Έχουν κάτι πιο συνταρακτικό οι φωτιές στην Πάτρα από αυτές στην Χίο, την Πρέβεζα που μαίνονταν τις ίδιες μέρες; Έχουν και δεν έχουν! Σπίτια, περιουσίες, δάσος, ανθρώπινες ζωές, ζώα, πουλιά, ερπετά καταστρέφονται με τον ίδιο τρόπο και στην πρώτη και στις άλλες περιπτώσεις. Η μεγάλη τους διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι στην πρώτη περίπτωση βιώσαμε την ταχύτατη μετατροπή μιας πυρκαγιάς σε αστική, και τις συνέπειές της.
Στην Πάτρα η φωτιά ξεκίνησε γύρω στη 1 το μεσημέρι της 12ης Αυγούστου στην περιοχή Ίσωμα-Βασιλικό του Δήμου Ερυμάνθου, χωριά στις παρυφές της Πάτρας. Ανησυχητικό μεν το περιστατικό -κυρίως λόγω των ισχυρών βοριάδων αλλά και των γνωστών ελλείψεων της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας- αλλά «συνηθισμένο». Όμως η φωτιά ξέφυγε προς τη Βιομηχανική Περιοχή της Πάτρας (ΒΙΠΕ). Και το «συνηθισμένο» άρχισε να δείχνει σημάδια «ασυνήθιστου».
Στο διάβα της φωτιάς προς τη ΒΙΠΕ βρίσκονται οι φυλακές του Αγίου Στεφάνου. Σχέδιο εκκένωσης μιας φυλακής δεν υπάρχει. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η φυλακή με στοιβαγμένο τόσο κόσμο μέσα αντιμετωπίστηκε σαν να ήταν μόνο ντουβάρια. Πώς βίωσε αυτός ο κόσμος την αγωνία και την πνιγηρή ατμόσφαιρα της φωτιάς, δεν μπορέσαμε ακόμα να το μάθουμε (θα το μάθουμε όμως).
Η φωτιά μέσα στη ΒΙΠΕ, σε έναν χώρο με εργοστάσια -και δεξαμενές φυσικού αερίου- ελάχιστα χιλιόμετρα από το κέντρο της Πάτρας, δεν είναι «συνηθισμένο» φαινόμενο και αποτελεί κίνδυνο πρώτου μεγέθους. Γιατί και πώς έφτασε η φωτιά στη ΒΙΠΕ, γιατί έκαψε ένα εργοστάσιο που προκάλεσε έκλυση τοξικών αερίων, είναι μια μεγάλη συζήτηση. Η φωτιά τέθηκε υπό έλεγχο κυρίως χάρη στα μέσα πυρόσβεσης που έχει η ίδια η ΒΙΠΕ, αλλά λόγω έλλειψης μέσων και στο πλαίσιο του «συνηθισμένου, η φωτιά από τη ΒΙΠΕ ξεκίνησε μια ανεξέλεγκτη πορεία προς τα χωριά της δυτικής Αχαΐας για να κατεβεί ακόμα και προς τα παράλια προάστια στα δυτικά του Δήμου Πάτρας. Μια σειρά χωριών -Μοιραίικα, Περιστέρα, Καμενίτσα, και άλλα- έμειναν αβοήθητα, στο έλεος της φωτιάς. Δεν έμεινε τίποτα όρθιο, το «συνηθισμένο» ρημάζει καταρχάς την ύπαιθρο, ειδικά όταν το «ασυνήθιστο» βρίσκεται προ των πυλών.
Πώς εκκενώνεις ένα νοσοκομείο;
Πράγματι, στις τέσσερις περίπου το απόγευμα ξεπήδησε μια άλλη φωτιά, στην περιοχή Πλατάνι, με αναμφισβήτητα χαρακτηριστικά αστικής φωτιάς. Το Πλατάνι, στο έμπα της πόλης, σε άμεση εγγύτητα με το Πανεπιστήμιο Πατρών αλλά και το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Ρίου. Πώς εκκενώνεις ένα μεγάλο Νοσοκομείο χωρίς σχέδιο και με το άλλο νοσοκομείο («Άγιος Ανδρέας» εκτός λειτουργίας); Τα είκοσι διαθέσιμα κρεβάτια του Νοσοκομείου Αιγίου δεν μπορούσαν ούτε για πλάκα να καλύψουν μια τέτοια μεταφορά και το γήπεδο του Τόφαλου με ράντζα ήταν μια λύση απελπισίας.
