Το “προεδρικό πραξικόπημα” στην Τυνησία, όπου την Κυριακή ο αρχηγός του κράτους Κάις Σαγιέντ απέπεμψε τον πρωθυπουργό Χισάμ αλ Μασίσι, ανέστειλε για 30 ημέρες τις εργασίες του κοινοβουλίου, ανέλαβε αυτοπροσώπως καθήκοντα γενικού εισαγγελέα και στέρησε τους βουλευτές από την ασυλία τους, μπορεί να ιδωθεί από πολλές οπτικές γωνίες.
Μπορεί έτσι να θεωρηθεί ως άλλη μία περίπτωση όπου η δημοκρατική ομαλότητα πέφτει θύμα της πανδημίας, όπως συνέβη και σε άλλες χώρες όπου η αδυναμία αντιμετώπισης του κορονοϊού εκτόξευσε την λαϊκή δυσαρέσκεια, με αποτέλεσμα την πολιτειακή ανατροπή, όπως λ.χ. στην Αϊτή. Και πράγματι, η Τυνησία δοκιμάζεται από την πανδημία όσο καμία άλλη χώρα της Αφρικής, ενώ το γεγονός ότι η οικονομία της εξαρτάται από τον τουρισμό παρόξυνε προϋπάρχοντα προβλήματα, με αποτέλεσμα να πολλαπλασιαστούν το τελευταίο διάστημα οι διαδηλώσεις εναντίον του κυβερνώντος ισλαμιστικού κόμματος Ενάχντα.
Μπορεί επίσης να διαβαστεί ως κλασικό παράδειγμα της πολιτικής οπισθοδρόμησης που βιώνουν χώρες οι οποίες μετεωρίζονται στα όρια της χρεωκοπίας, καθώς η Τυνησία διαπραγματεύεται το τελευταίο διάστημα την προσφυγή της στο ΔΝΤ, ωστόσο οι όροι που την συνοδεύουν, με πρώτες τις περικοπές κοινωνικών δαπανών συναντούσαν αντιστάσεις στο (εν αναστολή πλέον) κοινοβούλιο.
Τα απόνερα της “Άνοιξης”
Όμως τα γεγονότα της Τυνησίας αναπόφευκτα διαβάζονται από το διεθνές ακροατήριο υπό το πρίσμα της Αραβικής Άνοιξης του 2011. Και επ’ αυτού η ειρωνεία είναι διπλή. Η μόνη χώρα του αραβικού κόσμου η οποία χαρακτηρίζεται από το Freedom House ως δημοκρατική είναι από προχθές μία χώρα στην οποία η τύχη του εκλεγμένου πρωθυπουργού αγνοείται και το κοινοβούλιο έχει περικυκλωθεί από τεθωρακισμένα. Επιπλέον, η χώρα η οποία πρώτη έδωσε το σήμα της εξέγερσης το 2011, προσφέροντας το παράδειγμα στην Αίγυπτο για να ακολουθήσει λίγο μετά με την ανατροπή του Χόσνι Μουμπάρακ, μοιάζει τώρα σαν να μιμείται, με καθυστέρηση οκτώ ετών το αιγυπτιακό προηγούμενο της καθαίρεσης του εκλεγμένου προέδρου Μόρσι από τον στρατό το 2013.
Βέβαια στην Τυνησία την πρωτοβουλία των κινήσεων είχε όχι ο στρατός, αλλά ο ίδιος ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, κάνοντας μια εξαιρετικά διεσταλμένη ερμηνεία των διατάξεων του Συντάγματος περί καταστάσεων έκακτης ανάγκης. Όμως, όπως και στην Αίγυπτο το 2013, η επέμβαση του βαθέος κράτους είχε έναν βαθμό λαϊκής αποδοχής και διευκολύνθηκε κατά φαινομενικά παράδοξο τρόπο από τις μαζικές αντικυβερνητικές κινητοποιήσεις που την πλαισίωσαν.
