, όπως μουσεία, μνημεία, αρχαιολογικοί χώροι, αλλά και ενίσχυση των πολιτιστικών κέντρων και ιδρυμάτων.
Επίσης ζωτικός θα είναι και ο ρόλος των τοπικών κοινωνιών στη διαχείριση αυτού του πλούτου με άμεσα αποτελέσματα σε επενδύσεις και στην απασχόληση. Έτσι η πολιτιστική δραστηριότητα δένεται με την οργανική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής, π.χ. μικρά θέατρα, χώροι ψυχαγωγικών εκδηλώσεων κ.ά. και έτσι επωφελούνται άμεσα ή έμμεσα πολλές επιχειρήσεις, οι οποίες λειτουργούν όχι μόνο στο χώρο της τέχνης και του πολιτισμού, αλλά και του ευρύτερου οικονομικού περιβάλλοντος, συμβάλλοντας στην άνοδο του κύκλου εργασιών τους και στην απασχόληση.
Στον τομέα των τεχνών και του πολιτισμού οι προσφερόμενες άμεσα ή έμμεσα θέσεις εργασίας είναι πολλές και διαφόρων ειδικοτήτων, όπως στελέχη πολιτιστικής ανάπτυξης, εικαστικοί, ηθοποιοί, καλλιτέχνες διαφόρων κατευθύνσεων, διοικητικοί υπάλληλοι συντηρητές, ξεναγοί, φύλακες μουσείων – αρχαιολογικών χώρων.
Σύμφωνα με μελέτη για το έτος 2014 του Ινστιτούτου Περιφερειακής Ανάπτυξης του Παντείου Πανεπιστημίου, στην Ελλάδα περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι εργάζονται στον κλάδο του Πολιτισμού – Δημιουργίας σε 46.370 επιχειρήσεις, οι οποίες πώλησαν αγαθά και υπηρεσίες της τάξης των 5,3 δισ. ευρώ, με προστιθέμενη αξία περίπου 2,1 δισ. ευρώ, συνεισφέροντας 1,4% στο ΑΕΠ. Αντίστοιχα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 28 οι κλάδοι Πολιτισμού – Δημιουργικότητας συνεισφέρουν στο Ευρωπαϊκό ΑΕΠ 2,8% (353 δισ. ευρώ) μέσω 1,7 εκατ. επιχειρήσεων που απασχόλησαν 6,1 εκατ. εργαζόμενους το έτος 2014.
Στα πλαίσια της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», η χώρα εστιάζει τις προσπάθειές της στην ενίσχυση συγκεκριμένων κατηγοριών επενδύσεων που θα προσδώσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην ελληνική οικονομία. Στον αναπτυξιακό σχεδιασμό της χώρας για τα προσεχή χρόνια εντάσσονται και οι κλάδοι τουρισμός- πολιτισμός- δημιουργικές βιομηχανίες. Αυτοί οι κλάδοι έχουν στρατηγική θέση στο νέο μοντέλο ανάπτυξης, το οποίο αναδεικνύει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας και τους δίνουν υπεραξία προς όφελος ολόκληρης της κοινωνίας. Η συσχέτιση αυτών των κλάδων και η σύνδεση τους με τον τουρισμό, συμβάλει καταλυτικά στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Ένας σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων δραστηριοποιούνται στο χώρο της δημιουργικής βιομηχανίας και του πολιτισμού. Η επίδραση του δημιουργικού κλάδου στην ελληνική οικονομία είναι προφανής. Στην περιφέρεια Αττικής είναι ο μεγαλύτερος κλάδος σε εξειδίκευση και ο δεύτερος στην απασχόληση.
Οι νέες τεχνολογίες υποστηρίζουν έμμεσα την ανάπτυξη όλων των τομέων της οικονομίας. Η κυριαρχία των ψηφιακών τεχνολογιών διευκολύνει τον τρόπο πρόσβασης και συμμετοχής στα πολιτιστικά αγαθά, ενισχύοντας την ανάπτυξη του συγκεκριμένου τομέα. Η διατήρηση των μνημείων (προϊστορικά, αρχαία, ρωμαϊκά, μεσαιωνικά, νεότερα) είναι ύψιστης σημασίας, όπως επίσης εξίσου σημαντική είναι και η αφήγηση της ιστορίας τους. Η αφήγηση αυτή διευκολύνεται με την εξέλιξη της τεχνολογίας, δηλαδή μέσω των ψηφιακών εφαρμογών. Στην ψηφιακή εποχή η διασύνδεση των αγορών σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο (ευρωπαϊκή ενιαία αγορά) θα ενισχύσει τη ζήτηση για πολιτιστικά αγαθά, πνευματικές δημιουργίες και νέες μορφές ψυχαγωγίας.
