Θα σπάσουμε ένα ακόμα ρεκόρ; Θα φτάσουν στη χώρα 20, 30 ή 40 εκατομμύρια τουρίστες; Θα μας «ξελασπώσει» για μία ακόμα χρονιά η «βαριά μας βιομηχανία»; Μερικά από τα ερωτήματα που απασχολούν παραγωγικούς φορείς, κυβέρνηση και ΜΜΕ κάθε χρόνο, αυτή την περίοδο. Τον Οκτώβριο θα «κάνουμε ταμείο» και θα ετοιμαζόμαστε για την επόμενη σεζόν. Το παραγωγικό μοντέλο είναι «σαθρό», αλλά κάνουμε πως δεν το βλέπουμε… Τα ρεκόρ τουρισμού έχουν λάβει διαστάσεις «Μεγάλης Ιδέας», αλλά αργά ή γρήγορα η φούσκα θα σκάσει… Ούτε η οικονομία αντέχει, ούτε το περιβάλλον.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Ινστιτούτο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ), οι αριθμοί και φέτος είναι ανοδικοί. Οι αεροπορικές αφίξεις καταγράφουν αύξηση 13,3% τον Μάιο, συγκριτικά με τον ίδιο μήνα πέρυσι, και 37,7% στις οδικές αφίξεις αντίστοιχα. Αυξημένες (+15,9%) φαίνονται και οι εισπράξεις στο ξεκίνημα της τουριστικής σεζόν (Απρίλιος). «Την περίοδο Ιανουαρίου – Απριλίου 2024, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις εμφάνισαν αύξηση κατά +22,0% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023 και διαμορφώθηκαν στα 1.786 εκατ. ευρώ», καταγράφει το ενημερωτικό δελτίο του ΙΝΣΕΤΕ. Όλα βαίνουν καλώς;
Εάν εξετάσουμε τα στοιχεία με λογιστικούς όρους, τότε η «βιομηχανία» είναι εξαιρετικά κερδοφόρα. Όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι… Η «βαριά βιομηχανία» παροχής υπηρεσιών αναψυχής δημιουργεί περιβαλλοντική, στεγαστική επιβάρυνση και εντείνει τους ταξικούς αποκλεισμούς. Οι πολυήμερες διακοπές σε κατάλυμα είναι προνόμιο λίγων. Οι υπόλοιποι περιοριζόμαστε σε διήμερα, τριήμερα, σπίτια φίλων και συγγενών. Η «βιομηχανία» επιβιώνει από τους οικονομικούς αποκλεισμούς. Το greek summer είναι προνόμιο των ελίτ.
Πριν τρία χρόνια, βρέθηκα τον Αύγουστο σε ένα μεγάλο νησί των Δωδεκανήσων. Τις μεσημεριανές – απογευματινές ώρες, που δούλευαν στο φουλ μαγαζιά εστίασης, ξενοδοχεία κτλ είχαμε ολιγόλεπτες διακοπές ρεύματος, κάθε μισή ώρα! Οι δημοτικές αρχές του νησιού απέδιδαν το γεγονός στην επιβάρυνση του δικτύου. Ας φανταστούμε τη ζωή ενός ατόμου με προβλήματα υγείας που η ζωή του εξαρτάται από κάποιο μηχάνημα. Ήταν κάτι παραπάνω από κραυγαλέα η αδυναμία των υποδομών του νησιού να φιλοξενήσει τόσους τουρίστες.
Να μιλήσουμε για το νερό; Ολόκληρη η Μεσόγειος βρίσκεται ένα βήμα πριν την κήρυξη συναγερμού λόγω λειψυδρίας. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας, τα αποθέματα νερού της τεχνητής λίμνης του Μόρνου, που υδροδοτούν την Αττική, εμφανίζονται περιορισμένα κατά 30% σε σχέση με πέρυσι, ενώ οι ταμιευτήρες της ΕΥΔΑΠ καταγράφουν μείωση αποθεμάτων 24% αντίστοιχα.
Αλλά η κατάσταση είναι ακόμα πιο ανησυχητική στα νησιά, σε περιοχές που ο πληθυσμός υπερδιπλασιάζεται τους καλοκαιρινούς μήνες. Στην ανατολική Κρήτη, όπου οι βροχοπτώσεις φέτος ήταν ελάχιστες, η στάθμη του νερού στο φράγμα Αποσελέμη –από τον Φεβρουάριο– είναι εξαιρετικά χαμηλή, με πολλούς δήμους να έχουν λάβει έκτακτα μέτρα και τις αρχές να ζητούν από… τους αγρότες να περιορίσουν τη χρήση. Το ενδεχόμενο έως το φθινόπωρο το νησί να έχει «στεγνώσει» πλήρως είναι υπαρκτό, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις καλλιέργειες, τη διαβίωση, αλλά και τη χάραξη μακροπρόθεσμης αναπτυξιακής πολιτικής υπό αυτές τις συνθήκες. Εάν δεν βρέξει αρκετά τους επόμενους μήνες, δεν υφίσταται ομαλή διαβίωση στο νησί.