Η Τυνησία είναι η αραβική χώρα με τους εντονότερους δεσμούς με την Ευρώπη και το ισχυρότερο εργατικό και γυναικείο κίνημα. Αυτός είναι και ο λόγος που απέφυγε τον κίδυνο του εμφυλίου πολέμου μετά το 2011 καθώς, με τη μεσολάβηση των οργανώσεων της τυνησιακής κοινωνίας των πολιτών (γενική συνομοσπονδία εργατών, εργοδοτικός σύνδεσμος, δικηγορικός σύλλογος κτλ.), οι οποίες ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο τιμήθηκαν με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, επιτεύχθηκε μια συμφωνία διαμοιρασμού της εξουσίας ανάμεσα στις κοσμικές πολιτικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένου και του κορμού του προηγούμενου καθεστώτος Μπεν Άλι, και στον κύριο νικητή της “Αραβικής Άνοιξης”, ήτοι το ισλαμιστικό Ενάχντα.
Ωστόσο, το κοινωνικό πρόβλημα που βρισκόταν στην καρδιά του ξεσηκωμού του 2011, που ως γνωστόν πυροδοτήθηκε από την αυτοπυρπόληση ενός νεαρού μικροπωλητή στον υποβαθμισμένο Νότο της χώρας, ουδέποτε θεραπεύτηκε.
Την κληρονομιά της απογοήτευσης που άφησε η ημιτελής “Άνοιξη” στην τυνησιακή νεολαία αποτυπώνει από μιαν άλλη άποψη το θλιβερό ρεκόρ της Τυνησίας να εμφανίζει τον μεγαλύτερο κατ’ αναλογία πληθυσμού αριθμό στρατολογημένων στο Ισλαμικό Κράτος και παρόμοιες οργανώσεις.
Η πανταχού παρούσα διαφθορά απομυθοποίησε την αίγλη των ισλαμιστών, όταν αυτοί έπαψαν να είναι δύναμη αντιπολίτευσης, οι πληβείοι εξακολούθησαν να μένουν κοινωνικά ακάλυπτοι, ενώ τα μεσοαστικά στρώματα αδυνατούσαν να συμφιλιωθούν με την παραμονή του Ενάχντα στην εξουσία, έστω και σε “συγκατοίκηση” με άλλες δυνάμεις.
Γεωπολιτική διάσταση
Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί η γεωπολιτική διάσταση, καθώς οπουδήποτε αναδείχθηκε μετά το 2011 η Μουσουλμανική Αδελφότητα (τυνησιακό παρακλάδι της οποίας είναι το Ενάχντα) οι δεσμοί με την Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν αναπτύχθηκαν αλματωδώς, με αποτέλεσμα να κινητοποιηθούν αντίπαλες περιφερειακές δυνάμεις, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα που φέρονται να ενθάρρυναν το πραξικόπημα του Κάις Σαγιέντ.
Είναι άλλωστε γειτονική χώρα η Λιβύη όπου οι δύο αυτοί πόλοι περί την Άγκυρα και το Άμπου Ντάμπι συγκρούονται στρατιωτικά, με την Τουρκία να έχει καταβάλλει το προηγούμενο διάστημα εντατικές προσπάθειες προσεταιρισμού της Τυνησίας ως προς την υποστήριξη της προηγούμενης φιλοτουρκικής κυβέρνησης Σάρατζ στην Τρίπολη.
Διόλου τυχαία, πλέον, ο ιδρυτής του Ενάχντα και πρόεδρος του τυνησιακού κοινοβουλίου Ρασίντ Γανούσι επικαλείται την απόπειρα πραξικοπήματος κατά του Ερντογάν το 2016 (στην οποία επίσης φέρεται να είχαν ανάμιξη τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα), ενώ οι Τούρκοι ιθύνοντες καταδικάζουν την παραβίαση της δημοκρατίας στην Τύνιδα.
Κώστας Ράπτης
Πηγή: Capital