Ίδρυση αρμόδιου φορέα
Οι πολιτιστικές-δημιουργικές οικονομίες αποτελούν στην Ευρώπη, αλλά και σε άλλες περιοχές του κόσμου, τον πλέον ανερχόμενο οικονομικό τομέα. Στην χώρα μας το ζητούμενο είναι πώς η πολιτιστική κληρονομιά θα συνδεθεί με τον τουρισμό και τις τοπικές οικονομίες στο στρατηγικό πρόγραμμα ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Την πραγματοποίηση αυτού του δύσκολου και πολύπλοκου έργου θα μπορούσε να την φέρει σε πέρας ένας ανεξάρτητος οργανισμός, που αποστολή του θα είναι να θέσει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των ελλήνων πολιτών τον πολιτισμό και να ορίσει τους όρους και τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία διακριτού τομέα δημιουργικής πολιτιστικής οικονομίας. Μέλη αυτού του φορέα θα μπορούν να είναι παράγοντες που απαρτίζουν τη Δημιουργική Οικονομία, ώστε να προκύπτουν περισσότερο οργανωμένες αναπτυξιακές δράσεις με ουσιαστικότερα αποτελέσματα. Αποφασιστικής σημασίας για την επιτυχία του επιδιωκόμενου θα είναι η στενή συνεργασία μεταξύ αρμόδιων υπουργείων, όπως Πολιτισμού, Τουρισμού, Ανάπτυξης, πολιτιστικών οργανισμών, ινστιτούτων, ερευνητικών κέντρων, ΜΚΟ και συλλογικοτήτων των τοπικών κοινωνιών.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ανακηρύξει το 2018 έτος Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Σε αυτή την ευνοϊκή χρονικά συγκυρία η πρωτοβουλία ίδρυσης Φορέα Διαχείρισης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς θα έχει θετικό πολιτικό αντίκτυπο για την ελληνική κυβέρνηση, γιατί με αυτήν την ενέργεια θα υποδηλώνεται το ενδιαφέρον της πολιτείας για τον πολιτισμό και τη δημιουργικότητα. Σημειώνεται ότι η συντήρηση και φροντίδα των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς θα παραμείνουν ως έχουν στις καθ’ ύλη αρμόδιες υπηρεσίες των υπουργείων.
Στους σκοπούς του φορέα θα περιλαμβάνονται:
-Να φέρει στο επίκεντρο της στρατηγικής ανάπτυξης της χώρας τη Δημιουργική Οικονομία.
-Χαρτογράφηση του χώρου της Δημιουργικής Οικονομίας. Αποτύπωση των πολιτιστικών προϊόντων σε κάθε περιοχή.
-Διαμόρφωση στρατηγικής σε κεντρικό επίπεδο, αλλά και σε περιφερειακό – τοπικό επίπεδο.
Λαμβάνοντας υπόψιν τις δυνατότητες, τα προβλήματα και τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής σχετικά με την ανάπτυξη της Δημιουργικής Οικονομίας.
-Διοργάνωση ενημερωτικών – επιμορφωτικών εκδηλώσεων που θα απευθύνονται στους εμπλεκόμενους στον κλάδο της δημιουργίας, αλλά και στο ευρύτερο κοινό σχετικά με το περιεχόμενο και τη δυναμική που προσφέρει στις τοπικές οικονομίες η εμπλοκή και η διασύνδεση των φορέων της Δημιουργικής Οικονομίας με τις τοπικές οικονομικές δραστηριότητες και τον τουρισμό.
-Να προωθεί έργα, δράσεις και εφαρμογές στοχευμένων πολιτικών που αφορούν τα μέλη της δημιουργικής κοινότητας σε συνεργασία με επαγγελματικούς φορείς, τοπικούς συλλόγους πολιτιστικού – κοινωνικού ενδιαφέροντος.
-Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας στον κλάδο πολιτισμός – τέχνη και διαμόρφωση οργανωμένων πολιτικών που θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη του κλάδου μέσω της
σύνδεσής του με την παραγωγική δύναμη κάθε περιοχής.
-Προτάσεις σχετικά με επενδύσεις στον κλάδο της δημιουργικής οικονομίας, όπως επίσης και παρεμβάσεις σε τουριστικούς προορισμούς που θα τους καταστήσουν ελκυστικότερους για του τουρίστες.
-Να ενθαρρύνει την είσοδο της ψηφιακής τεχνολογίας στη Δημιουργική Οικονομία.
-Συγκρότηση μητρώου επιχειρήσεων, πολιτιστικών οργανισμών, ΜΚΟ, οργανισμών οι οποίοι έχουν κύριο αντικείμενο την προώθηση πτυχών της Δημιουργικής Οικονομίας.
Ενίσχυση του ρόλου του φορέα θα προσδώσει η συμμετοχή του στην έγκριση -μέσω πιστοποίησης των αιτούντων– στη χρηματοδότηση συναφών δραστηριοτήτων από τα προγράμματα του ΕΣΠΑ. Η σύσταση και η αρχική λειτουργία του φορέα θα χρηματοδοτηθεί από αντίστοιχο πρόγραμμα ΕΣΠΑ.
Νίκος Τζουγανάτος, Οικονομολόγος, MSc.
Πηγή: Η Εποχή
