Πάει κι ο παλιός ο χρόνος…
Ξέρετε ότι σύμφωνα με τους λεξικογράφους του γνωστού λεξικού Collins Dictionary, η λέξη της χρονιάς για το 2022 είναι ο όρος «permacrisis»; Πρόκειται για τον συνδυασμό του permanent (=μόνιμος) και του crisis (=κρίση) και είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια μακροχρόνια περίοδο κρίσης ή διαδοχικών κρίσεων, όπως το ξέσπασμα της πανδημίας CoViD-19, η οικονομική κρίση, οι ορατές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, ο πόλεμος, η ενεργειακή κρίση και η κρίση ακρίβειας. Ξέραμε από την οικονομική ιστορία ότι η λειτουργία του καπιταλισμού είναι συνυφασμένη με την εμφάνιση κρίσεων στο σύστημα, ωστόσο αν και και οι περισσότερες πτυχές τους έχουν διεθνή διάσταση, στη χώρα μας βιώνουμε με ιδιαίτερη ένταση τις συνέπειες αυτών των κρίσεων.
Είναι ακριβώς η στιγμή που η θεωρία επαληθεύεται κατά την εφαρμογή της. Όσο λιγότερο η κυβέρνηση που ελέγχει το συλλογικό υποκείμενο (=το κράτος) αποδέχεται την ανάγκη κρατικής παρέμβασης για τη συλλογική διαχείριση των επιπτώσεων από αυτές τις κρίσεις, τόσο χειρότερα είναι τα αποτελέσματα για το κοινωνικό σύνολο. Το βιώσαμε και το βιώνουμε με την πανδημία, με την ενεργειακή κρίση, με την κρίση ακρίβειας και με τις συνέπειες μίας σειράς αρνητικών εξελίξεων, όπου η κυβέρνηση-παρατηρητής στην Ελλάδα επιρρίπτει την ευθύνη στον «διεθνή παράγοντα», στην Κίνα, στη Ρωσία, στην Τουρκία, στην παγκοσμιοποίηση, έχοντας φθάσει πραγματικά ένα βήμα πριν υποδείξει τον καπιταλισμό ως βασική αιτία των δεινών!
Το τελευταίο επεισόδιο της δικής μας «permacrisis» έχει να κάνει με τη δυσκολία πρόσβασης των ασθενών, ακόμη και των χρόνιων, σε αναγκαία φάρμακα λόγω περιορισμένων ποσοτήτων διάθεσης στην εγχώρια αγορά.
Ήδη από το καλοκαίρι στο σύνολο της χώρας παρατηρούνται σημαντικές ελλείψεις σε φάρμακα καθημερινής χρήσης και πρώτης ανάγκης, με αποτέλεσμα ασθενείς και φαρμακοποιοί να ταλαιπωρούνται, συχνά ανεπιτυχώς, στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν κάποια από αυτά. Το πρόβλημα έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις και αφορά όχι μόνο απομακρυσμένες περιοχές της περιφέρειας ή της νησιωτικής χώρας, αλλά και τα αστικά κέντρα, αγγίζοντας ένα μεγάλο φάσμα παθήσεων. Οι ελλείψεις αφορούν αναντικατάστατα φάρμακα, όπως αντιβιοτικά, αντιδιαβητικά, αντιπηκτικά, αντιεπιληπτικά, αντικαταθλιπτικά κ.ά. Η κατάσταση έγινε ακόμη χειρότερη το τελευταίο διάστημα λόγω της της αύξησης των κρουσμάτων γρίπης και άλλων αναπνευστικών λοιμώξεων που οδήγησαν στα ύψη τη ζήτηση για μία σειρά από φάρμακα, ιδίως παιδιατρικά, σιρόπια και εισπνεόμενα που δεν υπάρχουν στα φαρμακεία.
Άλλη μία κυβερνητική αποτυχία
Στη πραγματικότητα η κυβέρνηση Μητσοτάκη απέτυχε να αντιμετωπίσει άλλη μία δυσκολία, αφήνοντάς την να εξελιχθεί σε κρίση, καθώς η πολύμηνη πλέον έλλειψη φαρμάκων έφτασε να αναγνωρίζεται ως πρόβλημα από το υπουργείο Υγείας μόλις λίγο πριν τις γιορτές. Από τότε ο υπουργός Υγείας έχει μιλήσει για παγκόσμιο φαινόμενο, γονείς που αποθηκεύουν φάρμακα για τα παιδιά τους με αποτέλεσμα να υπάρχει έλλειψη στην αγορά, για ανεύθυνους γιατρούς που υπερσυνταγογραφούν, για την Κίνα και την Ινδία που κρατούν πρώτες ύλες για να εξυπηρετήσουν τις δικές τους ανάγκες και για να ανεβάσουν τις τιμές τους.
