Ήδη από την πρώτη του ομιλία ως προέδρου ο Ντόναλντ Τραμπ έρχεται σε ρήξη με τους προκατόχους του. Υποσχόμενος με αλαζονικό τόνο και σφιγμένες γροθιές ότι το σλόγκαν «America First» (Πρώτα η Αμερική) συμπυκνώνει τη νέα οπτική με την οποία θα κυβερνήσει τη χώρα, ανακοίνωσε ότι το διεθνές σύστημα που δημιουργήθηκε περισσότερο από 70 χρόνια πριν από τις Ηνωμένες Πολιτείες θα έχει πλέον ως μόνο στόχο να τις υπηρετεί. Ή αλλιώς θα σταματήσει να υπάρχει.
Μία τέτοια ειλικρίνεια διαταράσσει την ηρεμία των άλλων χωρών, ιδίως των ευρωπαϊκών, οι οποίες ήθελαν να πιστεύουν στην ύπαρξη μιας δημοκρατικής «ατλαντικής κοινότητας» που να διέπεται από αμοιβαία πλεονεκτικές διευθετήσεις. Με τον κ. Τραμπ οι μάσκες πέφτουν. Σε ένα παιχνίδι, το οποίο ο ίδιος χαρακτήριζε πάντα ισόπαλο, η χώρα του πλέον «θα κερδίσει όσα ποτέ άλλοτε», είτε πρόκειται για μερίδια αγοράς είτε για διπλωματία ή για περιβάλλον. Κι ας δυστυχήσουν οι χαμένοι στον υπόλοιπο πλανήτη.
Και μπορούμε να πούμε αντίο στις μεγάλες πολυμερείς συμφωνίες, ιδιαίτερα εμπορικές. Επηρεασμένος από τις σχολικές του αναμνήσεις τη δεκαετία του 1950, ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου αναμασά εδώ και δεκαετίες τον μύθο σύμφωνα με τον οποίο η Αμερική συμπεριφέρεται πάντα ως καλός Σαμαρείτης. Και από το 1945 βοήθησε να πλουτίσουν άλλες χώρες, οι οποίες κάτω από την προστατευτική ομπρέλα της Αμερικής «κατασκεύασαν τα προϊόντα μας, έκλεψαν τις επιχειρήσεις μας και κατέστρεψαν τις θέσεις εργασίας μας».1
Σίγουρα μεγάλες αμερικανικές περιουσίες κατάφεραν να επιβιώσουν της «σφαγής» την οποία περιγράφει. Ανάμεσα σε αυτές και η δική του αυτοκρατορία πολυτελών κατοικιών την οποία διέδωσε σε τέσσερις ηπείρους. Τέτοιες, όμως, σοφιστείες δεν βαραίνουν πολύ μπροστά στην ιδεολογική ανατροπή που διαγράφεται: ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών στοιχηματίζει ότι ο προστατευτισμός του θα φέρει «μεγάλο πλούτο και μεγάλη δύναμη». Την ίδια ώρα, στο οικονομικό φόρουμ του Νταβός, ο ηγέτης του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας προτείνει η χώρα του να αντικαταστήσει την Αμερική ως όχημα της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης…2
Τι λέει για όλα αυτά η Ευρώπη; Ήδη σε διαδικασία διάλυσης πριν από το χτύπημα της Ουάσινγκτον, βλέπει τώρα τα τρένα να περνούν και αναστατωμένη ανέχεται ό,τι κι αν κάνει ο χορηγός της. Ο κ. Τραμπ, ο οποίος (δικαίως) υποψιάζεται ότι η Ευρώπη κυριαρχείται από τις οικονομικές επιλογές της Γερμανίας, ο οποίος χάρηκε που το Ηνωμένο Βασίλειο αποφάσισε να την εγκαταλείψει και ο οποίος περιφρονεί τις αντιρωσικές εμμονές της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής.
Και δεν χρειάζεται να πούμε ότι οι ηγέτες της Γηραιάς Ηπείρου, οι οποίοι έχουν εδώ και χρόνια εγκαταλείψει κάθε φιλοδοξία που είναι ενάντια στις επιθυμίες του Αμερικανού ηγεμόνα τους, κινδυνεύουν πλέον να βρουν την πόρτα της πρεσβείας των ΗΠΑ κλειστή την επόμενη φορά που θα θελήσουν να υπενθυμίσουν την αφοσίωσή τους.3 Τίποτα, βέβαια, δεν εγγυάται ότι η μονομέρεια του κ. Τραμπ θα τους υποχρεώσει επιτέλους να κόψουν το μπιμπερό του φιλοατλαντισμού και του δόγματος των ελεύθερων ανταλλαγών και να πατήσουν στα πόδια τους. Αλλά η φετινή εκλογική χρονιά στη Γαλλία και τη Γερμανία θα άξιζε να έχει αυτό ακριβώς το αίτημα ως διακύβευμα.
1 Πριν από 30 χρόνια, στις 2 Σεπτεμβρίου 1987, ο κ. Τραμπ είχε αγοράσει μία ολόκληρη σελίδα σε τρεις μεγάλες αμερικανικές καθημερινές εφημερίδες της ανατολικής ακτής. Σε αυτές δημοσίευσε ένα γράμμα με τίτλο «Γιατί η Αμερική πρέπει να σταματήσει να πληρώνει για να υπερασπιστεί τις χώρες που έχουν τα μέσα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους».
2 «China says it is willing to take the lead», «The Wall Street Journal Europe», 24 Ιανουαρίου 2017.
3 Όπως έχει αποδειχθεί από χιλιάδες διπλωματικά τηλεγραφήματα, τα οποία δημοσίευσαν τα WikiLeaks τον Δεκέμβριο του 2010. Ο Φρανσουά Ολάντ και ο Πιερ Μοσκοβισί ήταν ανάμεσα στους επισκέπτες.
Ο Serge Halimi είναι ο διευθυντής της «Le Monde diplomatique»
Επιμέλεια: Βάλια Καϊμάκη
Πηγή: Η Αυγή από Le Monde diplomatique
