Ενώ μόλις πριν από εκατό χρόνια, κατά τη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, το 90% των νεκρών ήταν άνδρες στρατιώτες, στις αρχές του 21ου αιώνα, η διαμόρφωση των πολέμων και των συγκρούσεων έχει αλλάξει εντελώς με αποτέλεσμα την αντιστροφή της κατάστασης: Σήμερα, το 90% των θυμάτων πολέμου είναι άμαχοι. Και τα δύο τρίτα αυτών των θυμάτων είναι γυναίκες και παιδιά. Οι γυναίκες, σε όλες τις συγκρούσεις χωρίς εξαίρεση, υφίστανται βία λόγω φύλου.
Ο βιασμός και συχνά ο συστημικός βιασμός σαν όπλο πολέμου, ή ακόμα και ο ακρωτηριασμός των γεννητικών οργάνων στα κορίτσια, αποτελούν βάναυσες πρακτικές που ανταγωνίζονται σε σκληρότητα και τείνουν να «εξάγονται» από τη μια περιοχή του πλανήτη στην άλλη.
Από το 2010, οι συγκρούσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ τα γυναικεία σώματα έχουν μετατραπεί σε «πεδία μάχης» των εμπλεκόμενων. Η Αραβική Άνοιξη φάνηκε να γεννά ελπίδες, ιδιαίτερα μεταξύ των γυναικών πού ώς τότε παρέμεναν «αόρατες».
Σύντομα διαψεύστηκαν οι προσδοκίες τους για αναγνώριση των ανθρώπινων δικαιωμάτων τους στις κοινωνίες όπου για αιώνες ζούσαν στο περιθώριο, ενώ παράλληλα η αρχική αισιοδοξία πνίγηκε στο αίμα εμφύλιων, και όχι μόνο, πολέμων.
Στην υποσαχάρια Αφρική, στην Εγγύς και Μέση Ανατολή, στο Αφγανιστάν, στην Βιρμανία, στο Ιράν, στην Ουκρανία και, πρόσφατα στη Γάζα, αλλά και στις περισσότερες από 100 συγκρούσεις που αυτή την ώρα συγκλονίζουν τον πλανήτη μας, κλιμακώνεται και ένας παράλληλος πόλεμος, πέρα και έξω από τα πεδία των μαχών με στόχο τις γυναίκες και τα κορίτσια. Η γυναίκα-«τρόπαιο πολέμου» για τον νικητή… Η γυναίκα-«εργαλείο» για την ταπείνωση τού νικημένου… Η γυναίκα-«σκλάβα» στις ορέξεις των κατακτητών… Η γυναίκα-θύμα στις εφιαλτικές συνθήκες των διαδρομών τής προσφυγιάς…
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, υπάρχουν 110 εκατομμύρια εκτοπισμένοι στον κόσμο, ανάμεσα τους το 75% είναι γυναίκες και παιδιά πού φθάνουν στο 90% σε ορισμένες χώρες.
Και ενώ οι στρατιωτικές δαπάνες έχουν φθάσει σε ρεκόρ άνω των 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων τα τελευταία χρόνια, την ίδια στιγμή, η χρηματοδότηση για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας σε χώρες που πλήττονται από συγκρούσεις μειώνεται δραματικά με δυσοίωνες προβλέψεις για την επιβίωση τού γυναικείου πληθυσμού. Η κλιμάκωση αλλά και η πιθανότητα επέκτασης των εντάσεων φαίνεται να στερεί κάθε ελπίδα για βελτίωση των συνθηκών στην καθημερινότητα τους.
Η «Παγκόσμια νύχτα της Γυναίκας»
Είναι γεγονός ότι για γεωστρατηγικούς και γεωπολιτικούς λόγους, η διεθνής κοινότητα ενδιαφέρεται για ορισμένους πολέμους περισσότερο από άλλους, παραβλέποντας τις «παράπλευρες απώλειες», περιφρονώντας στην ουσία, την αξία της ανθρώπινης ζωής.
Σήμερα οι προβολείς της δημοσιότητας είναι στραμμένοι στη γενοκτονία πού συντελείται στην Γάζα. Στους σχεδόν 5 μήνες ενός ανελέητου πολέμου, περισσότεροι από 30.000 Παλαιστίνιοι έχουν χάσει τη ζωή τους από ισραηλινά πυρά. Ανάμεσα τους χιλιάδες γυναίκες και παιδιά.
Εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες που κατάφεραν να επιζήσουν, στην πραγματικότητα αργοπεθαίνουν χωρίς στέγη, τροφή, νερό, θέρμανση, φάρμακα, νοσοκομεία, σχολεία…
Παγιδευμένες στα ερείπια της ζωής τους βιώνουν, όπως εύστοχα έχει γραφεί, την χωρίς ορατό ξημέρωμα «Παγκόσμια νύχτα της Γυναίκας».
