Ο Γιώργος Μπουγελέκας είναι αγαπητός εκπαιδευτικός και γνωστός αγωνιστής της Αριστεράς. Πολλοί τον γνωρίζουμε και από τα ποιήματά του που δημοσιεύονται συχνά στον καθημερινό Τύπο ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Από τη συλλογή διηγημάτων «Διαβατήρια» (3η έκδοση, Κέδρος 2019) μέχρι το αφηγηματικής αρτιότητας μυθιστόρημα «Ο εγγονός της Αννας», που κυκλοφόρησε το 2017 κι αναφέρεται στην τραγική μοίρα της Εβραϊκής Κοινότητας της Αθήνας στην Κατοχή, η αναφορά στο παρελθόν χρησιμοποιείται ως έναυσμα για την αφύπνιση του αναγνώστη. Το χθες συνδέεται με το σήμερα, καθώς στα χρόνια της κρίσης επανεμφανίζεται ο εφιάλτης του νεοναζισμού.
Το νέο μυθιστόρημά του με τίτλο «Η επιστροφή του Ματαρόα» κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Γκόνη. Το θέμα του είναι η ιστορία της «Υποτροφιάδας», των υποτρόφων δηλαδή του γαλλικού κράτους που έφυγαν με το πλοίο «Ματαρόα» τον Δεκέμβριο του 1945 από τον Πειραιά για να φτάσουν στο ελληνικό περίπτερο της Σιτέ στο Παρίσι ύστερα από ένα δύσκολο ταξίδι διά μέσου της Ευρώπης μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, και η συνέχεια της περιπετειώδους ζωής τους τις επόμενες δεκαετίες.
Ο λογοτέχνης έχει οργανώσει το υλικό του σε μια πολυσέλιδη αφήγηση και έχει χωρίσει το βιβλίο σε τρία μέρη. Η μεγάλη πρωτοτυπία είναι οι δύο βασικοί χαρακτήρες, οι δύο αδελφές: η Ελένη, που θα φύγει για τη Γαλλία με το «Ματαρόα», και η Αγγελική, που θα μείνει στην Ελλάδα. Το μυθιστόρημα κινείται σε δύο επίπεδα: στην προσωπική ζωή των ηρωίδων και στις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στις δύο χώρες.
Ο συγγραφέας δεν περιορίζεται σε κλασικές αφηγηματικές τεχνικές. Εναλλάσσει τους ολοζώντανους διαλόγους και τις περιγραφές με την αλληλογραφία των δύο βασικών προσώπων. Μόνο μερικές από τις γνωστές προσωπικότητες που αναφέρονται στο βιβλίο μετατρέπονται σε λογοτεχνικά πρόσωπα και μάλιστα συχνά μιλούν στο πρώτο ενικό.
Η σημαντική έρευνα που έχει κάνει ο συγγραφέας είναι εμφανής και η παράθεση κειμένων, αρμονικά ενταγμένων στη μυθιστορηματική πλοκή, δημιουργεί στον αναγνώστη τη διάθεση να ανατρέξει στις πηγές ή να διαβάσει τα λογοτεχνικά ή άλλα κείμενα για τα οποία γίνεται λόγος.
Για κάποιον που είναι γνώστης των βασικών ιστορικών γεγονότων -από τα Δεκεμβριανά μέχρι τη Μεταπολίτευση- η αφήγηση ρέει άνετα. Πιστεύουμε όμως ότι είναι άκρως σαγηνευτική και για νέους αναγνώστες που είτε δεν γνωρίζουν την ιστορία αυτής της εποχής, είτε γνωρίζουν μόνο την επίσημη εκδοχή της.
Η επιλογή του Νίκου Σβορώνου και η αναφορά στον ιδιαίτερο ρόλο που έπαιξε η «Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας» που συνέγραψε στο Παρίσι, είναι ιδιαίτερα διαφωτιστική για την ιδεολογική συζήτηση της εποχής. Οι αναφορές στις εικαστικές τέχνες και η έντονη διαμάχη στις γραμμές της Αριστεράς για θέματα αισθητικής δεν λείπουν από το βιβλίο. Ο ρόλος που διαδραμάτισε ο γνωστός γλύπτης Μέμος Μακρής υπογραμμίζεται όπως όφειλε.
Το βιβλίο θέτει, εμμέσως μεν αλλά σαφώς, ένα καίριο ερώτημα: «Τι θα κάνουμε εμείς σήμερα όταν βρεθούμε μπροστά σε παρόμοια διλήμματα;». Τι θα έκανε ο καθένας μας αλλά και τι κάνουν οι Ελληνες απόδημοι; Στα δύο τελευταία μέρη του βιβλίου ο τόνος γίνεται πιο προσωπικός κι ίσως παραξενέψει κάποιους αναγνώστες. Αλλά δικαιώνεται καθότι ο συγγραφέας, με λογοτεχνικά πάντα μέσα, μας δείχνει πόσο τα προσωπικά θέματα είναι συχνά ξεκάθαρα πολιτικά, θέματα κοσμοθεωρίας και βιοθεωρίας. Ο συγγραφέας απευθύνεται με έντεχνο τρόπο στο συναίσθημα αλλά και στην κριτική διάθεσή μας. Οπως πολύ σωστά τονίζει στο ιστορικό επίμετρο της άρτιας αυτής έκδοσης η διδάκτωρ Ιστορίας Ελένη Πασχαλούδη, «Το ζητούμενο σήμερα είναι να αποκτήσουμε όχι μόνο γνώσεις και επαφή με το παρελθόν, αλλά ιστορική συνείδηση».
Ας πάει λοιπόν σε όσο το δυνατόν περισσότερα χέρια το καλογραμμένο αυτό βιβλίο. Ισως η μόνη απάντηση στις εύκολες τοποθετήσεις είναι η νηφάλια σκέψη και η δημιουργία. Ο πολιτικός και ιστορικός αναστοχασμός είναι απαραίτητος όσο ποτέ.
Νίκος Γραικός