Ο βασικός λόγος για τις ελλείψεις φαρμάκων είναι οι συνεχώς αυξανόμενες παράλληλες εξαγωγές από τις χονδρεμπορικές επιχειρήσεις στον χώρο του φαρμάκου, τις λεγόμενες φαρμακαποθήκες. Τι ακριβώς κάνουν αυτές οι επιχειρήσεις; «Στοκάρουν» (κρατούν στις αποθήκες και δεν τα βγάζουν σε κυκλοφορία) φάρμακα, τα οποία μοιραία περιορίζονται ή εξαφανίζονται από την εγχώρια αγορά φαρμάκου. Αυτά τα φάρμακα τα προωθούν σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές ακριβότερα σε σχέση με τις τιμές που πουλάνε στην ελληνική αγορά, αποκομίζοντας πολλαπλάσιο περιθώριο κέρδους από το 4,67% που ισχύει στην Ελλάδα για τα ίδια σκευάσματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι για το 2020 οι παράλληλες εξαγωγές πλησίασαν τα 430 εκατ. ευρώ.
Οι συνέπειες αυτής της «εμπορικής» πρακτικής έχουν, ωστόσο, συνέχεια, καθώς όσο οι πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρείες διαπιστώνουν ότι τα φάρμακα που έχουν διαθέσει στην ελληνική αγορά κυκλοφορούν σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές, όπου οι ίδιες πωλούν απευθείας ακριβότερα, τόσο μειώνουν τις διαθέσιμες ποσότητες στην ελληνική αγορά. Τι κάνει η κυβέρνηση γι’ αυτήν την κατάσταση, που, είναι αλήθεια, δεν εμφανίζεται για πρώτη φορά, αλλά πλέον διαρκεί παρά πολύ και σε μεγάλο εύρος φαρμάκων;
Ακολουθεί τη συνήθη κυβερνητική συνταγή, που περιλαμβάνει μπόλικη νεοφιλελεύθερη ιδεοληψία, με γενναίες δόσεις επιρροής επιχειρηματικών συμφερόντων. Το αποτέλεσμα αυτής της επιλογής είναι η de facto ανοχή στο φαινόμενο των παράλληλων εξαγωγών και η συνακόλουθη έλλειψη πολιτικής βούλησης για συστηματικό έλεγχο στην αγορά φαρμάκου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακριβώς έναν χρόνο πριν, τον Ιανουάριο του 2022, εν μέσω πάλι σοβαρών ελλείψεων φαρμάκων στη αγορά, ο ΕΟΦ αποφάσισε την πλήρη άρση της προσωρινής απαγόρευσης παράλληλων εξαγωγών που ήταν μέχρι τότε σε ισχύ. Σαν να μην έφτανε αυτό, το ίδιο το ΙΦΕΤ (Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Έρευνας και Τεχνολογίας), που λειτουργεί ως κρατική φαρμακαποθήκη με ρόλο την εισαγωγή φαρμάκων για να καλύπτεται με επάρκεια η χώρα, ελέγχεται για παράνομες εξαγωγές φαρμάκων, μετά από μηνυτήρια αναφορά στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου από τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.
Τι πρέπει να γίνει
Για την υπέρβαση της κρίσης είναι ζωτικής σημασίας η επ’ αόριστον απαγόρευση των παράλληλων εξαγωγών, ο συνεχής έλεγχος των αποθεμάτων των φαρμακαποθηκών, ο real time έλεγχος των πωλήσεων τους από τον ΕΟΦ, η αυστηρή τήρηση της υποχρέωσης των φαρμακευτικών εταιρειών και των φαρμακαποθηκών για αποθέματα τρίμηνης διάρκειας, καθώς και η δημιουργία «εθνικού αποθέματος» σε ζωτικής σημασίας φάρμακα.
Και προφανώς επειδή η φαρμακευτική πολιτική είναι δομικά ένας σύνθετος, δύσκολος και κρίσιμος τομέας πολιτικής, ο οποίος έχει και σημαντική διεθνή διάσταση, απαιτούνται διεθνείς πρωτοβουλίες της χώρας, όπως η «Συμμαχία της Βαλέττα» για κοινό μέτωπο των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου απέναντι στις φαρμακευτικές εταιρείες, στην οποία είχε πρωτοστατήσει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.
Ο Σταμάτης Βαρδαρός είναι σύμβουλος πολιτικής Υγείας του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και π. αν. γενικός γραμματέας Υπουργείου Υγείας