Στα παραπάνω προσθέτουμε τη μόλυνση ακτών και πρασίνου, την «τσιμεντοποίηση» πλαγιών για το χτίσιμο τεράστιων ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων, την υποστελέχωση δημόσιων υπηρεσιών υγείας που αφήνουν επί μήνες νομούς ολόκληρους χωρίς λειτουργικά νοσοκομεία (βλ. Λασίθι), ενώ οι επισκέπτες πολλαπλασιάζονται.
Οι διακοπές ήταν πολυτέλεια όλη την προηγούμενη δεκαετία της κρίσης, αλλά τα τελευταία τρία χρόνια ακρίβειας, περαιτέρω μείωσης της αγοραστικής δύναμης, το θέμα έχει πάρει χειρότερες διαστάσεις. Μία τετραμελής οικογένεια χρειάζεται τρεις – τέσσερις χιλιάδες ευρώ για διακοπές λίγων ημερών εντός Ελλάδας, εάν υπολογίσουμε κόστη μεταφοράς, διαμονής, φαγητού. Και όλα αυτά υπό την προϋπόθεση ότι οι διακοπές έχουν προγραμματιστεί αρκετά νωρίς. Διότι άμα είσαι μισθωτός, μαθαίνεις τελευταία στιγμή πότε θα πάρεις άδεια και θες να κάνεις και διακοπές… μάλλον την πάτησες. Το greek summer δεν είναι για σένα.
Θα πάει κανείς κόντρα σ’ αυτή την κατάσταση; Τους τελευταίους μήνες ένα δυναμικό κίνημα ενάντια στον υπερτουρισμό καταγράφει μικρές νίκες στην Ισπανία. Στεγαστική κρίση και ακρίβεια καθιστούν μη βιώσιμες τις πόλεις για τους μόνιμους κάτοικους. Μαζικές κινητοποιήσεις πραγματοποιούνται στα Κανάρια Νησιά, στις Βαλεαρίδες νήσους, στη Μάλαγα, τη Βαρκελώνη και το Κάντιθ.
Το 2023, η Ισπανία υποδέχθηκε 85,1 εκατομμύρια επισκέπτες. Τα συνολικά έσοδα υπολογίζονται στο 12,8% του ΑΕΠ. Όμως, η δημοτική αρχή της Βαρκελώνης μοιάζει έτοιμη να πάρει δραστικά μέτρα. Ο δήμαρχος Ζάουμε Κολμπόνι δήλωσε πως δεν θα ανανεωθούν οι άδειες σε 10.101 καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης που λήγουν το 2028, με στόχο τα ακίνητα να ενοικιαστούν από μόνιμους κάτοικους.
Μιλώντας για την ακρίβεια στα σούπερ μάρκετ και την αισχροκέρδεια, αναφέρουμε αρκετές φορές την ανάγκη ύπαρξης καταναλωτικού κινήματος ως μοχλό πίεσης σε εταιρείες κολοσσούς. Κάτι τέτοιο δεν προτείνεται συχνά όταν μιλάμε για τον ελληνικό τουρισμό, για τα ολιγοπώλια στις ακτοπλοϊκές μεταφορές, για τις αλυσίδες ξενοδοχείων που κερδοφορούν εις βάρος των τοπικών κοινωνιών, για τις εργασιακές γαλέρες.
Αν ένας πολιτικός φορέας μιλήσει για «μποϊκοτάζ» στο greek summer, μάλλον θα προκαλέσει την οργή χιλιάδων επιχειρηματιών. Ίσως τον πουν και «εχθρό της πατρίδας». Εξάλλου η κατηγορία αποδίδεται πανεύκολα κάθε φορά που αμφισβητείς το εκάστοτε νεοφιλελεύθερο δόγμα. Αλλά τα συμφέροντα είναι αντικρουόμενα και δεν μπορούμε πια να ζούμε με το απατηλό όνειρο του ηλιοβασιλέματος στη Σαντορίνη και της ξαπλώστρας των 20 ευρώ.
Στρατής Ηλιάκης