Όσα διαθέσιμα πτητικά και επίγεια μέσα υπήρχαν και δεν υπήρχαν έπεσαν -και δικαίως- στη μάχη της φωτιάς στο Πλατάνι. Η σημασία της επάρκειας των μέσων αποδείχθηκε σε εκείνο το μέτωπο: σε λίγες ώρες αυτή η εστία τέθηκε υπό έλεγχο –για μεγάλη μας ανακούφιση. Η άλλη εστία φυσικά στα δυτικά μαινόταν χωρίς αντίσταση, απειλώντας πια και την ίδια την Αχαγιά, την πόλη των 7.000 κατοίκων. Ό,τι σώθηκε, σώθηκε χάρη στην «ανυπακοή» των κατοίκων.
Σώθηκε το Πλατάνι και το Νοσοκομείο, αλλά ο αστικός χαρακτήρας της φωτιάς είχε πάρει πλέον δρόμο. Από το βράδυ της 12ης Αυγούστου και μετά, η πυρκαγιά στα ανατολικά της Πάτρας (Μπάλλα, Βούντενη, Μποζαϊτικα, Συχαινά), έκαιγε περιαστικό δάσος, σπίτια και καλλιέργειες, μέχρι και τις 14 του μήνα (Αρόη, Γηροκομειό κ.λπ.), βιώσαμε τι σημαίνει αστική φωτιά! Τι σημαίνει «ανοχύρωτη πόλη», ευαλωτότητα, φόβος απέναντι στο «ασυνήθιστο». Η φωτιά στον ΧΥΤΑ της Πάτρας επιδείνωσε τον φόβο, αλλά και την απειλή επικίνδυνου αέρα και νερού.
Μερικές διαπιστώσεις
Μερικές διαπιστώσεις, εκτός από τις προφανείς (ανεπάρκεια μέσων, ανοργανωσιά, έλλειψη συντονισμού). Πρώτον, τι σημαίνει πολιτική προστασία. Με δεδομένη την κλιματική κρίση, για τις φωτιές που δεν είναι πια μόνο δασικές αλλά και αστικές , ποιος είναι ο στρατηγικός σχεδιασμός πρόληψης και αντιμετώπισης; Τι γίνεται την ώρα της μάχης;
Μια παράδοξη, προσωπική διαπίστωση: θεωρώ ότι όλα τα αιρετά πρόσωπα πρέπει να είναι στη μάχη, ανάλογα με τις δυνατότητες και τις ικανότητές τους. Φυσικά οι δημοτικές και οι περιφερειακές αρχές, οι βουλευτές του νομού. Όχι με πρωτοβουλίες αυτοσχεδιασμού ή «κατόπιν ενεργειών μου», αλλά ως μέρος της Πολιτικής Προστασίας – όπου και όποιες ανάγκες μπορούν να καλύψουν στο πλαίσιο ενός σχεδιασμού. Και οι ανάγκες είναι πολλές, και την ώρα της μάχης και μετά από αυτήν. Ο ρόλος των βουλευτών είναι για τις λιτανείες, τις παρελάσεις και τα ρουσφέτια ή για την ένταξή τους στην Πολιτική Προστασία; Πολύ παράδοξο να καίγεται η πόλη που σε έχει εκλέξει και να είσαι άφαντος ή, ακόμα κι αν είσαι εκεί, να αντιμετωπίζεσαι ως εμπόδιο ή ως «ασήμαντη λεπτομέρεια». Ο ΔΕΔΔΗΕ να απαξιά να απαντήσει σε βουλευτές ή ο διευθυντής των φυλακών να θεωρεί ότι σου κάνει χάρη για δυο κουβέντες. Το θέμα δεν είναι ούτε προσωπικό ούτε κομματικό (η Νέα Αριστερά, τα στελέχη και τα μέλη της περιοχής, ο Χαρίτσης που ήρθε, κάναμε έναν εκ των ενόντων σχεδιασμό). Το ζήτημα είναι ο θεσμός και ο ρόλος του.
Δεύτερον, ο εθελοντισμός. Υπήρξε μια έκρηξη αλληλεγγύης εκείνες τις μέρες. Άνθρωποι που τα έβαλαν στα ίσα με τη φωτιά. Εδώ όμως μένει ανοικτό το θέμα του σχεδιασμού, της οργάνωσης και της μάχης των μετόπισθεν. Υπάρχει και το μείζον θέμα μήπως κάποιος από εθελοντής βρεθεί μπλεγμένος ως ύποπτος εμπρησμού.
Η μάχη τελείωσε, αλλά τώρα αρχίζουν τα δύσκολα. Άνθρωποι σε απελπισία που έχασαν τα πάντα, μια φύση λεηλατημένη και μια πόλη που μετράει τις ορατές και αόρατες πληγές της (πλημμύρες, έδαφος, αέρας). Η κλιματική κρίση είναι εδώ και η ευαλωτότητα των κοινωνιών πια γεγονός!
