Έπειτα από δύο αναβολές, την Πέμπτη 19 Μαΐου, στις 9 το πρωί, στην Προκάτ Αίθουσα 3 της πρώην Σχολής Ευελπίδων, εκδικάζεται η αγωγή SLAPP του Ευστάθιου Λιάλιου, στελέχους της εταιρείας «Ελληνικός Χρυσός», κατά της ιστοσελίδας Alterthess και της δημοσιογράφου Σταυρούλας Πουλημένη. Όλους αυτούς τους μήνες, ενώσεις δημοσιογράφων από την Ελλάδα και το εξωτερικό, οργανώσεις, κόμματα, πανεπιστημιακοί και ακτιβιστές, αναγνωρίζοντας 12 χρόνια δουλειάς και ανιδιοτελούς στήριξης του Alterthess στα κινήματα, δήλωσαν με κάθε τρόπο αλληλέγγυοι στη Σταυρούλα και την ιστοσελίδα. Με την Ελλάδα να βρίσκεται πλέον στην ντροπιαστική 108η θέση στην ελευθερία του Τύπου, η δίκη της Πέμπτης έχει ξεχωριστή σημασία. Λίγα 24ωρα πριν, λοιπόν, μοιραστήκαμε με τη Σταυρούλα κάποιες σκέψεις για την υπόθεση, το γενικότερο κλίμα κατά της ελευθεροτυπίας και τις θεσμικές πρωτοβουλίες κατά των SLAPP σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
***
Ένα στέλεχος εταιρείας εξορύξεων καταδικάζεται σε πρώτο και δεύτερο βαθμό: το δικαστήριο που τον καταδικάζει δέχεται ότι η εταιρεία του μολύνει το νερό της Χαλκιδικής, εσύ το γράφεις όπως ακριβώς έγινε, και βρίσκεστε κατηγορούμενοι, εσύ και το Alterthess, απειλούμενοι με πρόστιμο 100.000 ευρώ. Πού πατά αυτή η εξωφρενική αγωγή;
Η αγωγή αφορά ένα ρεπορτάζ μου στο Alterthess στις 27 Οκτωβρίου του 2020 σχετικά με την καταδίκη δύο υψηλόβαθμων στελεχών της Ελληνικός Χρυσός για μόλυνση των επιφανειακών υδάτων της Χαλκιδικής και την περιβαλλοντική υποβάθμιση της περιοχής. Τα δύο αυτά στελέχη καταδικάστηκαν τον Σεπτέμβριο του 2021 και σε δεύτερο βαθμό και λίγο καιρό μετά έφτασε η αγωγή εναντίον μας από το ένα από τα δύο στελέχη, τον Ευστάθιο Λιάλιο. Το στέλεχος αυτό υποστηρίζει ότι το ρεπορτάζ συνιστά παράνομη επεξεργασία των προσωπικών του δεδομένων και ζητά την εξωφρενική αυτή αποζημίωση για ηθική βλάβη και προσβολή της προσωπικότητάς του. Ωστόσο το ρεπορτάζ αφορούσε μια δημόσια δίκη στην οποία καταδικάστηκαν στελέχη μιας εταιρείας ως υπεύθυνα της αποδεδειγμένης καταστροφικής δραστηριότητάς της. Ο κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να μάθει το αποτέλεσμά της δίκης αυτής που δεν αφορά ένα προσωπικό ζήτημα των καταδικασθέντων αλλά ένα ζήτημα δημοσίου συμφέροντος, όπως είναι το περιβάλλον. Αλίμονο αν με πρόσχημα την προστασία των δεδομένων εμποδίζονται οι πολίτες να αποκτούν πληροφόρηση για όσα επηρεάζουν τη ζωή και την υγεία τους. Αλίμονο αν τα ρεπορτάζ μας καταλήξουν δελτία Τύπου και advertorials εταιρειών, που αποτελεί μια συνήθη πρακτική και της Ελληνικός Χρυσός για να ωραιοποιεί την εικόνα της στα ΜΜΕ.
