Η νέα γενιά καλείται να ζήσει και να ονειρευτεί σε μια περίοδο πολλαπλών και διαδοχικών κρίσεων, οι οποίες έχουν αφήσει το ανεξίτηλο αποτύπωμά τους σε όλους τους τομείς της ζωής. Βρίσκεται διαρκώς σε μια καθημερινή πάλη με τον αυταρχικό νεοφιλελευθερισμό της Νέας Δημοκρατίας, με τις απανωτές επιθέσεις στον κόσμο της εργασίας και στη νέα γενιά.
Σήμερα οι νέοι άνθρωποι δεχόμαστε επίθεση στα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα της Υγείας, της Παιδείας, της έμφυλης ισότητας. Δεχόμαστε επίθεση στους χώρους εργασίας μας, όπου ως νέοι και νέες εργαζόμενοι και εργαζόμενες δουλεύουμε σε ένα εντατικοποιημένο και ασφυκτικό περιβάλλον, που μας εμπνέει μόνο ανασφάλεια και αβεβαιότητα για το μέλλον μας. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλαντζάς», το 41,4% των νέων ανθρώπων ζει ακόμα με τους γονείς του και 7 στους 10 νέους εργαζόμενους λαμβάνουν οικονομική βοήθεια από την οικογένειά τους. Το στεγαστικό κόστος έχει φτάσει να ξεπερνάει ήδη τις δυνατότητές μας, ενώ ταυτόχρονα η ενεργειακή και η επισιτιστική κρίση οξύνονται.
Στεγαστική κρίση
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για την υπερβολική επιβάρυνση από το στεγαστικό κόστος (housing cost overburden), η Ελλάδα καταλαμβάνει τη θλιβερή πρωτιά. Στη χώρα μας το 36% των νοικοκυριών δαπανά περισσότερο από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του για έξοδα που σχετίζονται με την κατοικία. Αντίστοιχα, το ποσοστό του πληθυσμού που επιβαρύνεται υπερβολικά από το στεγαστικό κόστος στη Βουλγαρία, η οποία βρίσκεται στη δεύτερη θέση της κατάταξης, ανέρχεται σε 18%, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ανέρχεται 26,4%. Τα στοιχεία αυτά δεν μαρτυρούν απλώς το οξύ στεγαστικό πρόβλημα που ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία μαστίζει την ελληνική κοινωνία, αλλά δείχνουν και τη ραγδαία φτωχοποίηση των πολιτών.
Η στεγαστική κρίση αποτελεί τεράστιο κοινωνικό και πολιτικό ζήτημα στο εδώ και το τώρα, ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλά όχι κατ’ αποκλειστικότητα. Οι προεκτάσεις του ζητήματος αυτού αφορούν μια σειρά από κοινωνικές κατηγορίες ανθρώπων και ιδιαίτερα τους νέους και τις νέες, είτε είναι εργαζόμενοι και εργαζόμενες που θέλουν να αφήσουν την οικογενειακή εστία και να αυτονομηθούν είτε είναι φοιτητές και φοιτήτριες που ψάχνουν σπίτι σε μια ξένη πόλη. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την πρόσφατη ανακοίνωση της ΕΛΣΤΑΤ για τον πληθωρισμό, οι αυξήσεις στις τιμές ενοικίασης των φοιτητικών κατοικιών φτάνουν μέχρι και 22%, ενώ το διαθέσιμο απόθεμα φοιτητικών κατοικιών μειώθηκε σημαντικά, κατά 25%, σε σχέση με το 2021.
