Το υπουργείο Εθνικής Άμυνας είχε θέσει σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο νόμου με τίτλο «Μέριμνα υπέρ του προσωπικού των Ενόπλων Δυνάμεων, εξορθολογισμός της νομοθεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων, οργάνωση της Εθνοφυλακής και άλλες διατάξεις». Η διαδικασία υποβολής σχολίων ολοκληρώθηκε στις 29/12.
Στο άρθρο 62 του σχεδίου νόμου προβλέπεται η τροποποίηση της σύνθεσης των μελών της ειδικής επιτροπής που γνωμοδοτεί για την υπαγωγή των αντιρρησιών συνείδησης. Ειδικότερα, τροποποιείται η σύνθεση της επιτροπής, μειώνεται ο αριθμός των καθηγητών ΑΕΙ και αυξάνονται οι ανώτεροι αξιωματικοί. Έτσι η επιτροπή που εξετάζει τη συνδρομή των προϋποθέσεων αναγνώρισης των ενδιαφερομένων ως αντιρρησιών συνείδησης θα αποτελείται από: δύο καθηγητές ΑΕΙ της περιφέρειας Αττικής με ειδικότητα στη φιλοσοφία ή στις κοινωνικές-πολιτικές επιστήμες ή στην ψυχολογία ή στη νομική, έναν σύμβουλο ή πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, δύο ανώτερους αξιωματικούς, έναν του Κοινού Νομικού Σώματος και έναν του Υγειονομικού Σώματος των Ενόπλων Δυνάμεων.
«Nομοθετική οπισθοδρόμηση που αντίκειται στα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κινδυνεύει να οδηγήσει σε περαιτέρω παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων των αντιρρησιών συνείδησης», χαρακτηρίζει την τροποποίηση η Διεθνής Αμνηστία. «Το άρθρο 62 προτείνει την αύξηση του αριθμού των στρατιωτικών μελών της επιτροπής από 1 σε 2 και ταυτόχρονα τη μείωση του αριθμού των πολιτικών (μη στρατιωτικών) μελών από 4 σε 3. Η προτεινόμενη μεταρρύθμιση είναι οπισθοδρομική, καθώς ουσιαστικά αναιρεί την ανεπαρκή –αλλά τουλάχιστον προς τη σωστή κατεύθυνση– τροποποίηση που θεσπίστηκε με τον Νόμο 4609/2019 (άρθ.23, παρ.2& 3), η οποία μείωσε τον αριθμό των στρατιωτικών μελών της επιτροπής. Οι μεταρρυθμίσεις του 2019 ακολούθησαν την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην υπόθεση Παπαβασιλάκης κατά Ελλάδας και την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ 1318/2017)», σημειώνει σε ανακοίνωσή της η οργάνωση.
Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ σε έκθεσή της στις 03/12/2015 είχε τονίσει την ανάγκη αξιολόγησης των αιτήσεων αντιρρησιών συνείδησης υπό τον πλήρη έλεγχο πολιτικών –και όχι στρατιωτικών– αρχών. Επεσήμανε ανησυχίες σχετικά με τη διάρκεια της εναλλακτικής λύσης υπηρεσίας για τους αντιρρησίες συνείδησης, η οποία είναι πολύ μεγαλύτερη από τη στρατιωτική θητεία, ενώ διαπίστωνε «έλλειψη ανεξαρτησίας και αμεροληψίας» της ειδικής επιτροπής κατά τη διαδικασία αξιολογήσεων. Η Επιτροπή του ΟΗΕ καλούσε το ελληνικό κράτος να λάβει μέτρα για την αναθεώρηση της νομοθεσίας του, με σκοπό να αναγνωρίσει το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης στη στρατιωτική θητεία, που θα περιλαμβάνει
εναλλακτική θητεία προσβάσιμη σε όλους τους αντιρρησίες συνείδησης και με τρόπο μη τιμωρητικό ή μεροληπτικό ως προς τη φύση, το κόστος ή τη διάρκειά του. Το κράτος, όπως συνιστούσε η Επιτροπή του ΟΗΕ το 2015, πρέπει να αποφεύγει την επαναλαμβανόμενη τιμωρία κατά παράβαση της αρχής ne bis in idem («κανείς δεν διώκεται, ούτε τιμωρείται ποινικά δις για το ίδιο αδίκημα»).
Η τροποποίηση του 2019 μείωσε τα στρατωτικά μέλη της Επιτροπής, χωρίς όμως να περνά η διαδικασία της αξιολόγησης υπό τον πλήρη έλεγχο πολιτικών αρχών και χωρίς επί της ουσίας να αλλάζει η διαδικασία της αξιολόγησης. Η διαδικασία «παραμένει προβληματική, δεδομένου ότι, παρά τη νέα σύνθεση της πενταμελούς ειδικής επιτροπής με τη συμπερίληψη ενός μόνο στρατιωτικού αξιωματικού (αντί για δύο), η αξιολόγηση των αιτήσεων για το καθεστώς αντιρρησία συνείδησης δεν βρίσκεται ακόμα υπό τον πλήρη έλεγχο των πολιτικών αρχών», σχολίαζε το 2019 το Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Τρία χρόνια μετά, το ανεπαρκές βήμα του 2019 κινδυνεύει να διαγραφεί πλήρως και η χώρα να κάνει βήματα προς τα πίσω.
Σήμερα, η Διεθνής Αμνηστία καλεί τις ελληνικές αρχές «να αποσύρουν το άρθρο 62 του νομοσχεδίου για την τροποποίηση του νόμου 3421/2005 και να το αντικαταστήσουν με διάταξη που θα μεταφέρει πλήρως την εξέταση των αιτήσεων για το καθεστώς αντιρρησία συνείδησης υπό τον πλήρη έλεγχο πολιτικών αρχών, αφαιρώντας την εξέταση από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας και εξασφαλίζοντας επιτροπή με μια εξολοκλήρου πολιτική σύνθεση, σύμφωνα με τις συστάσεις των διεθνών οργανισμών για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Να αποδέχονται τους ισχυρισμούς για αντίρρηση συνείδησης ως έγκυρους, χωρίς εξέταση, ως βέλτιστη πρακτική που επισημαίνεται από τα Ηνωμένα Έθνη και τους περιφερειακούς οργανισμούς».
Τέλος, η Διεθνής Αμνηστία διαπιστώνει μηδενισμό στα ποσοστά αναγνώρισης αντιρρησιών συνείδησης που επικαλούνται ιδεολογικούς λόγους. «Το 2021, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, το ποσοστό αναγνώρισης αντιρρησιών συνείδησης που επικαλούνται ιδεολογικές (μη θρησκευτικές) πεποιθήσεις έπεσε στο 0%, ενώ το 2018 το ποσοστό αναγνώρισης ξεπερνούσε το 93%».
Στρατής Ηλιάκης