Υπάρχει πια και στην Ελλάδα μια μικρή βιομηχανία αγωγών SLAPP: δεν πρόκειται για σχήμα λόγο. Αγωγή εναντίον του Παρατηρητηρίου Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου, κατά του Τάσου Σαραντή και της ΕφΣυν, κατά της Φωτεινής Λαμπρίδη και του tvxs, αλλά και άλλου τύπου επιθέσεις στον Τύπο, όπως η παρακολούθηση του Σταύρου Μαλιχούδη και τα προληπτικά εξώδικα κατά των Reporters United. Πώς εξηγούνται τόσα επεισόδια τρομοκράτησης δημοσιογράφων; Γιατί τώρα;
Μόνο σχήμα λόγου δεν θα χαρακτήριζε κανείς τα όσα συμβαίνουν στη χώρα και αφορούν την ελευθερία του Τύπου. Εδώ και χρόνια βιώνουμε μια πρωτοφανή επίθεση που προέρχεται τόσο από την κυβέρνηση όσο και από κέντρα εξουσίας που παρεμβαίνουν με ποικίλους τρόπους στο δικαίωμα όλων των πολιτών στην ενημέρωση. Οι προσπάθειες οριοθέτησης του χώρου όπου θα μπορούν να παρατηρούν οι δημοσιογράφοι τα όσα συμβαίνουν, η προσβλητική απάντηση του πρωθυπουργού στην Ingeborg Beugel μέχρι και οι ποικίλες διώξεις που βιώνουν δημοσιογράφοι καθιστούν φανερό ότι για την εκάστοτε εξουσία η γνώση είναι επικίνδυνη. Νομίζω πως οι απόπειρες εκφοβισμού των δημοσιογράφων – γιατί αυτό ουσιαστικά κάνουν οι αγωγές SLAPP – συναρτώνται με την όξυνση της καταστολής εναντίον πολιτών, κινημάτων και συλλόγων που διεκδικούν τα δικαιώματά τους, είτε αυτά αφορούν την υγεία και το περιβάλλον είτε αυτά έχουν να κάνουν με τα όσα εξωφρενικά διαδραματίζονται στο προσφυγικό, τις επαναπροωθήσεις και την βάναυση καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η συγκυρία εξηγεί το γιατί τώρα. Επειδή οι φτωχοί, οι ευάλωτες, οι εργαζόμενοι, οι άνεργες, οι πρόσφυγες, οι μετανάστριες, το περιβάλλον, τα δάση και τα νερά βιώνουν έναν πόλεμο σε όλα τα μέτωπα. Στις ερωτήσεις που κάνουμε στους αρμόδιους δεν λαμβάνουμε ποτέ απάντηση. Αυτό που επιδιώκουν είναι να μην γίνεται καν η ερώτηση και να επικρατήσει μία «δημοσιογραφία» της λίστας Πέτσα, δηλαδή μια δημοσιογραφία που δεν τιμά το ρόλο της, τον έλεγχο της εξουσίας. Το φαινόμενο των SLAPP που δυστυχώς έχει εισαχθεί και στη χώρα μας εξοντώνει ψυχολογικά και οικονομικά τους εργαζόμενους στον Τύπο που πρέπει να ζουν υπό τον φόβο αβάσιμων αγωγών ενώ παράλληλα εκφοβίζει το σύνολο της κοινωνίας. Αυτό είναι κατά τη γνώμη μου το σημαντικό, οι επιθέσεις αυτές δεν αφορούν μόνο εμάς αλλά όσους-ες αντιστέκονται στην βαρβαρότητα αυτού του κόσμου.