Υπάρχουν όμως και πολλές «λαβωμένες» περιοχές του πλανήτη μας που κάποια στιγμή απασχόλησαν τη διεθνή κοινή γνώμη και ύστερα επιλεκτικά ξεχάστηκαν. Ποιος θυμάται τις γυναίκες Γεζίντι, που έγιναν σκλάβες στα στρατόπεδα του ISIS, ή τα κορίτσια γυμνασίου στην Νιγηρία που απήχθησαν από το σχολείο τους πριν από δέκα χρόνια και περίπου εκατό από αυτά παραμένουν αιχμάλωτα των βασανιστών τους και συχνά μητέρες παιδιών που γεννήθηκαν από βιασμό;
Ποιος ενδιαφέρεται για τις κονγκολέζες γυναίκες που συνέχισαν, για σχεδόν τρεις δεκαετίες, να υφίστανται την απίστευτη βαρβαρότητα ενόπλων ή ανταρτών, που βίαζαν, ακρωτηρίαζαν, δολοφονούσαν γυναίκες κάθε ηλικίας, από βρέφη έως 80 χρόνων…
Ποιος αναφέρει τα δίκτυα πορνείας που περιμένουν και εξαναγκάζουν τις γυναίκες της Ουκρανίας στα σύνορα της χώρας τους και ποιος νοιάζεται για τις αναγκαστικές εγκυμοσύνες και τις στειρώσεις που βιώνουν οι γυναίκες Ρομά, οι ιθαγενείς Καναδοί ή οι Ουιγούροι σήμερα στην Κίνα;
Σέ πολλές από αυτές τις περιπτώσεις, η σεξουαλική βία κατά των γυναικών στα «παρασκήνια» των θεάτρων πολέμου περνά στα ψιλά γράμματα και συχνά παραλείπεται! Όμως, παρά τις προφανείς προσπάθειες συγκάλυψης, δεν παύουν να αποτελούν όχι μόνο εγκλήματα πολέμου αλλά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Ωστόσο, σε αυτόν τον ακήρυχτο πόλεμο, αυτά τα εγκλήματα σπάνια τιμωρούνται. Η ιστορική διαδρομή της ανθρωπότητας επιβεβαιώνει ότι σχεδόν πάντα καλύπτονται από την πιο ένοχη σιωπή.
Οι ένοπλες συγκρούσεις και οι καταστάσεις αστάθειας επιδεινώνουν τα προϋπάρχοντα πρότυπα διακρίσεων εις βάρος των γυναικών και των κοριτσιών, εκθέτοντάς τες σε αυξημένους κινδύνους παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους ακόμα και σε περιοχές όπου είχε υπάρξει κάποια πρόοδος στο παρελθόν, με αποτέλεσμα κεκτημένα δικαιώματα να καταρρέουν.
Δημιουργεί ωστόσο προβληματισμό ο συνεχιζόμενος αποκλεισμός των γυναικών από τις διαδικασίες οικοδόμησης ειρήνης και ανάκαμψης την επόμενη μέρα των κάθε είδους συγκρούσεων, τη στιγμή που έχουν ήδη πληρώσει βαρύ τίμημα.
«Με τη συμμετοχή τους οι μετασυγκρουσιακές καταστάσεις και οι μεταρρυθμίσεις μπορούν να θεωρηθούν σαν εκκίνηση για μετασχηματισμό των κοινωνικών δομών, στερεοτύπων και κανόνων που ίσχυαν πριν από τη σύγκρουση, προκειμένου να διασφαλιστεί μεγαλύτερη απόλαυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών», αναφέρει σχετική έκθεση του Διεθνούς Παρατηρητηρίου Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.
«Επενδύστε στις γυναίκες: Επιταχύνετε την πρόοδο»
«Επενδύστε στις γυναίκες: Επιταχύνετε την πρόοδο» είναι το φετινό σύνθημα του ΟΗΕ για την Ημέρα της Γυναίκας. «Είναι γεγονός ότι η ισότητα των φύλων παραμένει η μεγαλύτερη πρόκληση για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και, ναι, δεν υπάρχει άλλος χρόνος, αν πράγματι προσβλέπουμε στην οικοδόμηση κοινωνιών χωρίς αποκλεισμούς, αν λάβουμε υπόψη ότι μέχρι το 2030, 342 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια θα ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας εξαιτίας πολέμων, περιβαλλοντικής καταστροφής, επισιτιστικής κρίσης.»
Σκέφτομαι ότι το φετινό σύνθημα τού ΟΗΕ θα μπορούσε ίσως να αποκτήσει νόημα σε συνθήκες κοινωνικής δικαιοσύνης, δημοκρατίας, ειρήνης. Είναι όμως άξιο απορίας πόσο, στ’ αλήθεια, απευθύνεται στην εξουθενωμένη γυναίκα στην περίκλειστη Γάζα, που κάθε στιγμή μετά από κάθε βομβαρδισμό μετράει απώλειες μαζί με τις ανάσες που της απομένουν…
Θα μπορέσει να διαπεράσει το τείχος των Ταλιμπάν, στα Αφγανιστάν και να επηρεάσει τις ζωές των εκατομμυρίων γυναικών που έχουν εξαναγκαστεί στην επιστροφή στον Μεσαίωνα;
Θα καταφέρει άραγε να δώσει ελπίδα σε κάθε γυναίκα που ζει στο περιθώριο της «ανάπτυξης», αλλά και της ίδιας της ζωής της στις πιο ταραγμένες γωνιές τού πλανήτη;
Εχουμε πολύ δρόμο μπροστά, δύσβατο και ο χρόνος μας ολοένα και λιγοστεύει…
Με το βλέμμα στραμμένο στις γυναίκες των «ακήρυχτων πολέμων», έχουμε χρέος να συστρατευθούμε, κάθε μέρα τού χρόνου, και να ενώσουμε τις φωνές μας τόσο δυνατά ώστε να ακουστούμε παντού, διεκδικώντας ειρήνη, έτσι ώστε το μήνυμα του ΟΗΕ να μην είναι κενό περιεχομένου και να αποκτήσει, επιτέλους, νόημα για όλες τις γυναίκες, παντού στον κόσμο!
Η Σοφία Τζιτζίκου είναι φαρμακοποιός, τ. πρόεδρος UNICEF Ελλάδας και τ. ειδική σύμβουλος υπουργείου Εξωτερικών