Προκειμένου να κατανοήσουμε εις βάθος τις προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν όσοι/όσες επιθυμούν να σπουδάσουν, δεν αρκεί να μιλάμε μόνο για τους μειωμένους εισακτέους στα πανεπιστήμια εξαιτίας του νόμου-έκτρωμα που έφερε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας στη δημόσια εκπαίδευση, με τον οποίο 40.000 μαθητές και μαθήτριες έχουν αποκλειστεί από τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας. Οφείλουμε να αναδείξουμε και το γεγονός ότι και πολλοί νέοι άνθρωποι δεν θα καταφέρουν να σπουδάσουν, καθώς οι γονείς τους αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στο οικονομικό κόστος ενοικίασης μιας φοιτητικής κατοικίας.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το στεγαστικό ζήτημα είναι μια πολυδιάστατη πρόκληση. Η σημερινή στεγαστική κρίση είναι αποτέλεσμα μιας σειράς από αιτίες, όπως η μείωση των μισθών και η επίθεση στα εργασιακά δικαιώματα, η αύξηση του φαινομένου της βραχυχρόνιας μίσθωσης, ο Πτωχευτικός Κώδικας με την κατάργηση της προστασίας της πρώτης κατοικίας, η αύξηση των νοικοκυριών που αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις δανειακές τους υποχρεώσεις, η έλλειψη ελεγκτικών μηχανισμών, το πρόγραμμα μόνιμης άδειας διαμονής επενδυτή (Golden Visa) και η χρηματιστικοποίηση του τομέα της κατοικίας.
Δυο κόσμοι συγκρούονται
Ως βάση της συζήτησης οφείλουμε να θέτουμε το γεγονός ότι το δικαίωμα στη στέγη αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και αυτό που διεκδικούμε είναι η καθολική πρόσβαση σε αξιοπρεπή κατοικία. Η κατακόρυφη άνοδος τιμών ακινήτων και ενοικίων είναι ένα πανευρωπαϊκό φαινόμενο, που πυροδότησε τη δημιουργία μιας σειράς ευρωπαϊκών κινημάτων διεκδίκησης κοινωνικών πολιτικών στέγασης με τη συστηματική επεξεργασία και εφαρμογή αντιπαραδειγμάτων στη Βαρκελώνη, στο Βερολίνο και το Γκρατς της Αυστρίας.
Στον αντίποδα της θεώρησης της στέγασης ως θεμελιώδες δικαίωμα βρίσκεται η νεολεφιλελεύθερη θεώρηση της Νέας Δημοκρατίας, για την οποία η κατοικία -όπως και άλλα δημόσια αγαθά- αποτελεί πεδίο επένδυσης και αύξησης κερδών. Στο πλαίσιο αυτό δημοσιεύματα σύμφωνα με τα οποία οι τράπεζες θα «συμβάλουν» στην αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης μέσω της χορήγησης στεγαστικών δανείων για την αγορά κατοικιών σε πλειστηριασμούς συνιστά παράδειγμα της περίφημης αυτορρύθμισης της αγοράς, την οποία ευαγγελίζονται η κυβέρνηση και άλλοι κήρυκες του νεοφιλελευθερισμού.
Αυτές οι δύο θεωρήσεις αντιπροσωπεύουν δύο διαφορετικούς κόσμους που συγκρούονται, δύο κόσμους που υπερασπίζονται διαφορετικά συμφέροντα και έρχονται σε ρήξη. Όσο η πολιτική της κυβέρνησης θα μειώνει το λαϊκό εισόδημα, θα εντείνει τις ανισότητες, δεν θα βάζει πλαφόν στην ανεξέλεγκτη αύξηση των ενοικίων και θα εισάγει ΣΔΙΤ στις φοιτητικές εστίες τόσο εμείς θα πρέπει να αγωνιζόμαστε για το δικαίωμα στη χειραφέτησή μας, στη δημόσια και δωρεάν φοιτητική στέγη, με συλλογική δράση για τη θεμελίωση μιας ολοκληρωμένης πρότασης για τη στεγαστική πολιτική, για το δικαίωμα στην ίδια μας τη ζωή.
Μαρέλ Ζαχαρέλου – Νιόβη Κωνσταντακοπούλου