Η αγωγή κατά του Alterthess έφτασε σχεδόν αμέσως στη Βουλή και την Ευρωβουλή. Ποιες ήταν οι επίσημες αντιδράσεις; Έχουμε λόγους να αισιοδοξούμε ότι, έστω καθυστερημένα, θα υπάρξουν θεσμικές εγγυήσεις που να προστατεύουν τους δημοσιογράφους;
Από την πρώτη στιγμή που έγινε γνωστή η αγωγή εναντίον μας τόσο οι δημοσιογραφικές Ενώσεις της χώρας όσο και διεθνείς οργανισμοί για την προστασία της ελευθεροτυπίας πήραν θέση και μας στήριξαν. Παράλληλα το ζήτημα έφτασε στην Βουλή και στην Ευρωβουλή μέσα από ερωτήσεις που άνοιξαν τη συζήτηση γύρω από τις SLAPP αγωγές. Έτσι φτάσαμε στο σημείο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ζητά την θέσπιση μέτρων για τη βελτίωση της προστασίας των δημοσιογράφων και των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τέτοιες καταχρηστικές δικαστικές διαδικασίες. Η σχετική οδηγία αναμένεται να εγκριθεί από το Ευρωκοινοβούλιο και ελπίζουμε να βάλει φρένο στην τρομοκράτηση δημοσιογράφων και πολιτών που υπερασπίζονται θεμελιώδη δικαιώματα. Εκτός όμως από τις θεσμικές εγγυήσεις θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε το δικό μας όπλο, την αλληλεγγύη μας σε όσους-ες δέχονται τέτοιες επιθέσεις έτσι ώστε να μην μένει κανείς και καμία μόνη.
Από τότε που δημοσιοποιήθηκε η αγωγή, υπήρξε ένα πραγματικό κύμα αλληλεγγύης στην ιστοσελίδα και σε σένα: οι πιο διαφορετικοί χώροι, οι πιο διαφορετικοί άνθρωποι, ένιωσαν την τεράστια αδικία και θέλησαν να παρέμβουν. Υπάρχουν φωνές –ενδεχομένως όμως και σιωπές– που θα ξεχώριζες;
Για μας ήταν και είναι ιδιαίτερα σημαντικές και συγκινητικές όλες οι κινήσεις αλληλεγγύης στο συνεργατικό μας μέσο καθώς αποτελούν μια απόδειξη ότι η δουλειά μας έχει κάποια αξία, αυτή που επιδιώξαμε εξαρχής, να γίνουμε στο πλαίσιο των δυνατοτήτων μας η φωνή των πιο αδύναμων, όσων δεν μπορούν να βρουν πρόσβαση στα κυρίαρχα Μέσα Ενημέρωσης. Για μένα ξεχωριστή σημασία είχαν οι φωνές της Χαλκιδικής, των κατοίκων και γενικότερα των ανθρώπων που βρεθήκαμε μαζί στο κίνημα ενάντια στην εξόρυξη χρυσού και είδαμε από πολύ κοντά τι σημαίνει η επιβολή της πολυεθνικής στις ζωές τους αλλά και στις ζωές μας. Τι σήμαινε επίσης η αποσιώπηση της καταστροφής του δάσους στις Σκουριές, η κρατική καταστολή και η «εξαφάνιση» του περιβαλλοντικού εγκλήματος που συντελείται εκεί. Δεν υπάρχουν σύνορα στις επιπτώσεις από την καταστροφή του περιβάλλοντος και έτσι νομίζω πρέπει να αντιμετωπίζουμε κάθε τέτοιο ζήτημα είτε είναι κοντά είτε μακριά μας.
Το σημαντικό είναι, ακόμη, ότι η δημοσιοποίηση της αγωγής εναντίον μας και των προεκτάσεών της ανάδειξε συνολικά την επικινδυνότητα των SLAPP αγωγών αλλά και συνέβαλε στο να αποκαλυφθεί πως η επίθεση δεν αφορά μόνο τους δημοσιογράφους: αφορά την ουσία της δημοκρατίας και της υπεράσπισής της. Έχει, έτσι, αξία για εμάς η κίνηση συμπαράστασης που έχει εκφραστεί για παρουσία κόσμου έξω από την αίθουσα του δικαστηρίου το πρωί της Πέμπτης.
